newsroom must
Toυ Άντρου Σκαλιστή
Το κείμενο είναι τμήματα της εκπομπής «Roadtrip.cy» στον Σπορ FM 95.
Στις διαδρομές μας χαρήκαμε τοπία με απίστευτα χρώματα και αρώματα, σημεία με ιστορία χιλιετιών, ταβερνούλες με απίστευτες γεύσεις, χωριά με φιλόξενους και χαμογελαστούς κατοίκους. Οποιαδήποτε εποχή, με οποιονδήποτε καιρό, πάντα, το νησί μας είναι ικανό να μας ενθουσιάζει και να μας γεμίζει ευεξία. Πώς λέμε «παντός καιρού»; Ε, το νησί μας είναι παντός καιρού…. Κι εμείς, εδώ στο roadtrip.cy,είμαστε γεμάτοι ενέργεια και θετική σκέψη, είμαστε πάντα έτοιμοι να αντικαταστήσουμε της εικόνες της καθημερινότητάς μας με φρέσκες εικόνες γεμάτες με τα πιο ζωηρά χρώματα, τα πιο έντονα αρώματα και τις πιο γεμάτες γεύσεις του τόπου μας.
Με το roadtrip.cy, μπορούμε να αντικαταστήσουμε το οποιοδήποτε μουντό τοπίο με εικόνες του τόπου μας, ζωντανές, ζωογόνες, εμψυχωτικές. Μαζί, θα βρίσκουμε εκείνες τις γωνιές του νησιού μας που δεν έχουν φήμη, δεν έχουν τουρισμό, έχουν όμως ομορφιά, έχουν κάτι να μας πουν, συναισθήματα να δημιουργήσουν…
Σήμερα θα πάμε σε ένα από τους πιο σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους της Κύπρου, θα πάμε στο Κούριο. Θα χαρούμε το αρχαίο θέατρο, σπουδαία ψηφιδωτά, ιστορία, θα χαρούμε τη θέα από το ύψωμα του αρχαιολογικού χώρου, θα χαρούμε και την παραλία του Αγίου Ερμογένη.
Παρόλο που ξέρω ότι πολλοί από εμάς δεν το έχουμε επισκεφθεί, είμαι σίγουρος ότι δεν χρειάζεται να δώσουμε αναλυτικές οδηγίες για τη διαδρομή, όλοι ξέρουμε πού είναι, τουλάχιστον στο περίπου. Πάμε από τον αυτοκινητόδρομο στην Επισκοπή Λεμεσού και μετά ακολουθούμε τις ταμπέλες για τον αρχαιολογικό χώρο. Ο χώρος είναι ανοικτός καθημερινά και Σάββατο και Κυριακή, από τις 08:30 το πρωί, μέχρι τις 19:30 το βράδυ αυτή την εποχή. Υπάρχει αντίτιμο εισόδου, 4,5 ευρώ αλλά πιστέψτε με, το αξίζει. Το αξίζει γιατί κάθε επίσκεψη είναι προσκύνημα στις ρίζες της Κύπρου. Όλη η περιοχή είναι εξαιρετικά σημαντική, αυτό θα προσπαθήσουμε να το αναλύσουμε σε λίγο. Όμως, τώρα πληρώνουμε το εισιτήριο και ανεβαίνουμε τον λόφο προς το αναψυκτήριο και τον χώρο παρκαρίσματος. Το πρώτο πράγμα που εντυπωσιάζει είναι το τεράστιο σκέπαστρο που καλύπτει μεγάλο μέρος του χώρου. Εντυπωσιάζει και για το μέγεθος αλλά και για το design, τον σχεδιασμό του. Ατσάλι, ξύλο και βινύλιο σαν καραβόπανο συνθέτουν μια κατασκευή που προστατεύει μεγάλο μέρος του αρχαιολογικού χώρου, χωρίς υπερβολές, αλλά ταυτόχρονα σέβεται και τον χώρο, το περιβάλλον. Το θολωτό σχήμα της κατασκευής θυμίζει τους χαρακτηριστικούς θάμνους της περιοχής, τους αόρατους. Φυσικά, μετά το σκέπαστρο, βλέποντας τι υπάρχει γύρω μας, εντυπωσιαζόμαστε, αρχίζει να μας διαπερνά μια συγκίνηση, η συναίσθηση ή μάλλον η συνειδητοποίηση τού πού είμαστε.
