Σταχτοπούτα: «Και έζησαν αυτοί καλά...και εμείς μέσα στο ψέμα»

Η ιστορία της Σταχτοπούτας δεν είναι ένα παραμύθι του 18ου αιώνα, αλλά έχει αρχές που χρονολογούνται αιώνες πίσω. Αυτή η ιστορία εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην αρχαία Ελλάδα με τον τίτλο "Ροδώπις". Είναι η ιστορία μιας γυναίκας που ζούσε στη φτώχεια και παντρεύτηκε τον βασιλιά της Αιγύπτου αφού εκείνος της χάρισε ένα ζευγάρι σανδάλια.

Ο μύθος αυτός προηγήθηκε της διάσημης ιστορίας της Σταχτοπούτας και των αδελφών Γκριμ που τη διαμόρφωσαν. Και οι δύο ιστορίες μας δίνουν το μήνυμα ότι, ανεξαρτήτως της δυσκολίας της κατάστασης, υπάρχει πάντα ελπίδα. Υπάρχει πάντα η πιθανότητα να βρεθεί κάποιος που θα μας βοηθήσει, γιατί αξίζουμε να βοηθηθούμε. Αυτές οι ιστορίες αντιπροσωπεύουν το αρχέτυπο του ανδρικού ρόλου όπου ο άντρας θεωρείται ο διασώστης, ανεξαρτήτως των συνθηκών.

Photo By @yes_iamafeminist On Instagram

Μπορούμε με ασφάλεια να πούμε ότι η ανάγκη των γυναικών να απελευθερωθούν από τις περιορισμένες ρόλους και τις ανισότητες στις περισσότερες κοινωνίες είναι παλαιότερη και βαθιά ριζωμένη όσο και ο πολιτισμός μας. Αυτή η ανάγκη δεν είναι μόνο ιστορική αλλά και ενστικτώδης, καθώς η ίση μεταχείριση και η δυνατότητα να διαμορφώνουν τις δικές τους ζωές είναι θεμελιώδεις ανθρώπινες αξίες.

Οι γυναίκες των αρχών του 20ού αιώνα ξύπνησαν σε ένα σημείο και αντιλήφθηκαν ότι οι παραδοσιακοί ρόλοι δεν τις εκπροσωπούν πλέον. Αντί να ψάχνουν για το χαμένο παπούτσι, αποφάσισαν να επιδιώξουν ίσα δικαιώματα και ευκαιρίες, αγωνιζόμενες με αποφασιστικότητα. Πολλές από αυτές τις μαχήτριες έγραψαν ποίηση, λογοτεχνία, και αφηγήθηκαν τις δικές τους ιστορίες. Κάποιες ακόμα συμμετείχαν σε διαμαρτυρίες και διαδηλώσεις, αντιμετωπίζοντας ακόμα και τη βία των αρχών. Όλοι αυτοί οι αγώνες και οι θυσίες τους κατέληξαν στο δικαίωμα των γυναικών να ψηφίζουν, να εκλέγονται και να λαμβάνουν ίσες αμοιβές με τους άνδρες.

Photo By @irwin.tseing On Instagram

Εξακολουθούμε να βρισκόμαστε εδώ και συζητάμε με βάση τα ίδια παλιά στερεότυπα. Καθόμαστε σε υπαίθρια καφέ με φίλους και μιλάμε για εκείνη τη φορά που κάποιος μας έκανε πιο έντονα προσεγγίσεις σε ένα κλαμπ, τη μέρα που ένας συνάδελφος προάχθηκε πριν από εμάς, την ώρα που ένας άγνωστος μας έκρινε επειδή δυσκολευτήκαμε να παρκάρουμε, και στις στιγμές που θυμόμαστε το αγόρι από τη γειτονιά που μας άρεσε, αλλά το απέρριψαν επειδή δεν είχε καλή δουλειά και αυτοκίνητο. Ή ακόμα και το ραντεβού που είχαμε την περασμένη εβδομάδα με έναν άνθρωπο που φαινόταν συμπαθητικός, αλλά δεν πλήρωσε το ποτό - "μην ασχοληθείς με άνδρα που δεν πληρώνει στο πρώτο ραντεβού," είπε η φίλη μας, και αισθανθήκαμε ανακουφισμένες που πήραμε τη σωστή απόφαση.

Photo By @brettcollins On Instagram

Από την ιστορία της Σταχτοπούτας των αδελφών Γκριμ μέχρι τα σύγχρονα στερεότυπα, υπάρχει μια συνεχής εξέλιξη. Τα σημερινά στερεότυπα που επικρατούν θέλουν τους άντρες να είναι εύπορους, με γρήγορο αυτοκίνητο που έρχεται να μας παραλάβει στην ώρα τους (ενώ η γυναίκα θεωρείται πως αργεί, ο άντρας ποτέ). Αναμένεται να πληρώνουν γενναιόδωρα στα πρώτα ραντεβού και να δαπανούν μια περιουσία για ρομαντικά ταξίδια στο εξωτερικό, διότι αλλιώς φαίνεται να μην αξίζει να τους δοθεί η ευκαιρία να μας αγαπήσουν.

Photo By @aayna_samuel On Instagram

Επιπλέον, υπάρχουν στερεότυπα που αφορούν τις νέες μητέρες, που φοβούνται ότι οι γιοι τους μπορεί να ασχοληθούν με κούκλες ή να παίξουν στην κουζίνα και ανησυχούν ότι αυτό θα τους κάνει ομοφυλόφιλους. Φαίνεται ότι οι διακριτικές προτιμήσεις είναι κάτι που αποφασίζεται από την αγωγή και το περιβάλλον, αντί να είναι ένα αναπόσπαστο μέρος της ταυτότητας του κάθε ανθρώπου. Επίσης, πολλές φορές φαίνεται ότι η οικογενειακή κατάσταση του γιου μπορεί να αντιμετωπίζεται ως ένα πρόβλημα, παρότι δεν έχει καμία σχέση με τον χαρακτήρα του.

