Wiz Guide
Του Άντρου Σκαλιστή
Το κείμενο είναι τμήματα της εκπομπής «Roadtrip.cy» στον Σπορ FM 95.
Πρέπει να σας πω από την αρχή της εκπομπής ότι σήμερα η εκπομπή μας πρέπει και θα είναι διαφορετική από όλες τις άλλες. Αφορμή για τη διαφοροποίηση είναι η πυρκαγιά, το δράμα κατ’ ακρίβεια της περασμένης βδομάδας. Η πυρκαγιά που έχει χαρακτηριστεί από το κράτος η μεγαλύτερη καταστροφή για το νησί μας μετά τον πόλεμο του 1974. Η πυρκαγιά που αφαίρεσε τις ζωές 4 αθώων ανθρώπων και επηρέασε αρνητικά τις ζωές χιλιάδων άλλων, για να μην πω όλων μας. Συνήθως ανυπομονώ να ταξιδέψουμε μαζί, σήμερα δεν ανυπομονώ να ταξιδέψουμε. Σήμερα, θέλω να θυμηθούμε μαζί αυτές τις περιοχές όπως ήταν πριν την καταστροφή. Θα θυμηθούμε αυτά που ζήσαμε μαζί σε κάποιες εκπομπές, πριν κάποιους μήνες. Θέλω να τις θυμηθούμε γιατί οι περιοχές αυτές έχουν αλλάξει όψη. Δεν υπάρχουν πλέον τα καταπράσινα δάση, δεν σφύζουν από ζωή τα περιβόλια του Αρακαπά και τα αμπέλια της Οδούς.
Πολλά από τα γραφικά σπίτια της περιοχής είναι τώρα αποκαΐδια, μαύρα και καταθλιπτικά. Οι χαμογελαστοί και φιλόξενοι κάτοικοι των χωριών της περιοχής δεν είναι πλέον χαμογελαστοί. Όλη αυτή η καταστροφή οφείλεται σε μια πυρκαγιά που κατέστρεψε μεγάλο μέρος μιας πανέμορφης περιοχής. Όσοι ξέρετε την εκπομπή, όσοι την παρακολουθείτε στο ραδιόφωνο ή τη διαβάζετε στις ιστοσελίδες της Καθημερινής, του περιοδικού must και του οδηγού διασκέδασης Wiz, ξέρετε ότι είμαστε μια εκπομπή με πολλή ενέργεια και πολύ θετικό τρόπο σκέψης. Πάντα αναφερόμαστε στα καλά της ζωής και του τόπου μας και πάντα βλέπουμε τη θετική πλευρά των πραγμάτων, γιατί όπως πολύ συχνά λέμε στην εκπομπή, πάντα υπάρχει και η θετική πλευρά. Για εμάς, εδώ στο roadtrip.cy, αυτός είναι ο τρόπος που ζούμε. Θα μου πείτε «μα υπάρχει θετική πλευρά σε μια πυρκαγιά;». Σίγουρα όχι… Υπάρχουν, όμως, μαθήματα. Αυτά θα προσπαθήσουμε να ξεχωρίσουμε σήμερα. Θα θυμηθούμε πώς ήταν αυτές οι περιοχές, θα προσπαθήσουμε να πάρουμε μαθήματα και θα δούμε τι μπορούμε να κάνουμε για να απαλύνουμε τον πόνο των ανθρώπων και την οδύνη της φύσης.
Ξεκινάμε ένα διαφορετικό roadtrip.cy γιατί σήμερα θα αφιερωθούμε στους τόπους που κατέστρεψε η πυρκαγιά της περασμένης βδομάδας. Θα προσπαθήσουμε να πάρουμε μαθήματα από το λάθος και το δράμα και θα θυμηθούμε πώς ήταν τα χωριά και οι τόποι που έχουν καεί. Πριν από αυτό, όμως, θέλω να σταθώ και σε κάτι άλλο. Θέλω να ξεκαθαρίσω ότι, εάν υπάρχει ένοχος, πρέπει να τιμωρηθεί παραδειγματικά και θα σας πω σε λίγο τι εννοώ παραδειγματικά. Όμως, δεν υπάρχει ακόμα ένοχος. Έχει συλληφθεί κάποιος για τον οποίον υπάρχουν υποψίες ότι ξεκίνησε τη φωτιά από το περιβόλι του. Οι υποψίες δεν είναι αρκετές για να στήνονται λαϊκά δικαστήρια και να γεμίζουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με κατάρες και βρισιές για εκείνον και μάλιστα και για την οικογένειά του. Το δηλητήριο και η τοξικότητα δεν ωφελούν κανένα, μάλλον επιβαρύνουν τη συλλογική συνείδησή μας. Όσοι ακούν την εκπομπή τακτικά ξέρουν την ευαισθησία μου για τη φύση και για οτιδήποτε έχει να κάνει με τα περιβαλλοντικά. Μπορείτε να φανταστείτε πόσο με έχει επηρεάσει αυτή η καταστροφή. Θέλω, αν υπάρχει ένοχος, να τιμωρηθεί σκληρά. Αλλά τον ένοχο μπορεί να τον καταδικάσει μόνο το δικαστήριο, όλοι εμείς οι υπόλοιποι το μόνο που μπορούμε και πρέπει να κάνουμε είναι να περιμένουμε την απόφαση του δικαστηρίου.
Είχα αναφέρει προηγουμένως ότι, εφόσον υπάρξει ένοχος, έχω και ποινή να προτείνω. Και η ποινή, κατά την άποψή μου, δεν έχει να κάνει ούτε με κρέμασμα, ούτε με τυφεκισμό, ούτε με κάψιμο, ούτε καν με φυλακή. Έχει να κάνει με την επανόρθωση του εγκλήματος, όσο είναι δυνατόν τουλάχιστον. Ο ένοχος, εφόσον καταδικαστεί πάντα, να πρέπει για το υπόλοιπο της ζωής του, καθημερινά, 10 ώρες την ημέρα να προσφέρει, αμισθί φυσικά, κοινωνικό έργο.