Μόλις μπήκαμε στον αρχαιολογικό χώρο στο Κούριο, συγκινηθήκαμε. Ο χώρος βγάζει μια μαγεία, μια γοητεία…
Είναι που είναι σαγηνευτικός σαν τοπίο ο ψηλός λόφος πάνω από τη θάλασσα, μας μεταφέρει και το βάρος της ιστορίας του και μας μαγνητίζει, θέλουμε να τα δούμε όλα, θέλουμε να περπατήσουμε παντού, θέλουμε να χαρούμε και τη θέα από εδώ ψηλά. Ας τα πάρουμε με τη σειρά.
Κατ’ αρχάς, το Κούριο δεν είναι απλώς ένα αρχαίο θέατρο, είναι μια ολόκληρη πόλη, ή μάλλον ένα βασίλειο. Το Κούριο υπήρξε για μεγάλο χρονικό διάστημα ένα από τα πλουσιότερα και ισχυρότερα βασίλεια της Κύπρου. Ο Ηρόδοτος αλλά και ο Στράβωνας αναφέρουν ότι ο πρώτος οικισμός πάνω στον λόφο, ιδρύθηκε από Αχαιούς που ήρθαν από το Άργος της Πελοποννήσου μετά τον Τρωικό πόλεμο. Την ίδια περίοδο έφτασαν πολλοί Αχαιοί με τα πλοία τους στην Κύπρο και εγκαταστάθηκαν σε διάφορες περιοχές. Κάποιοι διάλεξαν αυτή την περιοχή που θεώρησαν καλή για εγκατάσταση για την ασφάλεια που παρείχε ο λόφος και οι απόκρημνοι βράχοι προς τον νότο, για τα εύφορα χώματα της περιοχής και για το δάσος που τότε κατέβαινε μέχρι τη θάλασσα. Φυσικά, εκτίμησαν και την ομορφιά του τοπίου. Με τον καιρό δυνάμωσαν, έγιναν ένα από τα πιο δυνατά βασίλεια στο νησί, όπως το Ιδάλιο, το Κίτιο και άλλα.
Η δύναμη και η ευμάρεια τούς βοήθησαν να κτίσουν εξαιρετικό θέατρο, μεγάλο στάδιο, μαρμάρινους ναούς, αγορά, λουτρά. Έγιναν σπουδαία πολιτεία, είχαν μέχρι και νομισματοκοπείο. Όλα αυτά τους έφεραν φήμη σε όλη τη Μεσόγειο και πολλοί επισκέπτες ερχόντουσαν εδώ για να παρακολουθήσουν τους αγώνες στο στάδιο, ή να προσφέρουν αναθήματα στον ναό του θεού τους, του Απόλλωνα Υλάτη, Απόλλωνα του δάσους δηλαδή.
(Φωτογραφία: Ιερό του Απόλλωνα Υλάτη)
Θυμηθείτε ό,τι είπαμε για το δάσος που υπήρχε τότε εδώ, σε όλη την περιοχή, μέχρι κάτω στη θάλασσα. Πάμε με ωραία αισθαντική μουσική για να φέρουμε στο μυαλό μας την εικόνα του σταδίου, την εικόνα του καλλιμάρμαρου Ναού του Απόλλωνα Υλάτη μέσα στο δάσος και του θεάτρου να δεσπόζει ενός τοπίου εξαιρετικής ομορφιάς. Πραγματικά, βάλτε στο μυαλό σας αυτή την εικόνα μιας ολόκληρης, επιβλητικής πολιτείας.