Photo By @tricia_amillionblessings On Instagram

Η ιστορία της Ροδόπης αναδεικνύει ένα διαφορετικό πλαίσιο από αυτό της Σταχτοπούτας, αν και έχει ορισμένα κοινά στοιχεία με το γνωστό παραμύθι. Η Ροδόπη ήταν μια ελληνίδα γυναίκα που προσφερόταν σε άνδρες για ερωτικές υπηρεσίες και είχε υψηλή κοινωνική θέση χάρη στις σχέσεις της. Αυτό το παράδειγμα αναδεικνύει πώς οι ιστορίες πίσω από τα παραμύθια μπορούν να έχουν διαφορετικές ρίζες και συναισθηματικές αξίες από αυτές που προβάλλονται στα παραμύθια για παιδιά.

Photo By @belive.in.dreams_ On Instagram

Η ιστορία της Ροδόπης είναι πολύ διαφορετική από την παραμυθένια Σταχτοπούτα. Η Ροδόπη αιχμαλωτίστηκε στη Θράκη και πωλήθηκε ως σκλάβα, καταλήγοντας στην Αίγυπτο. Εκεί, έγινε γνωστή για την ομορφιά της και την ιδιαίτερη εμφάνισή της, και της χαρίστηκαν χρυσά παπούτσια. Την παρατήρησε ο Φαραώ Ahmose II, ο οποίος επέμεινε να γίνει μία από τις γυναίκες του. Παρόλο που δεν ήταν βασιλικής καταγωγής, υποχρεώθηκε να υποκύψει σε όλες τις επιθυμίες του Φαραώ.

Σε περιόδους όπου οι γυναίκες είχαν περιορισμένες δυνατότητες να εκφραστούν ως συγγραφείς ή καλλιτέχνες, τα παραμύθια αποτελούσαν ένα μέσο μέσω του οποίου μπορούσαν να εκφράσουν τη δημιουργικότητά τους. Μέσα από αυτές τις ιστορίες, γυναίκες από διάφορες κοινωνικές τάξεις μοιράζονταν τη σοφία τους ή απλά περνούσαν ευχάριστα τον χρόνο τους, απομακρυνόμενες προσωρινά από τις ρουτίνες των σπιτιών τους και τις κοινωνικές πιέσεις που αντιμετώπιζαν.

Photo By @sato_2617_d On Instagram

Ο μύθος της Σταχτοπούτας περιέχει όλα αυτά τα στερεότυπα της εποχής του. Αντικατοπτρίζει τον κόπο των γυναικών στις σκληρές εργασίες του σπιτιού, αναδεικνύει την βία που αντιμετωπίζανε πολλές φορές, αλλά αναδεικνύει και τη σημασία της φιλίας και την αντίσταση που μπορούσαν να επιδείξουν απέναντι στην καταπίεση που υφίσταντο από τους εργοδότες τους. Παράλληλα, απεικονίζει τον ρόλο των γυναικών σε έναν κόσμο που συχνά τις απομόνωνε και τις θεωρούσε κυρίως ως διακοσμητικά αντικείμενα.

Ο Charles Perrault εισήγαγε την ιδέα με την άμαξα-κολοκύθα και το γυάλινο γοβάκι στην ιστορία της Σταχτοπούτας, προσδίδοντας σε αυτήν τα δύο πιο εμβληματικά στοιχεία της. Ωστόσο, οι αδελφοί Grimm παρουσίασαν τις αδελφές ως άσχημες και αντικατέστησαν τη νεραϊδονονά με ένα μαγικό δέντρο. Αυτές οι θεμελιώδεις αλλαγές είχαν ως αποτέλεσμα την προώθηση του μισογυνισμού και την αφαίρεση του φεμινιστικού στοιχείου από την ιστορία, αντικαθιστώντας το με τη μαγεία.

Photo By @cinderellaquotes On Instagram

Όταν η ιστορία της Σταχτοπούτας μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη, ο σκηνοθέτης Georges Méliès την αντιμετώπισε με τρόπο που ενίσχυσε αυτήν την αντίληψη. Απεικόνισε τη Σταχτοπούτα ως ένα αδύναμο πλάσμα που έμενε στην απόκοσμη γωνία του παραμυθικού κόσμου.

Δεκαετίες αργότερα, ο Walt Disney αναδιαμόρφωσε την ιστορία της Σταχτοπούτας για να αντικατοπτρίσει τη συντηρητική κοινωνία των ΗΠΑ. Η μοχθηρή μητριά απεικονίστηκε ως ένας χαρακτήρας που προωθούσε την αντι-γυναικεία απληστία και έγινε διάσημη με αυτήν την εκδοχή. Στα χέρια του Disney, ένας από τους αρχικά αδιάφορους χαρακτήρες της ιστορίας μετατράπηκε σε μια υπερβολική καρικατούρα της γυναικείας απληστίας.

Photo By @belive.in.dreams_ On Instagram

Ωστόσο, το αρχικό ηθικό δίδαγμα της ιστορίας χάθηκε, καθώς το πνεύμα και η δύναμη των γυναικών που είχαν εμπνεύσει αυτήν την ιστορία αφαιρέθηκαν. Αντί για αυτό, είδαμε το μήνυμα ότι "αν πιστεύεις πραγματικά, θα έρθει ο πρίγκιπας," που αφαιρεί την έμφαση από την ανεξαρτησία και τη δύναμη των γυναικών.