Μαρία Καραμάνου
Υπήρξε μια εποχή που το τζιν ήταν ψηλόμεσο, το μαλλί υπερυψωμένο με λακ, τα αξεσουάρ φανταχτερά και οι ώμοι... όσο πιο φαρδιοί, τόσο το καλύτερο. Μια εποχή που το στυλ δεν φοβόταν να πειραματιστεί, να τολμήσει και να υπερβάλλει. Ήταν τα ‘80s και τα ‘90s – χρόνια γεμάτα ένταση, χρώμα, μουσική και ανατροπές – και στην Κύπρο, όπως και παντού, η μόδα ήταν καθρέφτης της κοινωνίας: ζωηρή, εκφραστική, με άποψη.
Με τη βοήθεια φωτογραφιών από προσωπικά αρχεία συναδέλφων και φίλων, φτιάξαμε ένα μικρό, αλλά γεμάτο ψυχή αρχείο κυπριακής μόδας των δεκαετιών εκείνων. Από τις γιορτές και τις βόλτες μέχρι τις καθημερινές στιγμές, η κάθε εικόνα λέει τη δική της ιστορία. Μια ιστορία υφασμένη με τζιν, βάτες, παστέλ κοστούμια, φλούο ρούχα, αλλά και τις πρώτες «μοντέρνες» επιρροές από MTV, Beverly Hills και περιοδικά μόδας.
Η μόδα εκείνης της εποχής ήταν αυθόρμητη, γεμάτη φαντασία. Δεν υπήρχαν influencers, ούτε hashtags. Υπήρχαν οι παρέες, οι καθρέφτες στα υπνοδωμάτια, οι φωτογραφικές μηχανές με φιλμ και το άγχος μην «καεί» η καλή πόζα. Υπήρχε εκείνη η χαρά της έκφρασης χωρίς την ανάγκη της έγκρισης. Ένα χαμόγελο, ένα funky πουκάμισο, μια permanent μπούκλα – αυτά ήταν το attitude.
Στις γυναίκες κυριαρχούσαν οι βάτες – ναι, εκείνα τα μικρά μαξιλαράκια στους ώμους που τις έκαναν να μοιάζουν έτοιμες για ντου στο γραφείο ή για είσοδο στη Eurovision. Το μαλλί? Φυσικά φουσκωμένο, λακαρισμένο, με όγκο που αψηφούσε τους νόμους της φυσικής. Όσο για τα καλσόν, αν δεν ήταν λευκά ή γυαλιστερά, απλώς δεν έπιανες τον ρυθμό της εποχής.
Στους άντρες, τα τζιν φορέθηκαν ψηλά, πολύ ψηλά, με ανοιχτά πουκάμισα και φανέλες με το logo κάποιας αμερικάνικης ομάδας που δεν ήξεραν καν πού παίζει. Το μαλλί ήταν gel-αρισμένο, με αυστηρή φράντζα ή φουλ πατημένο πίσω – το λεγόμενο «μαλλί της τάξης». Οι φόρμες Adidas με τις τρεις ρίγες ήταν outfit για κάθε περίσταση, ενώ ένα τσαντάκι μέσης (ναι, το γνωστό banana bag) ήταν το απόλυτο fashion statement.
Ας ξεκινήσει λοιπόν αυτό το ταξίδι πίσω στον χρόνο, ένα μεγάλο, στιλάτο throwback στη μόδα της Κύπρου, τότε που το στυλ είχε προσωπικότητα – και δεν χρειαζόταν αλγόριθμο για να ξεχωρίσει.
Αυτή η φωτογραφία θα μπορούσε άνετα να βρίσκεται στο mood board κάθε fashion editor που μελετά τις τάσεις των late ’80s στην Κύπρο ή σε εκείνο το οικογενειακό άλμπουμ που κανείς δεν θέλει να πετάξει, γιατί «εδώ είμαστε νέοι και ωραίοι». Η κυρία στο προσκήνιο εκπέμπει αέρα καθαρής κομψότητας. Με το διακριτικό καρό φόρεμα, το σκούρο πανωφόρι και τη λευκή τσάντα περασμένη στον ώμο (πριν γίνει «it bag» το crossbody), δείχνει ότι ήξερε τι σημαίνει «προσεγμένη εμφάνιση για έξοδο». Τα μαλλιά έχουν τον χαρακτηριστικό όγκο της εποχής, που δεν γινόταν χωρίς λακ – πολλή λακ.
Δίπλα της, ο κύριος με το cool attitude και το κόκκινο πουλόβερ μέσα από το μπουφάν είναι η επιτομή του κυπριακού gentleman. Το ρολόι στη θέση του, το βλέμμα στο φακό και η στάση που λέει: «Ναι, ξέρω ότι βγήκα καλός».
