Μαρία Καραμάνου
Σε μια εποχή που η τεχνολογία και η καινοτομία διαμορφώνουν κάθε πτυχή της ζωής μας, ορισμένοι από τους πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο δεν αρκούνται στο να επενδύουν σε επιχειρήσεις και νέες τεχνολογίες – χτίζουν ολόκληρες πόλεις από το μηδέν. Υποσχόμενες πόλεις με πρωτοφανή επίπεδα βιωσιμότητας, καινοτομίας και αποτελεσματικότητας, αυτές οι πόλεις φιλοδοξούν να λύσουν προβλήματα όπως ο υπερπληθυσμός, η κλιματική αλλαγή και η έλλειψη επαρκής στέγης για όλους. Μάλιστα, θα προσφέρουν βελτιωμένες συνθήκες διαβίωσης και νέες ευκαιρίες δίνοντας έμφαση στην καινοτομία, τη βιωσιμότητα και την τεχνολογία. Αυτές οι πρωτοβουλίες θα περιλαμβάνουν κοινότητες φιλικές προς το περιβάλλον και πλωτές πόλεις και θα έχουν τη δυνατότητα να αλλάξουν εντελώς τον τρόπο ζωής και εργασίας των ανθρώπων.
Όμως, καθώς οι πόλεις αυτές διαμορφώνονται από ιδιωτικά κεφάλαια και όχι από κυβερνήσεις, γεννιούνται ερωτήματα: Πρόκειται για τολμηρές πρωτοβουλίες που θα ωφελήσουν την ανθρωπότητα ή θα μετατραπούν σε elite καταφύγια για τους υπερπλούσιους; Θα είναι ανοιχτές σε όλους ή θα εντείνουν τις κοινωνικές ανισότητες;
1. Αποικία στον Άρη και Starbase του Elon Musk
Ο Elon Musk, ιδρυτής της SpaceX και της Tesla, δεν περιορίζεται στην επανάσταση των μεταφορών – οραματίζεται επίσης το μέλλον της ανθρώπινης διαβίωσης. Το «Starbase» στο Τέξας αποτελεί το πρώτο βήμα προς το απόλυτο σχέδιό του: τη δημιουργία μιας αυτάρκους πόλης στον Άρη. Αντί για έναν πολυτελή προορισμό, όπως άλλα φιλόδοξα πρότζεκτ δισεκατομμυριούχων, ο Musk επικεντρώνεται στην επιβίωση και την πρόοδο της ανθρωπότητας. Ωστόσο, οι επικριτές τονίζουν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της Starbase και τις κοινωνικές επιπτώσεις στις τοπικές κοινότητες. Ο αποικισμός του Άρη, αν γίνει ποτέ πραγματικότητα, θέτει σημαντικά ηθικά και νομικά ζητήματα σχετικά με τη διακυβέρνηση και την επέκταση της ανθρώπινης παρουσίας στο διάστημα.
2. Telosa του Marc Lore
Ο Marc Lore, πρώην στέλεχος της Walmart, προσεγγίζει την αστική ανάπτυξη με ένα διαφορετικό όραμα: την Telosa, μια πόλη που φιλοδοξεί να συνδυάσει την καινοτομία με την κοινωνική ισότητα. Σχεδιασμένη για να χτιστεί κάπου στις ΗΠΑ, η Telosa φιλοδοξεί να δημιουργήσει ένα νέο μοντέλο αστικού σχεδιασμού, όπου ο πλούτος διανέμεται δικαιότερα. Σε αντίθεση με την επιβίωση σε αφιλόξενες συνθήκες, όπως οραματίζεται ο Musk, το σχέδιο του Lore επικεντρώνεται στη βιωσιμότητα, την πράσινη τεχνολογία και την οικονομική ισορροπία. Ωστόσο, παραμένει αβέβαιο αν αυτό το μοντέλο μπορεί να εφαρμοστεί στην πραγματικότητα, καθώς η ιστορία έχει δείξει ότι η οικονομική ανάπτυξη και η κοινωνική δικαιοσύνη δεν συμβαδίζουν πάντα.
