Μαρία Καραμάνου
Η Μελίνα Μερκούρη αναδείχθηκε ως η απόλυτη ελληνίδα σταρ του κινηματογράφου με διεθνή ακτινοβολία. Ήταν μια χαρισματική καλλιτέχνιδα με ισχυρή προσωπικότητα, η οποία απέκτησε μεγάλη φήμη όχι μόνο ως ηθοποιός, αλλά και ως πολιτικός με τον αγώνα της κατά της δικτατορίας των συνταγματαρχών. Επίσης, έγινε γνωστή με τις παρεμβάσεις της σε παγκόσμιο επίπεδο ως υπουργός Πολιτισμού.
Φέτος κλείνουν τα 30 χρόνια από τον θάνατο της αλλά συνεχίζει να αποτελεί ένα ζωντανό παράδειγμα της ανεξαρτησίας, της δυναμικότητας και της ελευθερίας των γυναικών. Με τον χαρακτήρα και τις πράξεις της, κατάφερε να εντυπωσιάσει τον πλανήτη και να αφήσει ανεξίτηλο το στίγμα της στην ιστορία.
Ως «Μελίνα», όπως την αποκαλούσαν με αγάπη οι πάντες, ανέδειξε τον εαυτό της σε ηθοποιό, διεθνή αστέρι του κινηματογράφου, αγωνίστρια του αντιδικτατορικού αγώνα και υπουργός Πολιτισμού. Ήταν η γυναίκα που πρωτοστάτησε στην προσπάθεια επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Ελλάδα, συνεισφέροντας στη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Πέραν αυτών, η Μερκούρη ήταν εικόνα ενός νέου τρόπου σκέψης και δράσης για τις γυναίκες. Με την άγρια ομορφιά της και την ανεξάντλητη δύναμή της, αντιπροσώπευε την ελευθερία, τη φιλοδοξία και την αυτοπεποίθηση, εμπνέοντας μια ολόκληρη γενιά γυναικών να ακολουθήσουν τα όνειρά τους και να αγωνιστούν για τις πεποιθήσεις τους.
Τα αρχικά χρόνια της ζωής της
Η Μελίνα Μερκούρη γεννήθηκε στις 18 Οκτωβρίου 1920 στην Αθήνα, από μια πολιτικά επηρεασμένη οικογένεια. Ήταν κόρη του στρατιωτικού και πολιτικού Σταμάτη Μερκούρη, ο οποίος διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ελληνική πολιτική σκηνή ως βουλευτής και υπουργός διαφόρων κομμάτων. Ο πατέρας της προήλθε από το Λαϊκό Κόμμα και τον Ελληνικό Συναγερμό, αλλά και από την Εθνική Δημοκρατική Αντιστασιακή Κίνηση. Παππούς της ήταν ο γιατρός και πολιτικός Σπύρος Μερκούρης, ο οποίος υπήρξε δήμαρχος Αθηναίων για πολλά χρόνια. Επίσης, θείος της ήταν ο Γεώργιος Μερκούρης, ένας επιφανής πολιτικός που εκπροσώπησε τον εθνικοσοσιαλισμό στην Ελλάδα και υπηρέτησε ως διοικητής της Εθνικής Τράπεζας κατά τη διάρκεια της Κατοχής.
Η Μερκούρη αντιμετώπισε μια παιδική ηλικία σημαδεμένη από τη χωρισμένη οικογένεια και την ανατροφή στο σπίτι της γιαγιάς της, από τη μεριά της μητέρας της. Ήταν από νωρίς συνειδητή των διακρίσεων μεταξύ ανδρών και γυναικών στην εποχή της. Οι άνδρες συχνά θεωρούνταν δυναμικοί και κοινωνικοί, ενώ οι γυναίκες είχαν περιορισμένο ρόλο, ήταν σιωπηλές και υποταγμένες. Από μικρή ηλικία, είχε αποφασίσει ότι δεν θα ακολουθούσε αυτούς τους στερεοτυπικούς ρόλους. Μέσα της ωρίμαζε η απόφαση να ζήσει διαφορετικά από τις γυναίκες της εποχής της. Και με το χρόνο, αυτό ακριβώς έκανε. Με το θάρρος, το ταλέντο και την αφοσίωσή της, κατάφερε να υπερβεί τους περιορισμούς και να επιτύχει στον χώρο του κινηματογράφου και όχι μόνο.