Κοινωνικό έργο που να έχει να κάνει με την αναβίωση της φύσης που κατέστρεψε. Καθημερινά, και Σαββατοκύριακα και αργίες, 10 ώρες την ημέρα, να φυτεύει και να ποτίζει δέντρα, να καθαρίζει δρόμους, να συντηρεί πυροφυλάκια και αντιπυρικές ζώνες. Με το να τον κλείσουμε στη φυλακή ίσως να του κάνουμε και χάρη, αν το σκεφτείτε λίγο... Ο ένοχος μπορεί να προτιμά τη φυλακή από το να επιστρέψει στο χωριό του και να βλέπει αυτούς που κατέστρεψε. Να σας θυμίσω ότι πάντα μιλάμε για ένοχο καταδικασμένο από δικαστήριο.
Σήμερα ακούτε ένα διαφορετικό roadtrip.cy. Σήμερα δεν θα πάμε εκδρομή, θα θυμηθούμε τις εκδρομές που κάναμε στην Οδού, στην Ορά, στον Αρακαπά και στη Συκόπετρα. Θα φέρουμε στο μυαλό μας πώς ήταν αυτές οι περιοχές πριν την πυρκαγιά και θα προσπαθήσουμε να πάρουμε μαθήματα από το δράμα της περασμένης εβδομάδας.
«Βγαίνοντας έξω από τον Φαρμακά, το πρώτο πράγμα που προσέχουμε είναι οι τεράστιες ανεμογεννήτριες που θα δούμε στα δεξιά μας, ωραίο θέαμα, μεγαλοπρέπεια, αλλά μας θυμίζουν και τις περιβαλλοντικές υποχρεώσεις μας ως πολιτών, μας κάνουν να σκεφτόμαστε τι άλλο μπορούμε να κάνουμε για το περιβάλλον, την φύση, τον τόπο μας. Μετά από μια αριστερή στροφή, ένας τεράστιος βράχος, μια άγρια κορυφή μπροστά μας, δεσπόζει στο τοπίο. Μέχρι εδώ, ο δρόμος ήταν ανηφορικός και διοικητικά ήμασταν στην επαρχία Λευκωσίας. Τώρα κατηφορίζουμε και μπαίνουμε στην επαρχία Λάρνακας. Δεύτερη επαρχία στη διαδρομή μας. Το πιο εκπληκτικό, όμως, εδώ που ο δρόμος αρχίζει να κατεβαίνει προς τα κάτω, είναι ότι έχουμε μια εξαιρετική θέα της Λεμεσού. Δρόμος όλο στροφές, κάθε αριστερή στροφή κλείνει το παράθυρο για Λεμεσό, βλέπουμε δάσος και βουνοκορφές. Κάθε δεξιά στροφή, ανοίγει το παράθυρο για Λεμεσό. Και είναι υπέροχο παράθυρο γιατί από αυτό το ύψος χαιρόμαστε τη θάλασσα, βλέπουμε μέχρι και το Ακρωτήρι μαντεύουμε την πόλη αλλά δεν βλέπουμε τους πύργους. Μπορούμε να ξεχάσουμε ότι υπάρχουν για λίγο.
Θα μπορούσαμε να σταματήσουμε κάπου εδώ και να απορροφήσουμε Κύπρο, αλλά επειδή ξέρουμε πού πάμε και τι θα δούμε, συνεχίζουμε σιγά-σιγά και απολαμβάνουμε τη θέα. Σε εφτά χιλιόμετρα, φτάνουμε στο σημείο θέας πάνω από την Οδού. Εδώ, θα σταματήσουμε για καφέ, χαλάρωση και θέα.
(Φωτογραφία: Το χωρίο Οδού από μακρία)
Παρκάρουμε το αυτοκίνητο έξω από τον δρόμο, με ασφάλεια και κατεβαίνουμε. Σκέπαστρο, τραπέζι και καθίσματα, όλα ξύλινες κατασκευές, ωραίες, που ταιριάζουν με τον χώρο. Το πρώτο πράγμα που προσέχουμε είναι ότι έχουμε το χωριό μπροστά μας, πιάτο. Μικρό, γραφικό, ορεινό χωριό, στα 850 μέτρα υψόμετρο, έχει καταφέρει να κρατήσει σε κάποιο βαθμό τον παραδοσιακό χαρακτήρα. Αρκετά σπίτια είναι κτισμένα με τη χαρακτηριστική πέτρα του Τροόδους, κάποιοι πλακόστρωτοι δρόμοι, με το εκκλησάκι της Αγίας Μαρίνας να ξεχωρίζει με την απλή και λιτή ομορφιά του. Κτισμένο το 1777, όπως χαρακτηριστικά τονίζει μια πινακίδα στο εσωτερικό του, φιλοξενεί όμως μια ακόμα πιο παλιά εικόνα της Αγίας Μαρίνας, από το 1688.
Δεν μπορούμε να το δούμε από εδώ, θα πρέπει να περπατήσουμε στα δρομάκια του χωριού για να το επισκεφτούμε. Από αυτό το ύψος και αυτή την απόσταση η Οδού έχει κάτι από παραμύθι. Το όνομα του χωριού προέρχεται από την ελληνική λέξη «οδός» και είναι καταγραμμένο από τα βυζαντινά χρόνια. Η εξήγηση είναι απλή, αφού παλιά το χωριό βρισκόταν σε κεντρικότατο δρόμο, δηλαδή οδό. Η κύρια οδική αρτηρία του κυπριακού οδικού δικτύου ξεκινούσε από την Αμαθούντα, κάτω στη θάλασσα και κατέληγε στην Ταμασσό και τα δυο κύρια διοικητικά κέντρα των ρωμαϊκών χρόνων και περνούσε μέσα από το χωριό. Το χωριό παράγει διάφορα λαχανικά, αλλά είναι πιο γνωστό στο νησί για τις νόστιμες, εύγευστες ντομάτες του, όπως και ο Φαρμακάς εξάλλου.»
Συνεχίζουμε με την ανάμνηση της εκπομπής στην Οδού πριν κάποιους μήνες, πριν την καταστροφή, Σήμερα θυμόμαστε τι είχαμε, τι χάσαμε. Τα φέρνουμε ξανά στο μυαλό μας για να προσπαθήσουμε να διδαχτούμε κάποιο μάθημα.