Αυτή η φωτογραφία είναι ο ορισμός του σοφιστικέ καλοκαιρινού στυλ των late ‘80s early ‘90s. Μια εικόνα που αποπνέει κομψότητα, άνεση και τη σιγουριά δύο ανθρώπων που ξέρουν ότι έχουν στυλ – χωρίς να χρειάζεται να κάνουν ιδιαίτερη προσπάθεια.
Ο κύριος φοράει ριγέ σακάκι, λινό καλοκαιρινό ύφασμα, σε απόχρωση που ακροβατεί μεταξύ γκρι και πάγου. Το έχει συνδυάσει με μπεζ παντελόνι, ζώνη σε γήινο τόνο και τιρκουάζ t-shirt, σε μια χρωματική πρόταση που φωνάζει «είμαι διακοπές, αλλά το κάνω με στυλ». Το απόλυτο κερασάκι; Το μουστάκι – τόσο καλοσχηματισμένο, που θα μπορούσε να είναι guest star σε οποιαδήποτε ιταλική διαφήμιση μόδας της εποχής. Η κυρία δίπλα του, απλά εκθαμβωτική. Με oversized λευκό πουκάμισο, puffy μανίκια και mini shorts. Μαλλί με ελαφριά μπούκλα και έντονο βλέμμα που «σκανάρει» τον φακό, συμπληρώνουν το look μιας γυναίκας που θα έκανε αίσθηση ακόμα και σήμερα.
Εδώ έχουμε μια iconic στιγμή που θα μπορούσε άνετα να γίνει εξώφυλλο σε περιοδικό νεανικής κουλτούρας των ‘90s ή να κοσμεί αφίσα στο δωμάτιο κάποιου skater boy. Ο νεαρός πρωταγωνιστής που ξεκάθαρα έχει τον αέρα ενός επαγγελματία stuntman απογειώνεται κυριολεκτικά και στυλιστικά.
Με λευκό t-shirt και all-time-classic σορτσάκι με tribal μοτίβα, το outfit φωνάζει καλοκαίρι, σπορ και «είμαι cool χωρίς να προσπαθώ». Οι λευκές κάλτσες με τα αθλητικά παπούτσια Jordan ολοκληρώνουν το look που φορούσαν όλα τα αγόρια που ήθελαν να είναι λίγο Michael Jordan, λίγο Zack Morris από το «Saved by the Bell». Και τα γυαλιά aviator; Εδώ μιλάμε για δήλωση. Αν δεν φορούσες τέτοια γυαλιά τότε, πώς θα έδειχνες ότι έχεις attitude;
Αυτή η φωτογραφία θα μπορούσε να είναι εξώφυλλο περιοδικού μόδας των ‘80s — ή έστω, να κοσμεί βιτρίνα φωτογραφείου σε κάποιο κεντρικό δρόμο της Λευκωσίας, με τη λεζάντα: «Κυρία με στυλ».
Η νεαρή γυναίκα είναι η απόλυτη εκπρόσωπος της διακριτικής κομψότητας της εποχής. Με ένα πλούσιο, floral πουκάμισο με φιόγκο στον γιακά – κάτι ανάμεσα σε ρομαντισμό και αυστηρότητα – συνδυασμένο με μια βαθυκόκκινη midi φούστα με Α γραμμή, δημιουργεί ένα look σοφιστικέ.
Τα κλειστά ψηλοτάκουνα πέδιλα σε matching απόχρωση με τη φούστα δείχνουν μια προσοχή στη λεπτομέρεια που σπάνια βλέπουμε στις μέρες μας. Και το χτένισμα; Αψεγάδιαστο: μακριά, στιλπνά μαλλιά με όγκο στο πάνω μέρος – σήμα κατατεθέν της εποχής – και με μία ελαφριά μπούκλα να πλαισιώνει το πρόσωπο. Η συνολική εικόνα φέρνει στο μυαλό γυναίκες που ήξεραν να στέκονται με χάρη, πριν ακόμη μάθουμε τι σημαίνει «ήσυχη πολυτέλεια».
Μια εμφάνιση προσεγμένη, σοβαρή αλλά και γλυκιά. Σαν να προοριζόταν για οικογενειακό πορτρέτο, για ένθετο περιοδικού ή απλώς για μια στιγμή όπου κάποια ένιωθε όμορφη και ήθελε να τη θυμάται.