Είμαστε στον αρχαιολογικό χώρο του Κουρίου, πάνω από το σημερινό χωριό Επισκοπή της Λεμεσού και μελετούμε την ιστορία μας πριν ξεκινήσουμε περπάτημα για να θαυμάσουμε τα ευρήματα της αρχαιολογικής σκαπάνης. Υπάρχουν αρχαιολογικά ευρήματα από τον γειτονικό λόφο της Παμπούλας που τοποθετούν την ίδρυση του πρώτου οικισμού από τους Αχαιούς κατά τον 13ο αιώνα π.Χ. Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο ιδρυτής του Κουρίου ήταν ο Κουριεύς, γιος του Κινύρα. Είναι σημαντικό, όμως, να πούμε ότι έχουν ανακαλυφθεί στην ευρύτερη περιοχή του Κουρίου ευρήματα που χρονολογούνται από τη νεολιθική περίοδο, δηλαδή από το 4500π.Χ. περίπου. Πάνω στον λόφο του Κουρίου υπάρχουν κατάλοιπα από το τέλος της κλασικής περιόδου, περισσότερο της ελληνιστικής από το 325 μέχρι το 50 π.Χ., της ρωμαϊκής από το 50 μέχρι το 330 μ.Χ. και της παλαιοχριστιανικής εποχής από το 330 μέχρι τα τέλη του 7ου αιώνα μ.Χ. Έχετε προσέξει, είμαι σίγουρος, πόσα στρώματα ιστορίας συνυπάρχουν σε αυτό τον αρχαιολογικό χώρο.
Ξεκινάμε την παρουσία μας, ως «Κοινό Κυπρίων» τουλάχιστον από το 4500 π.Χ. αδιάλειπτα, μέχρι και τον 7ο μ.Χ. αιώνα όταν ο χώρος εγκαταλείφθηκε λόγω σεισμών αλλά κυρίως λόγω των πειρατικών επιδρομών που ρήμαξαν κυριολεκτικά πολλές παραθαλάσσιες περιοχές του νησιού. Ίσως ο λόγος όλης αυτής της μακραίωνης παρουσίας μας στον χώρο είναι και η φυσική ομορφιά και του λόφου αλλά και της θάλασσας στα πόδια του. Εξάλλου, ως λαός πάντα εκτιμούσαμε την ισορροπία της φύσης, τη συμμετρία ενός ωραίου αγάλματος, το κάλλος και την ομορφιά τόσο στα τοπία όσο και στους ανθρώπους. Όσον αφορά τα τοπία, πολλές φορές σε προηγούμενες εκπομπές αναφερθήκαμε στο ότι οι πρόγονοί μας ήξεραν να επιλέγουν χώρους με εξαιρετική φυσική ομορφιά. Θυμηθείτε τις εκπομπές για τα Κούκλια, τον Άι Γιώρκη της Πέγειας, την Τέντα.
Είμαστε έτοιμοι, μάλλον ανυπομονούμε να ξεκινήσουμε περπάτημα στον αρχαιολογικό χώρο, να ταξιδέψουμε στην ιστορία των προγόνων μας, να δούμε, να ζήσουμε από κοντά όσο περισσότερο Κούριο γίνεται. Φυσικά, θα ξεκινήσουμε από το αρχαίο θέατρο του Κουρίου, έχει την τιμητική του εξάλλου. Οι ανασκαφές στον χώρο ξεκίνησαν μόλις το 1933 από το Αμερικανικό Πανεπιστημιακό Μουσείο της Πενσυλβανίας και το πρώτο πράγμα που ανασκάφηκε ήταν το θέατρο. Από τότε γίνονται κατά διαστήματα ανασκαφές από διάφορα πανεπιστημιακά ιδρύματα και φυσικά από το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου, που προχώρησε πρόσφατα στη δημιουργία του αρχαιολογικού πάρκου και κέντρου επισκεπτών. Αρχαιολόγοι από όλο τον κόσμο επισκέπτονται συχνότατα τον χώρο γενικά και πιο ειδικά το θέατρο, τόσο μεγάλη είναι η σημασία του. Έχω μιλήσει με αρχαιολόγους του Τμήματος Αρχαιοτήτων και όλοι δηλώνουν με σιγουριά ότι το Κούριο έχει πολλά να προσφέρει ακόμα στην αρχαιολογική σκαπάνη. Ανυπομονούμε!
