Μεγάλη Δευτέρα σήμερα, αρχίζει η Μεγάλη Εβδομάδα για το ελληνορθόδοξο Πάσχα, γνωστή και ως Εβδομάδα των Παθών κι αν είναι κάτι που χαρακτηρίζει αυτές τις μέρες είναι τα μακραίωνα -συνήθως- πασχαλινά έθιμα που από περιοχή σε περιοχή διαφέρουν και που πολιτισμικά και φολκλορικά παρουσιάζουν σίγουρα μεγάλο ενδιαφέρον, ανεξαρτήτως αν είσαι άτομο της θρησκείας ή όχι.
Από τον ρουκετοπόλεμο στη Χίο, μέχρι τον σαϊτοπόλεμο στην Καλαμάτα, το σπάσιμο των λεγόμενων μπότηδων στην Κέρκυρα και την περιβόητη λαμπρατζιά στην Κύπρο, επιλέξαμε ορισμένα από τα πασχαλινά ήθη και έθιμα που συγκεντρώνουν τη μεγαλύτερη δημοφιλία στον ευρύτερο ελληνόφωνο χώρο.
Ρουκετοπόλεμος, Χίος
View this post on Instagram
Το μεγάλο νησί της Χίου στο βορειοανατολικό Αιγαίο βρίσκεται ψηλά ψηλά στη λίστα μας, καθώς ο ρουκετοπόλεμος που αναβιώνει κυρίως στο χωριό Βροντάδο προσελκύει τα βλέμματα από ολόκληρο τον κόσμο αφού δημιουργεί μια ιδιαιτέρως θορυβώδη και εντυπωσιακή ατμόσφαιρα.
Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, η αλλόκοτη αυτή συνήθεια φαίνεται να έχει τις απαρχές της στην Οθωμανική εποχή, όταν οι τότε χριστιανοί κάτοικοι του νησιού επιθυμούσαν να γιορτάσουν με κυριολεκτικό πανδαιμόνιο την Ανάσταση.
Λόγω των παρατράγουδων και των τραυματισμών που παρατηρήθηκαν κατά καιρούς, ο Δήμος στις μέρες μας έχει πλέον θεσπίσει αυστηρούς κανονισμούς για την ασφάλεια των συμμετεχόντων κι αν και η πραγματικότητα είναι πως δεν τηρούνται πάντοτε κατά γράμμα το υπερθέαμα που προκαλείται στον μεταμεσονύχτιο ουρανό το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου είναι πραγματικά καθηλωτικό.
Μπότηδες, Κέρκυρα
Στην άλλη πλευρά της Ελλάδας, στο Ιόνιο πέλαγος, το γνωστότερο πασχαλινό έθιμο που προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες, τόσο εντός όσο και εκτός Ελλάδας είναι οι λεγόμενοι μπότηδες της Κέρκυρας.
Μπότηδες ονομάζονται τα κανάτια με το λεπτό στόμιο που ρίχνονται από τα μπαλκόνια και σπάζουν και αν έχεις βρεθεί στην Κέρκυρα Πάσχα σίγουρα θα ξέρεις σε τι αναφερόμαστε. Το έθιμο λαμβάνει χώρα το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου και για να γίνει με τον σωστό παραδοσιακό τρόπο, πρέπει οι μπότηδες να έχουν γεμίσει με νερό πριν πεταχθούν με φόρα από τα μπαλκόνια των πανέμορφων καντουνιών.
Αξίζει να σημειωθεί πως λίγη ώρα νωρίτερα στην εκκλησία της Παναγίας των Ξένων προκαλείται από τους πιστούς ένας τεχνητός σεισμός ενώ αναπόσπαστο κομμάτι του κερκυραϊκού Πάσχα είναι οι φιλαρμονικές που χύνονται στα σοκάκια της πόλης παίζοντας εύθυμα εμβατήρια.
Λαμπρατζιά, Κύπρος
View this post on Instagram
Ίσως το γνωστότερο πασχαλινό έθιμο στο νησί της Κύπρου είναι το λεγόμενο έθιμο της Λαμπρατζιάς, το οποίο επίσης έχει μακραίωνη ιστορία και όπως είναι γνωστό, συμβολίζει το κάψιμο του Ιούδα.
