Μπορεί τα ξαφνικά και απροσδόκητα τριαντάρια που προέκυψαν στη θερμοκρασία αυτό το σαββατοκύριακο να παραπέμπουν σε Ιούνιο και Ιούλιο και όχι στα μέσα του Μάρτη και στα πρώτα, υποτίθεται, στάδια της άνοιξης, σύμφωνα όμως με τους μετεωρολόγους το φαινόμενο είναι παροδικό και από βδομάδας επιστρέφουμε σε πιο αναμενόμενες για την εποχή θερμοκρασίες.
Μιλώντας συνεπώς για την πρώτη φάση της άνοιξης δεν μπορούμε παρά να σκεφτούμε τη σαγηνευτική αρχόντισσα της εποχής που δεν είναι άλλη από την υποβλητική αμυγδαλιά, που με την καθηλωτική ομορφιά και την ιδιαιτερότητα που παρουσιάζει ως το πρώτο δέντρο που ανθίζει κάθε χρόνο τέτοια εποχή ανέκαθεν ενέπνεε και συγκινούσε τους ανθρώπους, προξενώντας σειρά από μύθους, θρύλους και παραδόσεις, που επιβιώνουν μέχρι σήμερα.
Από τον Λιμνάτη μέχρι τον Κάτω Δρυ, τη Σαλαμιού και τη Γιόλου, καθιερωμένα φεστιβάλ αμυγδαλιάς γίνονται κάθε χρόνο αναδεικνύονταν την κυπριακή παράδοση, τη φύση και την τοπική γαστρονομία.
Γιατί ανθίζει τόσο νωρίς;
Η αμυγδαλιά είναι από τα πρώτα φυλλοβόλα δέντρα που βγάζουν άνθη, προτού καν βγουν τα φύλλα της. Πρόκειται για δέντρο που ουσιαστικά ανθίζει όσο είναι ακόμη χειμώνας, συνήθως τον μήνα Φλεβάρη, πολλές φορές και νωρίτερα, στα τέλη Ιανουαρίου, μια εποχή όπου το κρύο παραμένει τσουχτερό. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι επειδή πρόκειται για δέντρο που έχει προσαρμοστεί να αντέχει τις χαμηλές θερμοκρασίες ενώ την ίδια ώρα η χειμωνιάτικη υγρασία είναι η κινητήριος δύναμη που οδηγεί στην ανθοφορία της. Γεγονός όμως που μπορεί όμως να λειτουργήσει και κατά της σε περίπτωση ισχυρού παγετού και πολύ ψυχρών ανέμων.
Το ότι οι αμυγδαλιές βγάζουν τα πρώτα τους πανέμορφα λευκά και ροζ άνθη σε μια εποχή όπου όλα στη φύση κοιμούνται και είναι ξερά δίνει στους ανθρώπους το πρώτο χειροπιαστό σημάδι ελπίδας ότι μετά από κάθε κυριολεκτική ή μεταφορική μπόρα, η άνοιξη έρχεται.
Παράλληλα, η ανθοφορία της αμυγδαλιάς συμβολίζει την αγνότητα, την καθαρότητα και τη θετικότητα με την οποία συνεπάγεται το οτιδήποτε καινούργιο ανανεωμένο και άφθαρτο, που ξεπροβάλλει στη ζωή για πρώτη φορά.
Η ανθοφορία της αμυγδαλιάς στην Κύπρο αρχίζει από τα τέλη Ιανουαρίου και διαρκεί μέχρι τον Μάρτιο, οπότε οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν και τα υπέροχα της άνθη πέφτουν στο έδαφος. Το υψόμετρο και οι καιρικές συνθήκες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην όλη υπόθεση της ανθοφορίας. Σε χαμηλότερα υψόμετρα, η ανθοφορία αρχίζει νωρίτερα ενώ στα ορεινά χωριά που οι θερμοκρασίες είναι χαμηλότερες όπως η Κακοπετριά και η Πιτσιλιά οι αμυγδαλιές ανθίζουν λίγο αργότερα.
Από αρχαιοτάτων χρόνων, η αμυγδαλιά στην κυπριακή ντοπιολαλιά λέγεται αθασιά ή αχασιά
Η αμυγδαλιά στην αρχαία Κύπρο
Σύμφωνα με το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, ντόπιες ποικιλίες από αμυγδαλιές καλλιεργούνται στην Κύπρο σε πολλές περιοχές από τα πανάρχαια χρόνια. Όπως υποδεικνύουν αρχαιολογικά ευρήματα, στην Κύπρο ανέκαθεν η αμυγδαλιά ήταν δημοφιλές δέντρο και οι αρχαίοι κάτοικοι του νησιού πάντοτε την υμνούσαν και δόξαζαν τη σημασία αλλά και τον συμβολισμό της.
Γνωστή ως αθασιά ή αχασιά στην τοπική διάλεκτο, λόγω της ανθεκτικότητας που παρουσιάζει στη ξηρασία και στα ασβεστώδη εδάφη από τα πολύ παλιά χρόνια αμυγδαλιές καλλιεργούνταν παντού στο νησί. Είναι τρόπον τινά ένα δέντρο που εγκλιματίζεται φανταστικά με τις περιβαλλοντικές και κλιματολογικές συνθήκες του τόπου για αυτό και κατά τη διάρκεια της ανθοφορίας της μπορεί να γίνει αντιληπτή σχεδόν παντού στο νησί και σε διάφορα υψόμετρα και περιοχές.