Ξεκινήσαμε το περπάτημά μας στον αρχαιολογικό χώρο Κουρίου, από το αμφιθέατρο. Το αρχαίο θέατρο είναι κτισμένο στη νότια άκρη του λόφου. Υπάρχει από τον 2ο αιώνα π.Χ., ενώ προεκτάθηκε τον 2ο αιώνα μ.Χ. και πήρε τη σημερινή του μορφή. Γύρω στα τέλη του 2ου-αρχές 3ου αιώνα τροποποιήθηκε με την τοποθέτηση μεταλλικού κιγκλιδώματος, για να μπορεί να δέχεται ένα δημοφιλές θέαμα της εποχής, τις θηριομαχίες. Ναι, αφού είχαμε Ρωμαίους, είχαμε και εμείς θηριομαχίες και μονομάχους, όπως μαρτυρούν τα ψηφιδωτά που θα δούμε σε λίγο στην οικία των μονομάχων. Στο κοίλο του θεάτρου βρίσκονταν οι κερκίδες, που έχουν χωρητικότητα 3.500 θεατών. Αυτό, από μόνο του, κάτι μας λέει για τη σπουδαιότητα του θεάτρου αλλά και της πολιτείας, ή μάλλον του βασιλείου. Αρχικά υπήρχε το οικοδόμημα της σκηνής, που υψωνόταν πίσω από το προσκήνιο όπου γίνονταν οι παραστάσεις και οριοθετούσε την ημικυκλική ορχήστρα προς την πλευρά της θάλασσας. Σήμερα σώζονται μόνο τα θεμέλια της σκηνής. Τα τελευταία χρόνια μετά την αναστήλωσή του, το θέατρο χρησιμοποιείται για θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες και γενικά πολιτιστικές εκδηλώσεις. Αν δεν έχετε παρακολουθήσει κάποια πολιτιστική εκδήλωση στο αρχαίο θέατρο Κουρίου, οποιαδήποτε εκδήλωση, σας προτρέπω, μάλλον σας εκλιπαρώ, κάντε το.
(Φωτογραφία: Το Θέατρο είναι κτισμένο στο νότιο άκρο του λόφου.)
Θα εκπλαγείτε από την επιπλέον αξία και τη γοητεία που αποκτά οτιδήποτε παρουσιάζεται στον σαγηνευτικό αυτό χώρο. Δεν μπορώ να φανταστώ καλλιτέχνη ή θεατρικό σχήμα που να μην έχει ως στόχο τη φυσική παρουσία, την εκτέλεση έργου σε αυτό το θέατρο, που πέραν όλων όσα είπαμε έχει και εξαιρετική ακουστική. Το μεγαλοπρεπές θέατρο σήμερα, αποκαλύπτει σ’ εμάς, μια ιστορία γεμάτη κουλτούρα, ένα χώρο με πολλή ζωή -3.500 θεατές- μια πολιτεία με έντονη δραστηριότητα, ένα βασίλειο που μεγαλούργησε. Μας αποκαλύπτει ένα σημαντικό κομμάτι της ιστορίας μας, μια ιστορία για την οποία, δικαίως, είμαστε περήφανοι.
Σε παγκόσμια βάση, πιστεύω ότι λίγα είναι τα μέρη όπου η τεχνολογία του 21ου αιώνα μπορεί να συνυπάρξει και να αναδείξει τη λαμπρότητα και την αίγλη της αρχαιότητας. Ένα από αυτά τα μέρη σίγουρα είναι και το αρχαίο θέατρο του Κουρίου.
Όπως είπαμε και προηγουμένως, εκτός από το πολύ γνωστό θέατρο, στο οποίο πολλοί σημαντικοί καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο έδωσαν συγκλονιστικές ερμηνείες, υπάρχουν πολλά άλλα σημαντικά μνημεία που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη και αξίζει να δούμε στη σημερινή επίσκεψή μας. Μνημεία όπως η ρωμαϊκή αγορά, η επισκοπική παλαιοχριστιανική βασιλική, τα λουτρά, η οικία του Αχιλλέα, η οικία των Μονομάχων, η οικία του Ευστολίου, λίγο πιο μακριά το ιερό του Απόλλωνα Υλάτη, ακόμα λίγο πιο μακριά το στάδιο, η μικρή βασιλική εκτός των τειχών και κάτω στην παραλία, η παράλια βασιλική. Φυσικά, δεν θα παραλείψουμε και τη θέα, τη θαυμάσια θέα από το θέατρο.
Θα ξεκινήσουμε με την ρωμαϊκή αγορά. Σε κεντρικό σημείο της αγοράς προϋπήρχε ένα τεράστιο κτήριο, το οποίο ήταν σε χρήση από το τέλος του 4ου αιώνα π.Χ. μέχρι το τέλος της ελληνιστικής περιόδου. Η ρωμαϊκή αγορά περιβαλλόταν στις δύο της πλευρές από στοές με κίονες, κάποιοι υπάρχουν ακόμα και τους βλέπουμε μπροστά μας όρθιους.