«Συνεχίζουμε το οδήγημα, φαίνεται ότι το απολαμβάνουμε και φτάνουμε μέσα στο χωριό, στην Οδού. Παρκάρουμε προσεκτικά και με ασφάλεια και ξεκινάμε για λίγο περπάτημα μέσα στα δρομάκια, δεν είναι πολλά. Γραφικό, μικρό, πραγματικά κουκλίστικο, αλλά κυρίως ζωντανό χωριό, γεμάτο με ανθρώπους κάθε ηλικίας, πρόσχαρους και φιλόξενους. Το διαπιστώνεις μόλις φθάσεις. Σε προηγούμενη επίσκεψή μου, στη διάρκεια της βόλτας με σταμάτησαν τρεις φορές κάτοικοι του χωριού, που δεν γνώριζα, για να με ρωτήσουν αν ψάχνω κάτι, αν χρειάζομαι βοήθεια. Μάλιστα κάποιος ηλικιωμένος κύριος, αφού είδε ότι είμαστε ξένοι, επισκέπτες, προθυμοποιήθηκε να μας κεράσει καφέ. Η κυπριακή φιλοξενία στα καλύτερά της. Δεν είναι μεγάλη η Οδού, μερικά σπίτια, πνιγμένα στο πράσινο. Κυρίαρχα στοιχεία, η πέτρα του βουνού και το κεραμίδι παντού, οι κληματαριές, τα πιθάρια και οι γλάστρες με λουλούδια. Έξω από το χωριό τα βουνά, οι βράχοι και το δάσος και μέσα οι ζεστοί άνθρωποι, η ηρεμία, οι καρυδιές, οι κληματαριές και οι τριανταφυλλιές.
Στα δρομάκια προσέχουμε ότι κάποια από τα παλιά σπίτια είναι κτισμένα με πέτρα της περιοχής μέχρι τη μέση περίπου και μετά πλιθάρι. Υπέροχο, μικρό, γραφικό χωριό, σίγουρα αξίζει επίσκεψη και για τη θέα και για το μονοπάτι της φύσης αλλά και για κάτι που θα δούμε σε λίγο.» Αυτά είχαμε πει για την Οδού, πριν την πυρκαγιά.
Σήμερα, δεν κάνουμε κανονική εκπομπή, δεν ταξιδεύουμε, ή μάλλον ταξιδεύουμε αλλά με τη μνήμη μας. Θυμόμαστε διαδρομές στην Οδού, πριν την πυρκαγιά, ακούστε πώς ήταν η Οδού και η περιοχή γύρω από το χωριό, αλλά προσέξτε και το κομμάτι με τα κάρβουνα και το άναμμα φωτιάς:
«Περνάμε από την πλατεία της Οδούς, πάμε χαλαρά και βγαίνοντας έξω από το χωριό είμαστε μέσα σε μια καταπράσινη κοιλάδα. Ελιές, χαρουπιές, πεύκα, πολύ και ολοζώντανο πράσινο. Φαίνεται ότι εδώ ήταν καλλιεργήσιμη γη που εγκαταλείφθηκε και το δάσος την ανακαταλαμβάνει. Είναι ασυνήθιστο και ωραίο να βλέπεις τα πεύκα σπαρμένα τυχαία μέσα στις ελιές και τις χαρουπιές.
Φανταστείτε πόσες αποχρώσεις του πράσινου. Γκριζοπράσινο της ελιάς, το ανοιχτό πράσινο του πεύκου, το σκούρο της χαρουπιάς, και το ζωηρό του χόρτου στο χώμα και οι αναθρίκες, πανταχού παρούσες, είναι στις δόξες τους, διαφορετικό πράσινο, και τα κίτρινα λουλούδια τους.
Ωραία! Απίστευτες πινελιές από τη φύση, δυνατή εικόνα… Οδηγούμε σιγά-σιγά, προσπαθούμε να απορροφήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερη φύση, όσο το δυνατόν περισσότερη Κύπρο. Πριν προλάβουμε να θαυμάσουμε το τοπίο, 5 λεπτά δρόμο μετά το χωριό, φτάνουμε στον εκδρομικό χώρο της Οδούς. Είναι κτισμένος πάνω από την όχθη του Βασιλοπόταμου. Ο χώρος μπορεί να φιλοξενήσει περίπου 100 άτομα, προσφέροντας στους επισκέπτες του πόσιμο νερό και ειδικό χώρο για άναμμα των απαραίτητων κάρβουνων. Εγώ, εδώ, δεν θα άναβα κάρβουνα, σάντουιτς, φρούτα, λεμονάδες, εφημερίδες, περιοδικά, ένα πικνίκ απλό που δεν χαλά τη γαλήνη του χώρου. Προσθέτει γαλήνη σε εμάς…»
(Φωτογραφία: Tο μονοπάτι της φύσης Γυριλλίθκια στο χωριό Οδού της επαρχίας Λάρνακας έχει αφετηρία το ξύλινο γεφύρι το οποίο διασχίζει τον Βασιλοπόταμο.)
Και συνεχίζουμε πιο κάτω:
«Επειδή ο εκδρομικός χώρος της Οδούς είναι κτισμένος πάνω από την κοίτη του ποταμού, εδώ έχουμε άλλη βλάστηση, ποταμίσια βλάστηση, πιο ζωηρή. Πανύψηλα πλατάνια, πολλά πουλιά που δεν δείχνουν να ενοχλούνται από την παρουσία μας, το νερό που κυλά στην κοίτη του ποταμού, η ηρεμία, η γαλήνη.
Η πραγματικά σπάνια ομορφιά του τοπίου, τονίζεται ή καλύτερα υπογραμμίζεται, ακόμα παραπάνω από την παμπάλαια γέφυρα, με ένα λιθόκτιστο τόξο, που ενώνει τις όχθες του ποταμού. Μαγικό τοπίο, δεν θέλουμε να φύγουμε. Το νησί μας δεν σταματά να μας εκπλήττει. Παντού όπου βρεθήκαμε, βρήκαμε φύση ικανή να μας μαγέψει και να μας ταξιδέψει. Σκεφτείτε ότι όλα αυτά που περιγράφω την τελευταία ώρα, τα ζήσαμε μαζί σε μια απόσταση 5-6 χιλιομέτρων…». Περίπου εδώ τελείωνε η εκπομπή που είχαμε μεταδώσει πριν κάποιους μήνες για την Οδού και τη φύση της. Εκπομπή που έγινε φυσικά πριν την καταστροφή.