Η Μελίνα Μερκούρη παντρεύτηκε σε νεαρή ηλικία τον πλούσιο κτηματία Παναγή Χαροκόπο, παρά τη μεγάλη διαφορά ηλικίας μεταξύ τους. Ωστόσο, ο γάμος τους δεν διήρκεσε, και χώρισαν το 1962. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, ερωτικά δεσμά σχημάτισε με τον μαυραγορίτη και δωσίλογο Φειδία Γιαδικιάρογλου, κάτι που έφερε σε αμηχανία την κοινωνία της εποχής.
Η Μερκούρη κατηγορήθηκε ότι ζούσε πλουσιοπάροχα κατά τη διάρκεια της λιμοκτονίας του λαού. Ωστόσο, αποδείχτηκε ότι αντλούσε χρήματα από τους δύο πλούσιους άντρες της και τα διοχέτευε στην Αντίσταση, συμβάλλοντας έτσι στην διάσωση αντιστασιακών. Η δράση της αποδείχτηκε αποτελεσματική, και πολλοί συνάδελφοί της από τον καλλιτεχνικό χώρο επιβεβαίωσαν την αφοσίωσή της στην πάλη ενάντια στην κατοχή και στην υποστήριξη της Αντίστασης.
Το 1943, η Μελίνα Μερκούρη αποφάσισε να ακολουθήσει το όνειρό της και να ασχοληθεί με την υποκριτική, εισάγοντας τον εαυτό της στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Το 1946 αποφοίτησε από εκεί και το 1944 έκανε το ντεμπούτο της στη σκηνή με το έργο του Αλέξη Σολομού, «Το μονοπάτι της λευτεριάς». Τα επόμενα χρόνια συνεργάστηκε με το Εθνικό Θέατρο και τους θιάσους Κατερίνας και της Μαρίκας Κοτοπούλη.
Στο Θέατρο Τέχνης παρέμεινε μέχρι το 1950, ενώ τον επόμενο χρόνο εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου διακρίθηκε ως ηθοποιός του βουλεβάρτου και ξεκίνησε τη διεθνή της καριέρα. Η παρουσία της στις Κάννες τη γοήτευσε, με αποτέλεσμα να ξεκινήσει η καλλιτεχνική και προσωπική της σχέση με τον αμερικανό σκηνοθέτη Ζιλ Ντασέν. Ο γάμος τους πραγματοποιήθηκε το 1966, σφραγίζοντας μια σημαντική εποχή στη ζωή της Μελίνας Μερκούρη.
Η πολιτική της πορεία
Η Μελίνα Μερκούρη, κατά τη διάρκεια της επταετίας (1967-1974), αντιμετώπισε με αγωνία την Χούντα και πολέμησε ενάντια σε αυτήν, χρησιμοποιώντας τη φήμη και τη λάμψη που είχε αποκτήσει. Η ελληνική υπηκοότητά της αφαιρέθηκε λόγω της δράσης της κατά της χούντας. Συμμετείχε σε πορείες και διοργάνωσε συναυλίες με αντιδικτατορικό χαρακτήρα, ενώ συναντήθηκε με πολιτικούς και πνευματικές προσωπικότητες παγκοσμίου κύρους προκειμένου να ευαισθητοποιήσει και να συγκεντρώσει υποστήριξη εναντίον της χούντας.
Μετά την πτώση της χούντας, επέστρεψε στην Ελλάδα και εντάχθηκε στο ΠΑΣΟΚ, καθώς και στη συνέχεια κατέβηκε υποψήφια στη Β' Πειραιά. Το 1977 εξελέγη βουλευτής, συγκεντρώνοντας τους διπλάσιους ψήφους από όλους τους υποψηφίους μαζί στην συγκεκριμένη περιφέρεια.
Το 1981, η Μερκούρη ορκίστηκε Υπουργός Πολιτισμού και διατήρησε αυτήν τη θέση για περίπου 8 χρόνια. Κατά τη θητεία της, έθεσε τις βάσεις για το Μουσείο της Ακρόπολης και επέστρεψε τα μάρμαρα στην Ελλάδα. Η ίδια δήλωσε ότι ακόμα και αν δεν δει την επιστροφή των γλυπτών στην πατρίδα της κατά τη διάρκεια της ζωής της, θα αισθάνεται ευτυχισμένη γι' αυτήν την εξέλιξη.