3. Seasteading του Peter Thiel
Ο Peter Thiel, συνιδρυτής του PayPal, έχει εκφράσει εδώ και καιρό το όραμά του για κοινωνίες απαλλαγμένες από κυβερνητικούς περιορισμούς. Το Seasteading είναι μια προσπάθεια δημιουργίας αυτόνομων πλωτών πόλεων, που θα λειτουργούν εκτός του εθνικού δικαίου. Παρότι η ιδέα γοητεύει όσους επιθυμούν απόλυτη ελευθερία, έχει αντιμετωπίσει σοβαρά νομικά και πρακτικά εμπόδια, με αποτέλεσμα να παραμείνει σε μεγάλο βαθμό θεωρητική. Αν και υπόσχεται αυτονομία, η εφαρμογή του συναντά σημαντικές προκλήσεις, θέτοντας το ερώτημα: Είναι εφικτή μια κοινωνία χωρίς κανονισμούς ή κάθε κοινότητα θα διέπεται πάντα από κάποιο σύστημα ελέγχου;
4. The Line του Mohammed bin Salman
Το Neom, το μεγαλεπήβολο έργο του Σαουδάραβα πρίγκιπα διαδόχου Mohammed bin Salman, αξίας 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων, υπόσχεται να φέρει την επανάσταση στην αστική ζωή. Η «The Line», μια γραμμική πόλη μήκους 120 χιλιομέτρων, στοχεύει να στεγάσει εκατομμύρια ανθρώπους σε ένα περιβάλλον υψηλής τεχνολογίας, χωρίς αυτοκίνητα και με ελάχιστο οικολογικό αποτύπωμα. Αντίθετα με την αποικιακή προοπτική του Musk ή το κοινωνικό πείραμα του Lore, το Neom είναι ένα κρατικά επιβεβλημένο πρότζεκτ, βασισμένο στην τεχνητή νοημοσύνη και προηγμένες τεχνολογίες. Παρόλο που παρουσιάζεται ως πράσινη και βιώσιμη λύση, το πρότζεκτ έχει προκαλέσει ανησυχίες για την πραγματική του σκοπιμότητα, την εκτεταμένη παρακολούθηση και τις επιπτώσεις στα ανθρώπινα δικαιώματα. Πρόκειται άραγε για το μέλλον των πόλεων ή για μια δυστοπική άσκηση ελέγχου;
5. Belmont του Bill Gates
Ο Bill Gates επενδύει στην αστική ανάπτυξη με τον γνώριμο, δεδομενοκεντρικό του τρόπο. Η πόλη Belmont, που σχεδιάζεται στην Αριζόνα, υπόσχεται προηγμένες υποδομές, αυτοοδηγούμενα οχήματα και έναν αστικό σχεδιασμό βασισμένο στην τεχνητή νοημοσύνη. Αντίθετα με τις ριζοσπαστικές προσεγγίσεις άλλων δισεκατομμυριούχων, η Belmont μοιάζει πιο ρεαλιστική, ευθυγραμμισμένη με την υπάρχουσα αστικοποίηση. Ωστόσο, οι επικριτές ανησυχούν ότι τέτοιες πόλεις μπορεί να μετατραπούν σε κράτη επιτήρησης, όπου η τεχνολογία εξυπηρετεί περισσότερο τον έλεγχο παρά τη βελτίωση της ποιότητας ζωής.