Στο βορειοδυτικό της τμήμα ενσωματώθηκε ένα επιβλητικό σύνολο κτισμάτων, το οποίο περιλαμβάνει συγκροτήματα λουτρών και ένα νυμφαίο, και χρονολογείται τουλάχιστον από τον 1ο αιώνα μ.Χ. Τα κτήρια αυτά υπέστησαν διάφορες μετατροπές και προσθήκες με την πάροδο του χρόνου. Θέλω, όμως, να προσθέσω ότι και μόνο η ύπαρξη αγοράς και μάλιστα τέτοιου μεγέθους και με τόσους κίονες, υπογραμμίζει τη σημασία του Κουρίου ως πολιτείας.
Συνεχίζουμε με την οικία του Αχιλλέα που σήμερα σώζεται μόνο μέρος της, στο νοτιοδυτικό τμήμα του λόφου, δίπλα από τον παλιό δρόμο Λεμεσού-Πάφου. Πρόκειται για μια ρωμαϊκή οικία του 4ου αι. μ.Χ. με κεντρική περίστυλη αυλή. Πολλά από τα δωμάτια της κοσμούνταν με ψηφιδωτά δάπεδα, από τα οποία αρκετά έχουν διασωθεί και είναι μπροστά μας, τα θαυμάζουμε και σήμερα. Περίτεχνα και με ολοζώντανες παραστάσεις, μας κάνουν να σκεφτόμαστε τους τεχνίτες που δούλεψαν για τη δημιουργία τους. Μας κάνουν να σκεφτόμαστε και τα σανδάλια που περπάτησαν στα δωμάτια αυτά… Ίσως το πιο ενδιαφέρον από αυτά είναι το ψηφιδωτό που απεικονίζει τη σκηνή που ο Αχιλλέας αποκαλύπτει την ταυτότητά του στον Οδυσσέα, ο οποίος είναι μεταμφιεσμένος σε έμπορο, στην αυλή του βασιλιά της Σκύρου Λυκομήδη. Οι ανασκαφείς διατύπωσαν την υπόθεση ότι ο χώρος αυτός χρησίμευε για την υποδοχή υψηλών επισκεπτών. Να πούμε ότι από αυτό το ψηφιδωτό με την εικόνα του Αχιλλέα πήρε το όνομά της η οικία, δεν ήταν κυριολεκτικά του Αχιλλέα φυσικά.
Είμαστε στον αρχαιολογικό χώρο, στο Κούριο, περπατάμε και θαυμάζουμε ό,τι κατάφερε μέχρι σήμερα να φέρει στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη. Λέω μέχρι σήμερα γιατί οι αρχαιολόγοι, Κύπριοι και ξένοι, μας διαβεβαιώνουν ότι υπάρχει πολλή ιστορία ακόμα στο Κούριο. Ήταν εξάλλου ολόκληρο βασίλειο.
Η οικία των Μονομάχων, ήταν, όπως και η οικία του Αχιλλέα, ρωμαϊκή οικία, που χρονολογείται στον 3ο αι. μ.Χ. και βρίσκεται λίγα μέτρα ανατολικά από την οικία του Αχιλλέα. Η οικία αυτή έχει μια κεντρική αυλή που περιβάλλεται από στοές και δωμάτια διαφόρων χρήσεων. Και αυτό το κτήριο καταστράφηκε από τους σεισμούς που έπληξαν το Κούριο κατά τον 4ο αι. μ.Χ.
(Φωτογραφία: Ψηφιδωτά από την Οικία των Μονομάχων)
Η οικία πήρε το όνομά της από τις ψηφιδωτές παραστάσεις μονομάχων που κοσμούσαν την κεντρική αυλή. Σήμερα σώζονται δύο παραστάσεις. Η πρώτη με πολύ παραστατικό τρόπο απεικονίζει εξάσκηση μονομάχων, ενώ η δεύτερη φαίνεται ότι απεικονίζει πραγματικό αγώνα γιατί η άοπλη μορφή με την πλούσια πολιτική περιβολή που φαίνεται στη μέση είναι ο διαιτητής της μονομαχίας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι και στις δύο παραστάσεις σώζονται τα ονόματα των πρωταγωνιστών. Ο Λύτρας και ο Δαρείος στο ένα ψηφιδωτό, ο Μαργαρείτης και ο Ελληνικός στο άλλο ζωντανεύουν μπροστά μας, με τα σπαθιά και τις ασπίδες τους.