Ο μεγάλος έρωτας της ζωής της
«Μια μέρα στο θέατρο είδα τον Γιώργο Παππά. Ήμουν 13 χρονών και τον ερωτεύθηκα. Τρελάθηκα. Από εκεί και πέρα, κάθε μέρα, τσακ στο θέατρο. Ώσπου μια μέρα τον γνώρισα. Ήταν ο πρώτος μου μεγάλος έρωτας, ήμουν 14 ετών και, βέβαια, το έμαθαν στο σπίτι μου. Και εδώ είναι η πρώτη μου αυτοκτονία. Τελείως Άννα Καρένινα. Πήγα κι έπεσα μπροστά σ’ ένα αυτοκίνητο», είχε δηλώσει σε συνέντευξη της.
Και συνέχισε, «Απ’ τη στιγμή που βγήκε στη σκηνή τον ερωτεύτηκα. Τα μαγουλά μου κοκκίνισαν. Ήμουν σίγουρη πως οι χτύποι της καρδιάς μου ακούγονταν σ’ όλο το θέατρο. Δεν υπήρχε επιστροφή. Ήμουν απελπισμένα, οριστικά ερωτευμένη. Ο Γιώργος ήταν ψηλός, με έντονα χαρακτηριστικά, μυστηριώδης. Είχε τα ωραιότερα χέρια που είδα ποτέ μου. Είχε βαθιά φωνή. Ήταν 35 χρόνων».
Το 1955, η Μελίνα Μερκούρη συνάντησε τον Ζυλ Ντασέν και ανακάλυψε έναν έρωτα που έσβησε κάθε άλλη σκέψη από την ψυχή της. Εκείνη τη χρονιά αποτέλεσε μια σημαντική στιγμή τόσο για την προσωπική της ζωή όσο και για την επαγγελματική της πορεία. Στις 18 Μαΐου 1966, αντάλλαξε όρκους αγάπης με τον Ζυλ Ντασέν στο δημαρχείο της Λωζάνης, με τον Νίκο Κούρκουλο να είναι ο μοναδικός Έλληνας παρών ως μάρτυρας του γάμου τους.
30 χρόνια μετά
Η Μελίνα Μερκούρη ήταν μια γυναίκα που άφησε εποχή στον κινηματογράφο, την πολιτική και τον πολιτισμό. Με αγωνιστικό πνεύμα και ατελείωτη αφοσίωση στις αξίες της, αντιμετώπισε τις προκλήσεις της εποχής της με θάρρος και αποφασιστικότητα. Η πορεία της διαπνέεται από τη διαρκή πάλη για την ελευθερία και τη δικαιοσύνη. Η επανάστασή της ξεκίνησε από μικρή ηλικία, όταν αποφάσισε να σπάσει τα δεσμά των κοινωνικών στερεοτύπων και να ακολουθήσει τα όνειρά της.
Με θαυμάσια καριέρα στον κινηματογράφο και στη θεατρική σκηνή, η Μελίνα ανέδειξε το ταλέντο της σε διεθνές επίπεδο. Η αξιοσημείωτη ερμηνεία της και η εκρηκτική παρουσία της την έκαναν μια από τις πιο λαμπρές προσωπικότητες του χώρου. Ως πολιτικός, αγωνίστηκε ακούραστα για τις αξίες της δημοκρατίας και της ελευθερίας, αντιμετωπίζοντας με θάρρος τη δικτατορία και στη συνέχεια συνεχίζοντας να προωθεί τις αξίες της δικαιοσύνης και της ανθρωπιάς μέσα από την πολιτική της δράση.
Η Μελίνα Μερκούρη άφησε πίσω της ένα άδειο κενό στον κόσμο του θεάτρου, του κινηματογράφου και της πολιτικής. Η προσφορά της θα μνημονεύεται για πάντα, ενώ η επιρροή της θα συνεχίσει να εμπνέει νέες γενιές που αναζητούν το όνειρό τους και αγωνίζονται για τις αξίες της ελευθερίας και της δικαιοσύνης.
Μετά από πολύχρονη αντιμετώπιση του καρκίνου, εξέπνευσε στο νοσοκομείο Memorial της Νέας Υόρκης, την Κυριακή 6 Μαρτίου του 1994. Επίσης έχει ιδρυθεί, σύμφωνα με επιθυμία της, από το σύζυγό της Ζυλ Ντασέν και με τη συμμετοχή προσωπικοτήτων παγκόσμιας, όπως ο ποιητής Οδυσσέας Ελύτης και ο Γάλλος πολιτικός Ζακ Λανγκ το Πολιτιστικό Ίδρυμα Μελίνα Μερκούρη, το οποίο έχει ως στόχο την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα.