Δείτε βίντεο με αιωνόβια αμυγδαλιά στην κοινότητα Τρεμιθούσα στην Πάφο:
Περιοχές που φημίζονται για τις αμυγδαλιές τους
Στις μέρες μας είναι πολλές οι περιοχές του νησιού που φημίζονται για το οφθαλμόλουτρο που προσφέρουν τέτοια εποχή λόγω των ανθισμένων αμυγδαλιών. Ενδεικτικά μπορεί να γίνει αναφορά στα Λεύκαρα, στη Λάνια, στον Αγρό και την ευρύτερη περιοχή Πιτσιλιάς καθώς και στην Κακοπετριά και το Παλαιχώρι. Το χωριό ωστόσο που συγκεντρώνει τις περισσότερες αμυγδαλιές και έχει αποκτήσει την ονομασία χωριό της αμυγδαλιάς είναι ο Λιμνάτης στην ορεινή Λεμεσό που κάθε χρόνο διοργανώνει τη γιορτή της ανθισμένης αμυγδαλιάς. Φεστιβάλ ανθισμένων αμυγδαλιών γίνονται επιπλέον σε χωριά όπως ο Κάτω Δρυς στη Λάρνακα καθώς και η Γιόλου και η Σαλαμιού στην Πάφο.
Παρότι είναι πολλές οι περιοχές της Κύπρου που έχουν αμυγδαλιές, η "βασίλισσα" της αμυγδαλιάς θεωρείται η κοινότητα Λιμνάτη στην ημιορεινή Λεμεσό.
H συγκομιδή των αμυγδάλων στην Κύπρο και ανάλογα με την ποικιλία, αρχίζει συνήθως στα τέλη Αυγούστου και ολοκληρώνεται τον Οκτώβριο
Η συγκομιδή των αμυγδάλων
Παρότι οι κυπριακές ποικιλίες της αμυγδαλιάς θεωρούνται εξαιρετικά ανθεκτικές, οι καρποί τους, επισημαίνεται από χρηστικό έντυπο του Υπουργείου, σπάνια εμφανίζουν εμπορικά χαρακτηριστικά και δεν είναι παραγωγικές εκτός του μικροπεριβάλλοντος όπου καλλιεργούνται. Γι΄αυτό τον λόγο πέρα από τις ντόπιες ποικιλίες στην Κύπρο καλλιεργούνται και αρκετές εισαγόμενες, οι οποίες παρουσιάζουν πιο εμπορικά χαρακτηριστικά.
Σε αντίθεση με την ανθοφορία που είναι Φλεβάρη και Μάρτη, η συγκομιδή των αμυγδάλων στην Κύπρο και ανάλογα με την ποικιλία, αρχίζει συνήθως στα τέλη Αυγούστου και ολοκληρώνεται τον Οκτώβριο. Η συγκομιδή του καρπού πρέπει να ξεκινήσει, αφού ολοκληρωθεί το σκίσιμο του περικαρπίου και όταν τα αμύγδαλα βρίσκονται στο εσωτερικό της κόμης.
Σύμφωνα με το Υπουργείο Γεωργίας, πιο διαδεδομένος τρόπος συγκομιδής είναι χειρωνακτικά με ράβδισμα στο εσωτερικό της κόμης με αποτέλεσμα την πτώση των αμυγδάλων σε ειδικά δίχτυα τα οποία τοποθετούνται κάτω από τα δέντρα. Μετά τη συγκομιδή των αμυγδάλων οι καρποί αποφλοιώνονται σε ειδικά αποφλοιωτικά μηχανήματα. Ακολουθεί η αποξήρανση, που γίνεται στον ήλιο ή σε ξηραντήριο σε υψηλή θερμοκρασία. Η αθασιά, πανέμορφη νυφούλα την εποχή της ανθοφορίας, όταν δεν έχει φύλλα είναι φυλλοβόλο, αποτελεί αναπόσπαστη εικόνα του κυπριακού τοπίου, στο οποίο προσθέτει νότα ομορφιάς, αισιοδοξίας, οδηγώντας σε πνευματική και ψυχική ανάταση.
Η θρεπτικότητα των αμυγδάλων
Τα πολύ θρεπτικά αμύγδαλα χρησιμοποιούνται σε λαοφιλή κυπριακά γλυκά, όπως το παστέλι και ο σουτζούκος. Μπορούν όμως να φαγωθούν και αυτούσια σε καβουρδισμένη μορφή ενώ παραδοσιακές κυπριακές συνταγές είναι το γλυκό αμυγδάλου, το αμυγδαλωτό και η πάστα αμυγδάλου. Ο καρπός του δέντρου έχει διαχρονικά αποδειχθεί ωφέλιμος και για ιατρικούς σκοπούς, με το αμυγδαλέλαιο να θεωρείται πολύ διαδεδομένο και στη σύγχρονη φαρμακευτική.
Αξίζει να σημειωθεί ότι σε παγκόσμιο επίπεδο, η παραγωγή αμυγδάλου αγγίζει τα δύο εκατομμύρια τόνους ετησίως, με κυριότερες χώρες παραγωγής τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (και συγκεκριμένα την Καλιφόρνια), την Ισπανία, το Ιράν, την Ιταλία, το Μαρόκο και τη γειτονική μας Συρία.