Η οικία του Ευστολίου βρίσκεται σε δεσπόζουσα θέση στο νοτιοανατολικό άκρο του λόφου. Πρόκειται για μνημειακή οικία, που χρονολογείται στα τέλη του 4ου - αρχές του 5ου αιώνα μ.Χ. Αποτελείται από πολλά δωμάτια, τα οποία συγκεντρώνονται γύρω από δύο εσωτερικές αυλές, και ένα σύμπλεγμα λουτρών. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ψηφιδωτά δάπεδα που καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος του κτηρίου. Μέσα από τις επιγραφές αποκαλύπτεται το όνομα του ιδιοκτήτη της οικίας, του Ευστολίου, καθώς και η χριστιανική του ταυτότητα. Μάλιστα σε ένα ψηφιδωτό βλέπουμε και την εξής επιγραφή μεταφρασμένη από το πρωτότυπο: Αντί λίθων μεγάλων, αντί σιδήρου και χαλκού, αντί διαμαντιών, στερέωσε το οικοδόμημα (εννοεί τον Ευστόλιο) στα ευλογημένα σύμβολα του Χριστού! Αλλού υπάρχει το μπούστο νεαρής γυναίκας που κρατά όργανο μέτρησης που αντιστοιχεί με τον ρωμαϊκό πόδα. Αναγράφεται και το όνομά της, είναι η Κτίσις, δηλαδή η προσωποποίηση του κτισίματος, της δημιουργίας του κόσμου. Αξίζει να σημειωθεί ότι στις επιγραφές αναφέρεται και ο Απόλλωνας, ο παλαιότερος προστάτης του Κουρίου. Το κτήριο αυτό φαίνεται ότι είχε κτιστεί αρχικά ως ανακτορική οικία, η οποία μετατράπηκε σε δημόσιο χώρο, ένα είδος λέσχης.
«Είναι μικρή η ζωή» μάς τραγούδησε η Μαρίζα Ρίζου. Εμείς, στο roadtrip.cy, το ξέρουμε, γι’ αυτό θέλουμε να ταξιδεύουμε, θέλουμε να τη γεμίζουμε με όσο το δυνατόν περισσότερες εμπειρίες, χαμόγελα και θετική σκέψη.
Φεύγουμε από τον οριοθετημένο χώρο και θα συνεχίσουμε την περιδιάβασή μας στην ευρύτερη περιοχή για να χαρούμε και άλλα σημαντικά ευρήματα.
Κατεβαίνουμε πρώτα κάτω στην παραλία, στο βορειότερο άκρο της, εκεί που υπολογίζεται ότι άραξαν τα καράβια που έφεραν τους πρώτους Αργείους στην Κύπρο. Πιστεύεται ότι εδώ άραξαν γιατί εδώ τα νερά έχουν βάθος πολύ κοντά στην παραλία, ενώ πιο κάτω η παραλία είναι συνηθισμένη, άβαθη, παραλία για κολύμπι. Επίσης, γιατί εδώ, οι Αργείοι μετά το κτίσιμο της πόλης τους, έκτισαν ένα μεγαλοπρεπή ναό για να ευχαριστήσουν τους θεούς τους. Χρησιμοποίησαν ασβεστολιθική κυπριακή πέτρα και μάρμαρο που κουβάλησαν ειδικά γι’ αυτό το σκοπό από την Πελοπόννησο. Λάτρεψαν για αιώνες τον Ωκεανό, την Τηθύδα και τον Ποσειδώνα, μαζί με τη μεγάλη τοπική θεά, την Αφροδίτη.