Πάντα αναφερόμαστε στα καλά της ζωής και του τόπου μας. Πάντα βλέπουμε τη θετική πλευρά των πραγμάτων, γιατί όπως πολύ συχνά λέμε στην εκπομπή, πάντα υπάρχει και η θετική πλευρά. Για εμάς, εδώ στο roadtrip.cy, αυτός είναι ο τρόπος που ζούμε. Θα μου πείτε μα υπάρχει θετική πλευρά σε μια πυρκαγιά; Σίγουρα όχι… Υπάρχουν όμως μαθήματα, συμπεράσματα. Αυτά θα προσπαθήσουμε να ξεχωρίσουμε σήμερα. Θα θυμηθούμε πώς ήταν αυτές οι περιοχές, θα προσπαθήσουμε να πάρουμε μαθήματα και θα δούμε τι μπορούμε να κάνουμε για να απαλύνουμε τον πόνο των ανθρώπων και την οδύνη της φύσης. Ακούσαμε τμήματα της εκπομπής που έγινε πριν κάποιους μήνες για την Οδού, ένα πραγματικά όμορφο χωριό με υπέροχη φύση. Μετά την πυρκαγιά και τα γεγονότα γύρω από αυτή, τι μας έμεινε;
Να σας πω το πρώτο που έρχεται στο δικό μου μυαλό; Ο εθελοντισμός… Ξέρετε πόσοι έτρεξαν επί τόπου να βοηθήσουν; Κατ’ ακρίβεια κανένας δεν ξέρει γιατί δεν μετρήθηκαν, αλλά ήταν πολλές εκατοντάδες, ίσως χιλιάδες. Πάρα πολύς κόσμος και γυναίκες και άνδρες, όλων των ηλικιών, ταλαιπωρήθηκαν, βασανίστηκαν και κυρίως κινδύνεψαν για να βοηθήσουν, για να σβήσουν τη φωτιά και να μειώσουν, έστω λίγο όσο μπορούσε ο καθένας, την καταστροφή.
Επιπλέον, είμαι σίγουρος, έχετε ακούσει πόσοι πιθανόν δεν πήγαν επί τόπου στην πυρκαγιά αλλά πρόσφεραν ό,τι μπορούσαν, νερό, χυμούς, τρόφιμα, είδη πρώτης ανάγκης.
Την Κυριακή, είχαν συγκεντρωθεί τόνοι από είδη πρώτης ανάγκης και πολλοί πρόσφεραν από το υστέρημά τους, όλοι ξέρουμε ποια είναι η οικονομική κατάσταση του τόπου. Ιδού το πρώτο συμπέρασμα και ταυτόχρονα μάθημα ανθρωπιάς. Ο κόσμος μας έχει τα λάθη του αλλά στη δύσκολη στιγμή ξέρει ποιο είναι το σωστό και θα το κάνει. Στα δύσκολα πάντα λειτουργούμε σωστά, αυτό μας επιβάλλει η συλλογική συνείδησή μας και αυτό είναι πολύτιμο. Θα συνεχίσουμε τη σημερινή εκπομπή με αποσπάσματα της εκπομπής που έγινε πριν κάποιους μήνες για την Ορά, άλλο χωριό που πλήγηκε άσχημα από την πυρκαγιά. Ακούστε την περιγραφή, πώς ήταν η Ορά και σκεφτείτε τι άλλο μας δίδαξε η καταστροφή.
«Φύγαμε από τον εκδρομικό χώρο της Οδούς και πάμε προς Ορά. Έξι χιλιόμετρα, 10 λεπτά οδήγημα μέσα σε υπέροχη φύση. Ξεκινήσαμε με ψηλά βουνά και άγριους βράχους και τώρα οδηγούμε σε πιο πεδινά και ήπια τοπία. Καταπράσινοι λόφοι με καλλιέργειες που έχουν εγκαταλειφθεί και τη θέση τους παίρνει σιγά-σιγά το δάσος. Ελιές, χαρουπιές, λατζιές, μοσφιλιές, πεύκα, ανάκατα όλα σε ένα υπέροχο τοπίο και δρόμοι γεμάτοι στροφές, δρόμοι που τους απολαμβάνουμε.
(Φωτογραφία: Η Ορά πήρε το όνομα της από το αρχαίο ρήμα ορώ, που σημαίνει βλέπω.)
Η Ορά πήρε το όνομά της από το αρχαίο ρήμα ορώ, που σημαίνει βλέπω.
Η εξήγηση είναι το γεγονός ότι το τοπίο γύρω από το χωριό, σχεδόν προς όλες τις κατευθύνσεις, είναι ημιορεινό, λόφοι δηλαδή, άρα από εδώ βλέπεις τη θέα. Και αυτό, παλιά, σε πιο δύσκολους καιρούς, το να βλέπεις ποιος πλησιάζει το χωριό ήταν πολύτιμο, έσωζε περιουσίες αλλά και ζωές. Άρα Ορά. Η ύπαρξη της Οράς ως χωριού, πάει τουλάχιστον πίσω στον Μεσαίωνα αφού καταγράφεται σε μεσαιωνικό χάρτη. Ξεκίνησε ως μικρό χωριό, το 1831 φτάνει τους 400+ κατοίκους και στις αρχές του 20ού αιώνα, μέχρι τη δεκαετία του 1950, φτάνει τους 900 κατοίκους. Ενδεικτικό είναι και το γεγονός ότι η Ορά ήταν από τις πρώτες κοινότητες της Κύπρου που είχαν σχολείο, σε εποχές όπου ακόμη και πόλεις του νησιού δεν είχαν. Αρχικά δίδασκαν λίγα γράμματα οι ιερείς του χωριού στην αυλή της εκκλησίας. Το κοινοτικό σχολείο άρχισε να λειτουργεί από το 1840 περίπου, με πρώτο δάσκαλο τον ιερέα του χωριού. Οι πρώτοι δάσκαλοι έπαιρναν ως αμοιβή τα «σαββαδκιάτικα», δώρα σε είδος δηλαδή, τρόφιμα, λάδι, κρασί, ό,τι παρήγε ο κάθε χωριανός. Ονομάστηκαν «σαββαδκιάτικα» γιατί η προσφορά γινόταν κάθε Σάββατο. Το 1860 ιδρύθηκε νέο σχολείο σε κανονικό σχολικό κτήριο, με δαπάνη του ευεργέτη Ευθύμιου Οράτη. Ο ευεργέτης είχε φύγει από την Ορά μικρός και ορφανός και αναζήτησε την ευημερία στην αρχή στη Λεμεσό κι ύστερα στην Αίγυπτο. Εκεί, κατόρθωσε να προοδεύσει και να πλουτίσει, οπότε ανέλαβε το χτίσιμο του σχολείου στο χωριό του. Το σχολείο, που κτίστηκε στη μέση του χωριού, δυτικά της εκκλησίας, ονομάστηκε Οράτειον και υπήρχε τουλάχιστον μέχρι το 1918. Μετά το 1960, το χωριό κτυπήθηκε όπως και πολλά άλλα χωριά από την αστυφιλία, με αποτέλεσμα σήμερα να έχει περίπου 150 κατοίκους.