Αυτή η φωτογραφία είναι ένα πραγματικό ζεστό στιγμιότυπο με εκείνη τη μοναδική αίσθηση «σπιτικής νοσταλγίας». Ο κύριος στη φωτογραφία, με το εντυπωσιακό πλεκτό «ugly» πουλόβερ με γεωμετρικά σχέδια, είναι ξεκάθαρα ο σταρ της κουζίνας – και όχι μόνο γιατί έχει αναλάβει το ψήσιμο. Το πουλόβερ είναι το απόλυτο χειμερινό fashion statement της εποχής: έντονα patterns, βαθιά γήινα χρώματα, και μια ανεπιτήδευτη άνεση που κανένα σημερινό hoodie δεν μπορεί να αντιγράψει. Το έχει συνδυάσει με σκούρο τζιν και λευκό πουκάμισο από μέσα, έτοιμος για τραπέζι, αλλά πρώτα… να γίνει η δουλειά στον φούρνο.
Η ηλεκτρική ψησταριά είναι το «ιερό σκεύος» των δεκαετιών εκείνων – ιδανική για λαζανόπιτες, μπριζόλες ή και καμιά φλαούνα. Κλασική συσκευή κάθε κυπριακού σπιτιού που σέβεται την κουζίνα του. Το λουλουδάτο τραπεζομάντιλο, σε έντονα καφέ-πορτοκαλί-πράσινα, φωνάζει ’80s.
Αυτή η φωτογραφία είναι μια ρετρό ωδή στον κυπριακό ρομαντισμό των 70s ή πολύ πρώιμων 80s, με φόντο έναν ανθισμένο κήπο, ένα κιτρινωπό φως γεμάτο νοσταλγία και φυσικά, το must πορτοκαλί αυτοκίνητο της εποχής στο βάθος, γιατί έτσι έπρεπε. Η κυρία της εικόνας φοράει ένα outfit που θα μπορούσε κάλλιστα να φορεθεί και σήμερα σε ένα boho chic festival: λευκό τοπ με λεπτομέρειες στις τιράντες και φούστα μακριά με floral σχέδιο, που φωνάζει «ήρθα από Πάφο με στάση στο Woodstock». Το χρυσό μενταγιόν και το βραχιολάκι συμπληρώνουν το look της ανεπιτήδευτης κομψότητας, πριν καν εφευρεθεί ο όρος.
Ο κύριος δίπλα της; εκπρόσωπος της εποχής: denim-on-denim, γιατί όταν αγαπάς το τζιν, το αγαπάς ολόψυχα. Το πουκάμισο με τα κουμπιά ανοιχτά μέχρι εκεί που επιτρέπει η αυτοπεποίθηση (δηλαδή αρκετά χαμηλά) και η αλυσίδα που κλέβει λίγο την παράσταση, γιατί και οι άντρες τότε ήξεραν από λάμψη.
Η πόζα τους; Άμεση, τρυφερή, σχεδόν κινηματογραφική. Αν η αγάπη είχε soundtrack, σε αυτή τη φωτογραφία θα έπαιζε η Βίκυ Μοσχολιού σε βινύλιο.
Αυτή η φωτογραφία είναι η απόλυτη glam στιγμή των late ‘80s – early ‘90s, σε ένα σκηνικό που συνδυάζει την αριστοκρατία, την επιβλητικότητα και τη γοητεία μιας εποχής που το στυλ ήταν υπόθεση σοβαρή. Και ναι, όλα ξεκινούν με αυτό το φουσκωτό λιλά φόρεμα. Η κυρία της φωτογραφίας είναι εμφανώς έτοιμη για επίσημη περίσταση ή έστω, να αφήσει εντύπωση. Το σύνολό της: ένα σατέν φόρεμα σε λιλά απόχρωση με ημιδιάφανα μανίκια, χρυσή διακοσμητική ζώνη στη μέση και πλισέ φούστα, συνδυασμένο με μαύρα suede ankle boots που δίνουν ένταση στο look. Το outfit φωνάζει: «ξέρω πού πάω, και ξέρω πως θα με κοιτάζουν όλοι».
Το μακιγιάζ είναι σκούρο, έντονο, με χαρακτηριστικά μάτια και κραγιόν, ενώ τα κοσμήματα δίνουν το extra glam της εποχής. Και φυσικά, το μαλλί μαζεμένο με λίγο όγκο στο πάνω μέρος, όπως προστάζει ο κώδικας μιας δεκαετίας που αγαπούσε το volume παντού: στα ρούχα, στο μαλλί, στη διάθεση.