Τον 6ο μ.Χ. αιώνα, με ελάχιστες μετατροπές μετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία, η οποία όμως δεν πρόλαβε να λειτουργήσει. Η πόλη εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους της μπροστά στον κίνδυνο των Αράβων πειρατών, ο ναός καλύφθηκε από άμμο και τον ανακαλύψαμε ξανά τον 20ό αιώνα. Έχουμε πολλά και σημαντικά ακόμα να δούμε, οπότε ξανά στο πιστό Duster μας και πάμε στο ιερό του Απόλλωνα Υλάτη, που βρίσκεται περίπου 2,5 χλμ. δυτικά από το χώρο της αρχαίας πόλης, πολύ κοντά στον παλιό δρόμο Λεμεσού-Πάφου. Ένα από τα πιο σημαντικά και ξακουστά θρησκευτικά κέντρα της αρχαίας Κύπρου. Εδώ λατρευόταν ο Απόλλωνας με την ιδιότητα του θεού των δασών: Υλάτης, που σημαίνει του δάσους. Η λατρεία του Απόλλωνα στον ναό αυτό άρχισε ήδη από τον 8ο αιώνα π.Χ. και συνεχίστηκε μέχρι και τον 4ο αιώνα μ.Χ. Ο χώρος έζησε πολλές αλλαγές στο πέρασμα των αιώνων.
Το ιερό περικλείεται από περίβολο και η είσοδος κατά την αρχαιότητα γινόταν είτε από την Πύλη του Κουρίου είτε από την Πύλη της Πάφου. Οι επισκέπτες ακολουθούσαν την Ιερά Οδό, με κατεύθυνση από νότο προς βορρά, και κατέληγαν στον ναό του Απόλλωνα. Ο ναός έχει δύο φάσεις: η αρχαιότερη χρονολογείται στα τέλη της κλασικής ή στις αρχές της ελληνιστικής περιόδου και η δεύτερη φάση στον 1ο αι. μ.Χ. Τότε ο ναός ανοικοδομείται με διαφορετική μορφή. Τμήμα της φάσης αυτής έχει αναστηλωθεί. Η καταστροφή και εγκατάλειψη του ναού τοποθετείται στα τέλη του 4ου αι. μ.Χ. Στα αρχαϊκά χρόνια το ιερό ήταν υπαίθριο, με περίβολο και βωμό.
Εκεί βρέθηκαν επιπλέον και τα κατάλοιπα ενός κυκλικού μνημείου με λιθόστρωτο δάπεδο, το οποίο πιθανολογείται ότι ήταν λατρευτικός χώρος ακόμα και πριν την άφιξη των Αργείων, δηλαδή πριν τον 13ο αιώνα π.Χ. Το θρησκευτικό αυτό μνημείο πιθανότατα οι πρόγονοί μας το χρησιμοποιούσαν για πομπές ή χορούς γύρω από κήπο ιερών δέντρων, λατρεύοντας τη μάνα θεά, μετέπειτα Αφροδίτη.
Στο νοτιοανατολικό τμήμα του ιερού βρίσκεται η παλαίστρα: μια κεντρική αυλή που περιβάλλεται από κιονοστοιχίες, η οποία αποτελούσε τον χώρο όπου γυμνάζονταν οι αθλητές. Στον χώρο του ιερού υπάρχουν επίσης ρωμαϊκά λουτρά. Τόσο τα λουτρά όσο και η παλαίστρα βρίσκονται έξω από το κυρίως ιερό.
Στα ανατολικά του ιερού του Απόλλωνα Υλάτη βρίσκεται το στάδιο. Κτισμένο τον 2ο μ.Χ. αιώνα, έχει σχήμα πετάλου και τρεις εισόδους.
Λειτουργούσε ως στάδιο μέχρι και τον 5ο αιώνα μ.Χ.. Έχει αναστηλωθεί μέρος των καθισμάτων, έτσι μπορούμε να δούμε ότι υπήρχαν 7 σειρές καθισμάτων. Σκεφτείτε ότι είχε χωρητικότητα περίπου 6.000 θεατών. Αυτό κάτι μας λέει για το μέγεθος αλλά και για τη σημασία της πολιτείας του Κουρίου. Σκεφτείτε όμως και ότι πριν 3.000 χρόνια, εδώ, νεαροί πρόγονοί μας, αθλητές, εξασκούνταν σε αγώνες δρόμου, άλμα εις ύψος, άλμα εις μήκος, πάλη και δισκοβολία.
Φεύγουμε από το στάδιο για να πάμε στο χωριό, στην Επισκοπή για να δούμε το Τοπικό Αρχαιολογικό Μουσείο Κουρίου.