Η Ορά έχει όμως χαρακτήρα, προσωπικότητα και κατοίκους που την αγαπούν, οπότε κοιτάζει το μέλλον με αισιοδοξία.»
«Φτάνουμε στην Ορά, ένα πραγματικά όμορφο και γραφικό χωριό, με χαρακτήρα και προσωπικότητα. Στον πυρήνα του χωριού όλα τα σπίτια είναι κτισμένα με την ίδια βάση, την ίδια αρχιτεκτονική. Κτισμένα με τη χαρακτηριστική πέτρα της περιοχής, με ψηλά περιτοιχίσματα και με εξώπορτα που καταλήγει σε εσωτερική αυλή.
Τα σπίτια, σχεδόν όλα ανώγεια, που έχουν πρόσβαση στον πρώτο όροφο από εξωτερική σκάλα με μπαλκόνι. Δύο εκκλησίες, η μεγάλη στο κέντρο της Οράς είναι αφιερωμένη στην Αγία Μαρίνα, ενώ η μικρή είναι αφιερωμένη στον Απόστολο Ανδρέα. Η εκκλησία του Απόστολου Ανδρέα βρίσκεται στην είσοδο του χωριού, μερικά μέτρα πριν από το κοιμητήριο.
Σήμερα οι κάτοικοι της Οράς ασχολούνται με τις παραδοσιακές αγροτικές δουλειές, που στο πέρασμα του χρόνου λιγοστεύουν σιγά-σιγά. Νέες οικονομικές δραστηριότητες, η πτηνοτροφία και τα κτήρια για τουρισμό αναπτύχθηκαν τα τελευταία χρόνια, αλλά δεν κατάφεραν να σταματήσουν την αστυφιλία.
Οι κάτοικοι αλλά και οι απόδημοι ξέρουν, όμως, ότι η Ορά έχει ιστορία, έχει παράδοση. Παράδοση την οποία προσπαθούν να διατηρήσουν με φροντίδα και αγάπη. Ο παλιός τρόπος ζωής, υπάρχει ακόμα και μπορεί ο επισκέπτης να τον δει στο παραδοσιακό αλακάτι, που έβγαζε νερό από τον λάκκο και στο παλιό ελαιοτριβείο. Αυτό που είναι μοναδικό, όμως, δεν το έχουμε δει αλλού και πραγματικά εντυπωσιάζει είναι το παλιό σιδηρουργείο, το κωμοδρομιό….
Βρίσκεται στο κέντρο της Οράς δίπλα από το Κοινοτικό Συμβούλιο. Είναι ένα παλιό πετρόκτιστο ισόγειο εργαστήρι, όπου μέσα στο καμίνι, μαζί με το δούλεμα του σιδήρου σφυρηλατείται η παράδοση του χωριού. Εδώ, πάμε πίσω τουλάχιστον 5 γενιές και από πλευράς μεθοδολογίας, πώς δουλευόταν το σίδερο δηλαδή, αλλά και από πλευράς χρηστικότητας. Τι χρειαζόταν ο Κύπριος στη ζωή στην ύπαιθρο πριν τόσες δεκαετίες. Αυτή η εμπειρία είναι πολύτιμη για οποιονδήποτε, φυσικά περισσότερο για παιδιά. Το καμίνι, ένας παλιός, πολύ παλιός πάγκος εργασίας, πολλά εργαλεία και πολλή καπνιά.
Έτσι η κοινότητα συντηρεί με αγάπη τον παλιό τρόπο ζωής και προσπαθεί να διατηρήσει την παράδοσή της, που είναι και δική μας, παράδοση για την οποία οι Οράτες είναι περήφανοι και φαίνεται. Μακάρι να ήμασταν τόσο περήφανοι, όσο οι Οράτες, περισσότεροι Κύπριοι.
Λέγαμε για την Ακαπνού πριν κάποιους μήνες: «Φεύγουμε από την Ορά και πάμε προς Ακαπνού. Ένας υπέροχος δρόμος με τον ποταμό, κατ’ ακρίβεια παραπόταμο του Βασιλοπόταμου, στα αριστερά μας. Πυκνή βλάστηση, κυρίως καλαμιές, πεύκα, λεύκες και ευκάλυπτοι, ησυχία, ηρεμία, το νερό κυλά ήρεμα και δίνει ζωή. Εδώ θα άξιζε, θα ήταν ωραία μια στάση για καφέ, αλλά επειδή ξέρουμε τι ακολουθεί και ανυπομονούμε, θα προχωρήσουμε και θα χαρούμε τον καφέ μας σε λίγο, περίπου 1 χιλιόμετρο μετά την Ορά μπαίνουμε στην επαρχία Λεμεσού, τρίτη επαρχία στη διαδρομή μας. Φτάνουμε στην Ακαπνού, μικρό, ίσως πολύ μικρό χωριό, περίπου 20 κάτοικοι, αλλά πιστέψτε με, αξίζει επίσκεψη, αξίζει εκπομπή από μόνο του.