6. Lanai του Larry Ellison
Ο Larry Ellison, συνιδρυτής της Oracle, ακολούθησε μια διαφορετική διαδρομή: αντί να χτίσει μια νέα πόλη, αγόρασε το 98% του νησιού Lanai στη Χαβάη. Εκεί δημιουργεί έναν υπερπολυτελή θύλακα για τους υπερπλούσιους, συνδυάζοντας οικολογικό τουρισμό και high-end διαβίωση. Ενώ άλλα πρότζεκτ δισεκατομμυριούχων στοχεύουν στην αλλαγή του κόσμου, το Lanai μοιάζει περισσότερο με ένα προσωπικό βασίλειο. Αυτή η διαφορά εγείρει ένα ενδιαφέρον ερώτημα: είναι αυτές οι νέες πόλεις ουτοπίες σχεδιασμένες για όλους ή απλώς νέα καταφύγια για την ελίτ;
7. New Albany του Les Wexner
Ο δισεκατομμυριούχος του λιανικού εμπορίου Les Wexner δεν αρκέστηκε στο να χτίσει μια πολυτελή έπαυλη—δημιούργησε μια ολόκληρη πόλη. Το New Albany στο Οχάιο είναι μια σχολαστικά σχεδιασμένη κοινότητα που αντικατοπτρίζει το όραμά του για έναν προαστιακό παράδεισο: καλαίσθητα αρχοντικά, άψογοι δρόμοι και υψηλής ποιότητας υποδομές. Αντίθετα με τα τεχνολογικά φουτουριστικά πρότζεκτ του Musk και του Gates, το New Albany έχει έναν πιο παραδοσιακό χαρακτήρα, δίνοντας έμφαση στην αισθητική, την τάξη και την επιλεκτικότητα. Ωστόσο, η οικονομική ανισότητα και το ερώτημα αν τέτοιες ιδιωτικές κοινότητες είναι πραγματικά προσβάσιμες σε όλους, παραμένουν ανοιχτά ζητήματα.
8. Mustang, Texas του Mark Cuban
Σε αντίθεση με άλλους δισεκατομμυριούχους που οραματίζονται φιλόδοξες ουτοπίες ή τεχνολογικές μητροπόλεις, ο Mark Cuban αγόρασε τη μικροσκοπική πόλη Mustang στο Τέξας για έναν φίλο του που έπασχε από καρκίνο. Ο Cuban δεν έχει σχέδια για μετατροπή της Mustang σε μια υπερσύγχρονη πόλη ούτε σε ένα ιδιωτικό βασίλειο—η αγορά του ήταν περισσότερο μια προσωπική χειρονομία παρά μια στρατηγική κίνηση.
9. Η «Εταιρική Πόλη» του Jeff Bezos
Ο Jeff Bezos, ιδρυτής της Amazon, διερευνά την ιδέα των σύγχρονων εταιρικών πόλεων, όπου οι εργαζόμενοι θα μπορούν να ζουν, να εργάζονται και να καταναλώνουν μέσα σε ένα ολοκληρωμένο οικοσύστημα που ανήκει στην εταιρεία. Αυτές οι πόλεις θα περιλαμβάνουν έξυπνα σπίτια, εύκολη πρόσβαση στην εργασία και τεχνολογία αιχμής για τη βελτίωση της καθημερινής ζωής. Αν και η ιδέα μοιάζει φουτουριστική, θυμίζει τις παλιές πόλεις που ανήκαν σε εταιρείες, όπου οι εργαζόμενοι ζούσαν υπό την απόλυτη επιρροή του εργοδότη τους.
10. Sidewalk Labs του Larry Page & Sergey Brin
Οι ιδρυτές της Google, Larry Page και Sergey Brin, μέσω της Sidewalk Labs, επιχείρησαν να δημιουργήσουν μια προηγμένη έξυπνη πόλη στο Τορόντο του Καναδά. Η πόλη υποσχόταν αυτοματοποιημένη διαχείριση απορριμμάτων, αυτοοδηγούμενα μέσα μεταφοράς και ενεργειακά αποδοτικές υποδομές. Ωστόσο, το έργο αντιμετώπισε προκλήσεις, όπως ανησυχίες για την ιδιωτικότητα και τον υπερβολικό έλεγχο από την εταιρεία, γεγονός που οδήγησε τελικά στην ακύρωσή του. Παρά την αποτυχία του, η Sidewalk Labs άνοιξε τη συζήτηση για το πώς η τεχνολογία μπορεί να αναμορφώσει τον πολεοδομικό σχεδιασμό.