Με τους τραυματισμούς να είναι δυστυχώς και σε αυτή την περίπτωση πολύ τακτικοί, το έθιμο αυτό περνάει από γενιά σε γενιά των εφήβων συνήθως της κάθε γειτονιάς, οι οποίοι μέρες πριν το Μεγάλο Σάββατο επιτείνονται σε έναν άτυπο διαγωνισμό συνοικιών μαζέματος ακατέργαστων ξύλων με σκοπό να ανάψουν στο προαύλιο της εκκλησίας τη μεγάλη φωτιά της Λαμπρής.
Η φωτιά ανάβει το βράδυ της Ανάστασης και είναι συχνό φαινόμενο οι νεαροί που μαζεύουν τα ξύλα να ξενυχτούν από μέρες πριν με βάρδιες για να μην τους κλέψουν τα ξύλα τους οι έφηβοι των διπλανών γειτονιών.
Σύμφωνα με την κυπριακή λαϊκή παράδοση, η φωτιά καίει μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες της Κυριακής του Πάσχα και στην πυρά της κανονικά πρέπει να καίγεται το ομοίωμα του Ιούδα του Ισκαριώτη, που πρόδωσε τον Χριστό.
Στη μεγάλη φωτιά της Λαμπρατζιάς οι πιστοί καλούνται ταυτοχρόνως να κάψουν και το μαρτούι, ένα παραδοσιακό βραχιολάκι που φτιάχνεται από κόκκινη και άσπρη κλωστή που είθισται να φοράνε τα μικρά παιδιά.
Τα πολύχρωμα αερόστατα
Ένα από τα ομορφότερα και πιο φαντασμαγορικά ελληνικά έθιμα είναι και τα πολύχρωμα αερόστατα στην κωμόπολη του νομού Αρκαδίας, Λεωνίδιο, στην Πελοπόννησο.
Το έθιμο που μετράει περίπου εκατό χρόνια ζωής θέλει τα παιδιά των πέντε ενοριών της κωμόπολης να συναγωνίζονται το βράδυ της Ανάστασης στις πτήσεις χρωματιστών και φωτεινών αεροστάτων, τα οποία αρχίζουν να φτιάχνουν πολλές εβδομάδες πριν το Πάσχα.
Για περίπου μισή ώρα με σαράντα λεπτά μετά το «Χριστός Ανέστη», ο ουρανός γεμίζει με αερόστατα καθώς το ευαγγέλιο διαβάζεται στην τσακώνικη διάλεκτο. Στις πτήσεις τους τα αερόστατα καταλήγουν να φαίνονται σαν λαμπερά αστέρια και δεν είναι συμπτωματικό που ο Δημήτρης Ψαθάς, ένας γνωστός μικρασιάτης επιφυλλιδογράφος και θεατρικός συγγραφέας είχε γράψει το χαρακτηριστικό «καρναβάλι μόνο στην Πάτρα και Πάσχα μόνο στο Λεωνίδιο».
Σαϊτοπόλεμος στην Καλαμάτα
View this post on Instagram
Ένα από τα γνωστότερο πασχαλινά έθιμα στην Μεσσηνία αλλά και σε ολόκληρη την Ελλάδα είναι τέλος ο περίφημος σαϊτοπόλεμος στην πόλη της Καλαμάτας.
Ένα πολύ ξεχωριστό έθιμο που λέγεται ότι έλκει τις ρίζες του από την επανάσταση του 1821 και αναβιώνει κάθε Κυριακή του Πάσχα στην Καλαμάτα και σε λίγες άλλες περιοχές της Μεσσηνίας, όπως η Εύα, ο Άρις και η Θουρία.
Πολύ ενδιαφέρουσα είναι και η προέλευση του εθίμου αφού λέγεται ότι προήλθε από μια ευφυή χρήση Ελλήνων επαναστατών κατά τον πόλεμο του 1821 που είχε να κάνει με ένα είδος εκφοβισμού του ιππικού των Τούρκων.
Οι περιβόητες σαΐτες ήταν τότε αυτοσχέδιες κατασκευές, όπου με χρήση μπαρουτιού που τοποθετούνταν σε αδειασμένο καλάμι, απελευθέρωναν ισχυρή φλόγα από τη μια πλευρά προκαλώντας έτσι μεγάλες ζημιές στα υποζύγια των Τούρκων ιππέων. Οι αυτοσχέδιες αυτές κατασκευές μετεξελίχθηκαν λοιπόν στο γνωστό έθιμο του Σαϊτοπόλεμου που πραγματοποιείται κάθε Κυριακή του Πάσχα και καθιστά την πόλη της Καλαμάτας επίκεντρο και πόλο έλξης.