Γραφικότατο, πέτρα, πλιθάρι ασβεστωμένο, ξύλο και κεραμίδι με πλακόστρωτα δρομάκια και γλάστρες με λουλούδια, πολλά λουλούδια. Πανεύκολο να το γυρίσει, να το περπατήσει κάποιος και να θαυμάσει τις ξύλινες πόρτες και παράθυρα. Πολύ απλά κατασκευασμένες και σχεδόν όλες βαμμένες με εκείνο το γαλαζολουλακί, το τόσο χαρακτηριστικό της κυπριακής υπαίθρου. Η Ακαπνού βγάζει ένα ρομαντισμό που δεν τον συναντάς σε άλλα χωριά. Πραγματικά, δεν ξέρω τι είναι αυτό που μας αγγίζει, η πέτρα, το ξύλο, το κεραμίδι, τα λουλούδια, το γαλαζολουλακί, το μικρό μέγεθος ό,τι και να είναι, κάνει δουλειά. Μας συγκινεί και έχουμε πολλά ακόμα να δούμε.» Αυτή ήταν η περιγραφή της Ακαπνούς πριν την πυρκαγιά. Σήμερα, ακούμε την αφήγηση που έγινε πριν κάποιους μήνες και προσπαθούμε να δούμε τι κάναμε λάθος και τι σωστό. Και πώς μπορούμε να μάθουμε από αυτή την κρίση.
Στο μυαλό το δικό μου, είπαμε ήδη ότι μετρά πολύ η αντίδραση του απλού κόσμου της Κύπρου. Πολλοί εθελοντές έτρεξαν να βοηθήσουν, κανένας δεν ξέρει πόσοι, αλλά ήταν τόσοι που χρειάστηκε να γίνουν ανακοινώσεις για να σταματήσει η προσφορά εθελοντισμού. Μαζεύτηκαν τόνοι ειδών πρώτης ανάγκης, πάλι από τον απλό κόσμο. Άρα, ως πολίτες, στην ανάγκη λειτουργήσαμε σωστά, όπως και στο παρελθόν.
Πρέπει να πούμε, όμως, ότι λειτούργησαν σωστά και κάποιες εταιρείες, με ουσιαστικές εισφορές, ελπίζω να ακολουθήσουν και άλλες. Εισήγηση δική μου, για να τη σκεφτούμε. Ίσως θα ήταν καλύτερα κάποιες από αυτές τις εισφορές να διατεθούν για την οργάνωση ομάδων που θα φροντίσουν την αναδάσωση, δηλαδή τη δενδροφύτευση αλλά και τη συντήρηση των καινούργιων δέντρων στις καμένες περιοχές; Είμαι σίγουρος ότι το Τμήμα Δασών θα χρειαστεί βοήθεια στην τιτάνια αυτή προσπάθεια. Ή ακόμα και τη δημιουργία ομάδων που θα επιτηρούν τις περιοχές που δεν κάηκαν. Επιπλέον, κάποια από αυτά τα κονδύλια θα μπορούσαν να διατεθούν για καλύτερα ή περισσότερα πυροσβεστικά μέσα. Αν μας ακούν οι marketing managers μεγάλων εταιρειών ή οργανισμών, «ιδού πεδίον δόξης λαμπρόν».
Μετά θα ακούσουμε αποσπάσματα της εκπομπής για τον Αρακαπά.
«Φεύγουμε από το σημείο θέας Σινοά και ξεκινούμε για Αρακαπά. Πάμε πίσω προς Κελλάκι για 2-3 χιλιόμετρα μέχρι να δούμε την ταμπέλα για Επταγώνια- Αρακαπά. Δέκα και μισό χιλιόμετρα, δώδεκα, δεκατρία λεπτά μέσα σε υπέροχη φύση. Περιβαλλόμαστε από το δάσος Κακομάλλη, πεύκα, τρεμιθιές, ξισταρκές, λατζιές, αλλά και εσπεριδοειδή, πολλά εσπεριδοειδή, ειδικά μανταρίνια.
Πλησιάζοντας το χωριό βλέπουμε ότι ο Αρακαπάς βρίσκεται σε ένα κοίλωμα, σε ένα βαθούλωμα, με ψηλές βουνοπλαγιές στην περιφέρειά του.
(Φωτογραφία: Ο Αρακαπάς είναι χωριό της επαρχίας Λεμεσού και ανήκει στη γεωγραφική περιφέρεια της Πιτσιλιάς.)
Αποτελούσε στο παρελθόν ακόμα ένα από τα χωριά της Μεγάλης Κομανταρίας και οι κάτοικοί του ασχολούνταν με την καλλιέργεια αμπελιών και κατ’ επέκταση την κατασκευή κρασιού, ειδικότερα κουμανταρίας, κάτι που ευνοείται από το εύφορο έδαφος και το ήπιο κλίμα της περιοχής. Στην κοινότητα του Αρακαπά ευδοκιμούν πλέον σχεδόν μόνο εσπεριδοειδή, κυρίως όμως μανταρίνια. Τα φημισμένα μανταρίνια του Αρακαπά, ποικιλία γνωστή ως η κυπριακή, η ντόπια. Προφανώς το δέντρο αυτό έχει προσαρμοστεί τέλεια στο μικροκλίμα και στο χώμα της περιοχής. Είναι ποικιλία φημισμένη για τα φρούτα της που διαθέτουν και πλούσια γεύση και δυνατό άρωμα.
Μπαίνουμε στον Αρακαπά περνώντας τη γέφυρα του ποταμού Άμαθου. Μας υποδέχονται τεράστιοι πλάτανοι και οι δύο εκκλησίες της Παναγίας της Ιαματικής, η παλιά και η νέα.
Η παλιά εκκλησία της Παναγίας Ιαματικής βρίσκεται στα δεξιά μας και ήταν μέρος ενός μοναστηριού, από το οποίο έχει απομείνει μόνο το σημερινό κτίσμα, το οποίο δεν διατήρησε στοιχεία της αρχικής εκκλησίας. Κάποιοι από τους τοίχους, σύμφωνα με επιγραφή που υπάρχει, κτίστηκαν το 1727 και υπάρχουν τοιχογραφίες του 16ου αιώνα.
Στα αριστερά μας η καινούργια εκκλησία της Παναγίας της Ιαματικής που χτίστηκε το 1882. Πιο μεγάλη και μεγαλοπρεπής αλλά, πάλι, απόλυτα ταιριαστή με το περιβάλλον. Για να την τελειώσουν δούλευαν οι χωριανοί πολλά χρόνια. Μέσα στην καινούργια εκκλησία υπάρχει εικόνα της Παναγίας που είναι ζωγραφισμένη σε δέρμα ζώου.