Όμως η φωτογραφία αυτή είναι πολλά περισσότερα από ένα εντυπωσιακό outfit. Είναι και το background που λέει μια δεύτερη ιστορία: βιβλιοθήκες γεμάτες εγκυκλοπαίδειες και σειρές βιβλίων (όπως τότε που κάθε σπίτι είχε τη Βιβλιοθήκη Πάπυρος Λαρούς), ρετρό σταθερό τηλέφωνο με καντράν, τηλεφωνικός κατάλογος (σημείο αναφοράς της εποχής), και δεξιά, ένα χρυσό μπαρόκ τραπεζάκι που φωνάζει πολυτέλεια.
Αυτή η φωτογραφία είναι ένας μικρός θησαυρός από ‘80s, ένα αυθεντικό κυπριακό πικνίκ. Ένα καρό τραπεζομάντιλο απλωμένο στο χορτάρι, σπιτικό φαγητό, ντομάτες, ψωμιά, ελιές και μια παρέα που δεν ποζάρει, απλά ζει τη στιγμή.
Οι άντρες της φωτογραφίας είναι ντυμένοι με έναν τρόπο που αποδεικνύει πως το «καθημερινό look» τότε είχε πολλή περισσότερη φροντίδα απ’ ό,τι σήμερα. Πουκάμισα με κλασικά μοτίβα, μπλούζες με γιακά, ζακέτες με ριγέ λεπτομέρειες, και φυσικά το αγαπημένο όλων τότε: η καρό πετσέτα-φουλάρι περασμένη με στυλ στον ώμο – γιατί ποτέ δεν ξέρεις πότε θα χρειαστείς λίγο… old-school cool.
Σε αυτή την οικογενειακή στιγμή, όλα φωνάζουν «σεβασμός στην περίσταση». Οι άντρες της φωτογραφίας φορούν κουστούμια ραμμένα με αυστηρότητα και λεπτομέρεια και πάντα με τη γραβάτα σωστά δεμένη. Ήταν η εποχή που κάθε άντρας είχε «το καλό του κουστούμι», φυλαγμένο για γάμους, βαφτίσεις, επισκέψεις ή το πορτρέτο για το σαλόνι.
Οι γυναίκες, εξίσου κομψές, με μαλλιά σε αυστηρά σινιόν που απαιτούσαν υπομονή και πολλή φουρκέτα. Το φόρεμα με δαντελένιο γιακά είναι τόσο χαρακτηριστικό, όσο και η φροντισμένη στάση τους. Ο μικρός μπροστά τους κλέβει την παράσταση με το λευκό πλεκτό του cardigan με το έμβλημα, μια μικρή δόση αγγλικής φινέτσας στη μέση ενός κυπριακού οικογενειακού καδραρίσματος.
Στη δεύτερη εικόνα, η ενδυμασία είναι πιο απλή, καθημερινή. Η γιαγιά ντυμένη στα σκούρα, με το παλτό κουμπωμένο μέχρι επάνω και το μαντήλι, είναι η εικόνα μιας εποχής όπου οι γυναίκες κρατούσαν το νοικοκυριό, την παράδοση και τα παιδιά, συχνά, όλα ταυτόχρονα. Ο μικρός δίπλα της, με το πλεκτό πουλόβερ με το παραδοσιακό σχέδιο στη μέση, αποπνέει κάτι βαθιά κυπριακό: πρακτικότητα και ρούχα φτιαγμένα στο χέρι, είτε από τη μαμά, είτε από τη γιαγιά.
Αυτή η φωτογραφία είναι κάτι παραπάνω από ένα απλό ενθύμιο, είναι μικρό οικογενειακό κειμήλιο, χωρισμένο στα δύο αλλά με κοινή ενέργεια. Μέσα σε μια περίτεχνη, ρομαντική κορνίζα, που μοιάζει σχεδόν βγαλμένη από σκηνικό παλιάς σειράς, φυλάγονται δύο προσωπογραφίες με ύφος, στυλ και ατμόσφαιρα εποχής.
Στο αριστερό κάδρο, η κυρία ποζάρει με μια αβίαστη αυτοπεποίθηση και ένα look που φωνάζει ‘90s με τον πιο κομψό τρόπο: καρό πουκάμισο-μπλουζάκι ανοιχτό, μαύρο cropped top από μέσα και ψηλόμεσο παντελόνι. Το χαμόγελο είναι αυθόρμητο και η εμφάνιση δηλώνει: ξέρω ποια είμαι, και μου πάει αυτό που φοράω.
Δεξιά, ο κύριος ποζάρει πιο χαλαρός, casual, με t-shirt και σορτσάκι, μια εικόνα που αποπνέει την άνεση και την απλότητα της καθημερινότητας. Κλασικό στυλ για το σπίτι, για το καλοκαίρι, για μια στιγμή που κάποιος φώναξε «κάτσε να σε βγάλω μια φωτογραφία» και απλώς… κάθισε.