Το μουσείο ως κτήριο αποτελεί μέρος του σπιτιού που έκτισε στα 1937 ο George McFadden, ο οποίος ηγήθηκε των αρχαιολογικών ερευνών στο Κούριο και στην ευρύτερη περιοχή, από το 1934 μέχρι τον θάνατό του από πνιγμό το 1953. Μετά τον θάνατο του McFadden, το σπίτι μεταβιβάστηκε στο Τμήμα Αρχαιοτήτων. Ένα μέρος του διαμορφώθηκε σε εκθεσιακό χώρο και εγκαινιάστηκε τον Δεκέμβριο του 1969. Υπάρχουν αρκετά αξιόλογα εκθέματα, όπως αγάλματα, αγγεία, κοσμήματα και αξίζει εκπομπή από μόνο του. Σήμερα, όμως, θα το επισκεφθούμε για ένα έκθεμα μόνο, που εμένα με κατασυγκινεί όποτε το δω. Πριν δούμε το έκθεμα, να μιλήσουμε λίγο για το δραματικό τέλος του Κουρίου. Μιλήσαμε προηγουμένως για το μεγαλείο του, πρέπει να δούμε και τι συντέλεσε στην πτώση του.
Στις 21 Ιουλίου 365 μ.Χ., αποφράδα μέρα για την Κύπρο και τη Μεσόγειο, ένας καταστροφικός σεισμός έπληξε την περιοχή, φέρνοντας τρομερές και ανεπανόρθωτες ζημιές σε μεγάλη έκταση, τόσο στην Κύπρο, όσο και σε περιοχές του νότιου Αιγαίου και της Αιγύπτου. Ένα φοβερό παλιρροϊκό κύμα κατέστρεψε ό,τι είχε μείνει όρθιο. Ακολούθησαν μετασεισμικές δονήσεις που επέφεραν την τελική ερείπωση της πόλης. Στο μουσείο εκτίθενται οι σκελετοί μιας τριμελούς οικογένειας που έχασαν τη ζωή τους κατά τον φοβερό εκείνο σεισμό. Είναι συγκλονιστικό να βλέπεις τον ένα μεγάλο σκελετό, τον πατέρα, να αγκαλιάζει δυο άλλους. Προσπαθεί να προστατεύσει τη μητέρα που με τη σειρά της αγκαλιάζει το μικρό σωματάκι ενός παιδιού, πάλι, προσπαθώντας να το προστατεύσει. Η οικογένεια αυτή δεν ήταν οι μόνοι νεκροί από τον σεισμό που βρέθηκαν στην περιοχή του Κουρίου. Όλοι χάθηκαν με δραματικό τρόπο. Το να βλέπουμε σήμερα όμως, μετά από τόσους αιώνες, αυτό το θέαμα της ένωσής τους σε ένα σφιχτό εναγκαλισμό, σε μια ύστατη προσπάθεια προστασίας, είναι πραγματικά συνταρακτικό. Από την άλλη, μας δημιουργεί και μια περηφάνια, γιατί δεν μπορώ να φανταστώ πιο σημαντική μαρτυρία για τα ήθη των προγόνων μας. Είναι ένα αφήγημα, ένα πειστήριο από μόνο του για την πανίσχυρη δύναμη που είχε, από την αρχαιότητα, ο θεσμός της οικογένειας στο νησί μας. Να προσθέσω ότι μετά τον μεγάλο σεισμό, το Κούριο έμεινε σχεδόν εγκαταλειμμένο, με ελάχιστους κατοίκους. Θα μπορούσε σιγά-σιγά να αναζωογονηθεί, όμως το τελικό κτύπημα το έδωσαν οι Άραβες πειρατές που με τις λεηλασίες, τους βιασμούς και τους σκοτωμούς, ερήμωσαν για πολλούς αιώνες την περιοχή.
Θαυμάσαμε, χαρήκαμε, τιμήσαμε, σεβαστήκαμε αλλά κυρίως συγκινηθήκαμε με την ιστορία μας και επιτρέψτε μου να πω ξανά κάτι που είχα πει και στο παρελθόν. Δεν είναι ωραία να αγαπάς τον τόπο σου, να είσαι περήφανος, αλλά να ξέρεις και γιατί;
Το πιο πάνω κείμενο είναι τμήματα της εκπομπής «Roadtrip.cy». Κάθε Σάββατο και Κυριακή από τις 8 μέχρι τις 10 ακούτε την εκπομπή του Άντρου Σκαλιστή «Roadtrip.cy» στον Σπορ FM 95.
cyprus.wiz-guide.com