Η Παναγία ονομάζεται «Ιαματική» καθώς ιαίνει, γιατρεύει τους πιστούς από τις διάφορες αρρώστιες κυρίως από τις ακατάσχετες αιμορραγίες.
Μιλώντας για εκκλησίες, στον Αρακαπά υπάρχει και ένα μικρό ξωκκλήσι λίγο έξω από το χωριό. Είναι ερειπωμένο αλλά έχει μιαν άλλη χάρη, μια γοητεία… Εγώ προσωπικά το λατρεύω.
Στην έξοδό μας από τον Αρακαπά, πηγαίνοντας προς Καλό Χωριό, 2,5 χιλιόμετρα μετά τον Αρακαπά, θα συναντήσουμε τρίτη εκκλησία, ένα μικρό ξωκκλήσι, ερειπωμένο, σε μια υπέροχη τοποθεσία. Θα περάσουμε σχεδόν από δίπλα του, φαίνεται από τον δρόμο, ούτε 100 μέτρα, σίγουρα θα σταματήσουμε και θα το επισκεφθούμε. Σε ένα χαμηλό λόφο, μια εκκλησία αφιερωμένη στον Τίμιο Σταυρό, που πολύ λίγος κόσμος την ξέρει. Πολλοί περνούν δίπλα από τα ερείπια και δεν το προσέχουν. Εγώ, όποτε τύχει να περάσω, θα σταματήσω και συνήθως θα χαρώ και ένα καφέ ακουμπισμένος σε ένα μικρό, χαμηλό τοίχο μπροστά από τα χαλάσματα.
Είναι ένα καμαροσκέπαστο εκκλησάκι κτισμένο με πέτρα της περιοχής εξ ολοκλήρου, ακόμα και τα τόξα της οροφής φαίνεται να ήταν κτισμένα με αυτή την πέτρα. Δεν υπάρχουν καθόλου στοιχεία γι’ αυτό το ξωκκλήσι, δεν υπάρχουν αγιογραφίες, χρονολόγηση… Απλώς ξέρουμε ότι είναι εδώ από τα βυζαντινά χρόνια. Σε ανύποπτο χρόνο έχει καταρρεύσει μέρος της οροφής και των τοίχων. Ευτυχώς το Τμήμα Αρχαιοτήτων έχει κάνει κάποιες προσπάθειες συντήρησης, για να μη χειροτερέψει η κατάσταση με αποτέλεσμα, αυτό που βλέπουμε σήμερα να είναι το σταμάτημα της φθοράς. Θέλω να πω, βλέπουμε ότι έχει καταρρεύσει το μισό σχεδόν ξωκκλήσι, αλλά κάποιος με πολλή αγάπη και φροντίδα, με πολύ μεράκι, εκεί που το πέσιμο του τοίχου είχε σταματήσει, ήρθε και πρόσθεσε ένα τελείωμα, ένα στήριγμα, έβαλε ένα φρένο στην καταστροφή.
Αυτό το τελείωμα είναι τόσο αριστοτεχνικά κατασκευασμένο, τόσο τέλεια ενσωματωμένο στο ταλαιπωρημένο κτίσμα, που σου δίνει την εντύπωση ότι έτσι ήταν από την αρχή το ξωκκλήσι. Ότι είχε κατασκευαστεί σαν ανοιχτός ναός, ότι δεν του λείπει κάτι σήμερα. Αντίθετα, δεν έχει χαλάσει τίποτε, το ξωκλήσι μέσα σε αυτό το τοπίο, μέσα στις μανταρινιές και τις πορτοκαλιές, πάνω στον λόφο που βλέπει σε ένα όμορφο κάμπο, φαίνεται ότι είχε σχεδιαστεί από την αρχή να είναι ανοιχτό.
Να δέχεται τη φύση μέσα του, ή μάλλον να είναι μέρος της φύσης, πλήρως ενσωματωμένο με το περιβάλλον. Το μήνυμα εδώ είναι πως ό,τι κάνουμε πρέπει να το αγαπάμε. Η αγάπη και το μεράκι μπορούν να διορθώσουν και τα πιο σπασμένα πράγματα.» Αυτά λέγαμε για τον Αρακαπά πριν κάποιους μήνες, πριν την καταστροφή. Τονίσαμε την ομορφιά του τοπίου, σταθήκαμε όμως και στην επιδιόρθωση ακόμα και των πιο σπασμένων πραγμάτων. Και ναι, σήμερα ο τόπος που μόλις περιγράψαμε είναι καμένη γη, ποιητική αδεία, σπασμένος, μόνο η αγάπη και το μεράκι το δικό μας, όλων μας μπορεί να τον διορθώσει.
Ακούστε τμήμα της εκπομπής για τη Συκόπετρα:
«Είμαστε στον δρόμο για την Συκόπετρα και μετά από μια κλειστή αριστερή στροφή, μπροστά μας σαν σε αγιογραφία το χωριό. Σκαρφαλωμένο πάνω στο βουνό, μια γραμμή από σπίτια, ή τουλάχιστον έτσι φαίνεται από αυτή την απόσταση. Απίστευτη εικόνα, το άγριο βουνό, πολύ πράσινο και ένα χωριό κρεμασμένο κοντά στην κορυφή. Αμφιθεατρικά τοποθετημένο στην απότομη πλαγιά, σαν να το έχουν χτίσει για να καλωσορίζει τους επισκέπτες, ή επειδή έχει κτιστεί σε άλλες εποχές, μάλλον για να ελέγχει ποιοι είναι οι επισκέπτες, για ασφάλεια.
(Φώτο: Η Συκόπετρα βρίσκεται στα σύνορα τριών επαρχιών: επαρχία Λεμεσού, επαρχία Λευκωσίας και επαρχία Λάρνακας.)
Μέχρι να τα δούμε αυτά έχουμε φτάσει στο χωριό, παρκάρουμε στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου και αρχίζουμε περπάτημα στα στενά και κάπου πολύ στενά δρομάκια του. Είναι το τελευταίο χωριό της επαρχίας Λεμεσού πριν τη Λευκωσία, πριν το Καμπί του Φαρμακά. Σήμερα έχουν απομείνει περίπου 100 μόνιμοι κάτοικοι. Τα τελευταία χρόνια, όμως, παρατηρείται αύξηση του νεαρού σε ηλικία πληθυσμού που εγκαθίσταται στο χωριό, απόδειξη της αγάπης των Συκοπετριτών για τον τόπο τους.
Τόπο με πολλή ιστορία γιατί από σκεύη και εργαλεία που έχουν βρεθεί στο χωριό, φαίνεται ότι υπήρχε οικισμός εδώ από την εποχή των κυπριακών βασιλείων από το 1000 π.Χ. περίπου. Υπάρχουν, όμως, και ενδείξεις ότι κοντά στο χωριό γινόταν και εξόρυξη χαλκού, άρα πιθανόν η ιστορία της Συκόπετρας να πηγαίνει ακόμα πιο πίσω.
Περπατώντας στο χωριό αντιλαμβανόμαστε ότι για να χτιστούν αυτά τα σπίτια, σε αυτή την τόσο απότομη πλαγιά, έπρεπε να σκαφτεί πρώτα το βουνό, ο βράχος. Έπρεπε να δημιουργηθούν επίπεδες αναβαθμίδες για να μπορέσουν οι πρώτοι κάτοικοι να θεμελιώσουν τα σπίτια τους. Και χρησιμοποίησαν τις πέτρες που έβγαλαν από τα σωθικά του βουνού για να τα χτίσουν. Θαυμάζουμε τον κόπο, την υπομονή και την επιμονή τους. Τον κόπο, την υπομονή και την επιμονή τους να χτίσουν το χωριό αλλά και να μείνουν εδώ, να ριζώσουν στον τόπο που γεννήθηκαν και αγάπησαν. Συνεχίζουμε το περπάτημα στα δρομάκια και χαιρόμαστε αρχαία πιθάρια, λουλούδια στις αυλές, θεόρατους πλατάνους, κληματαριές, ροδιές, πολύ πράσινο, αλλά έχουν την τιμητική τους οι παπουτσοσυκιές (φραγκοσυκιές), οι οποίες, παρεμπιπτόντως, λέγεται ότι έχουν δώσει και το όνομα στο χωριό. Στη Συκόπετρα, πολλά παπουτσόσυκα και πέτρες, άρα Συκόπετρα. Υπάρχει, όμως, και μια ιστορία πιο ωραία σαν παραμύθι. Η παράδοση λέει ότι η Ναυσικά, βασιλοπούλα της Ταμασσού, συνήθιζε να πηγαίνει με τη συνοδεία της εκδρομές με τα άλογά τους. Σε μια τέτοια εκδρομή, λίγο πάνω από το χωριό, το άλογο της Ναυσικάς γλίστρησε σε ένα μεγάλο βράχο, έπεσε και πέθανε. Το αποτύπωμα που άφησε η οπλή του αλόγου πάνω στον βράχο ακόμα φαίνεται και η περιοχή ονομάστηκε «Ναυσικόπετρα». Εύκολα, το χωριό βαφτίστηκε Συκόπετρα…» Αυτά λέγαμε για τη Συκόπετρα, για τον κόπο, την υπομονή και την επιμονή των κατοίκων να χτίσουν το χωριό τους. Για την αγάπη των Συκοπετριτών για τον τόπο τους. Ο τόπος τους, όμως, έγινε καμένη γη σε ένα απόγευμα.
Αλλά, προηγουμένως είπαμε ότι η αγάπη και το μεράκι μπορούν να διορθώσουν και τα πιο σπασμένα πράγματα. Και επειδή είδαμε την αγάπη των κατοίκων για το χωριό τους, ξέρουμε ότι θα το ξαναφτιάξουν. Θα χρειαστούν, όμως, τη βοήθεια του κράτους αλλά και τη βοήθεια τη δική μας, εδώ θα χρειαστεί ξανά ο εθελοντισμός που δείξαμε την ώρα της κρίσης.
Σήμερα, θυμηθήκαμε μαζί τις περιοχές της πυρκαγιάς όπως ήταν πριν την καταστροφή. Θυμηθήκαμε αυτά που ζήσαμε μαζί σε κάποιες εκπομπές, πριν κάποιους μήνες. Έπρεπε να τις θυμηθούμε γιατί οι περιοχές αυτές έχουν αλλάξει όψη. Δεν υπάρχουν πλέον τα καταπράσινα δάση, δεν σφύζουν από ζωή τα περιβόλια του Αρακαπά και τα αμπέλια της Οδούς, πολλά από τα γραφικά σπίτια της περιοχής είναι τώρα αποκαΐδια. Μαύρα και καταθλιπτικά. Οι χαμογελαστοί και φιλόξενοι κάτοικοι των χωριών της περιοχής δεν είναι πλέον χαμογελαστοί. Όλη αυτή η καταστροφή οφείλεται σε μια πυρκαγιά που κατέστρεψε μεγάλο μέρος μιας πανέμορφης περιοχής.
Πάντα αναφερόμαστε στα καλά της ζωής και του τόπου μας. Πάντα βλέπουμε τη θετική πλευρά των πραγμάτων, γιατί όπως πολύ συχνά λέμε στην εκπομπή, πάντα υπάρχει και η θετική πλευρά. Για εμάς, εδώ στο roadtrip.cy, αυτός είναι ο τρόπος που ζούμε. Θα μου πείτε «μα υπάρχει θετική πλευρά σε μια πυρκαγιά;».
Σίγουρα όχι, υπάρχουν όμως μαθήματα. Αυτά προσπαθήσαμε να ξεχωρίσουμε σήμερα. Θυμηθήκαμε πώς ήταν αυτές οι περιοχές, προσπαθήσαμε να πάρουμε μαθήματα και εισηγηθήκαμε τι μπορούμε να κάνουμε για να απαλύνουμε τον πόνο των ανθρώπων και την οδύνη της φύσης.
Το πιο πάνω κείμενο είναι τμήματα της εκπομπής «Roadtrip.cy». Κάθε Σάββατο και Κυριακή από τις 8 μέχρι τις 10 ακούτε την εκπομπή του Άντρου Σκαλιστή «Roadtrip.cy» στον Σπορ FM 95.
