Ινδιάνικα χωριά και πόλεις της ισπανικής αποικιοκρατίας, Μάγια, Αζτέκοι και κονκισταδόρες. Αντιθέσεις τρομερές και γοητευτικές μαζί, σε ένα συναρπαστικό οδοιπορικό γεμάτο χρώμα και ιστορία.
Το Μεξικό συχνά το θεωρούμε Λατινική Αμερική. Δεν είναι. Ακριβώς ανάμεσα στη Βόρεια και τη Νότια Αμερική, στο ποδαράκι που τις συνδέει, είναι μια τεράστια χώρα με τρομερές αντιθέσεις. Χιλιόμετρα με κακτοδάση, αλλά και τροπική ζούγκλα. Ηφαίστεια νεφοσκεπή, αλλά και λευκές παραλίες. Σύγχρονες μεγαλουπόλεις με ουρανοξύστες, αλλά και άψογα διατηρημένες αποικιακές πόλεις και ινδιάνικα χωριά. Αυστηρός καθολικισμός και ξέφρενος παγανισμός. Παντού όμως άνθρωποι γλυκείς, ευγενείς, χρώμα και μουσική. Οι πόλεις σφύζουν από ζωντάνια. Κόσμος πηγαινοέρχεται ασταμάτητα, πίνει στα καφέ και τρώει στα εστιατόρια, από τα πιο ταπεινά μέχρι τα πιο ακριβά. Παντού μια τεράστια αγορά: όλοι πουλούν κάτι. Σε προσεγγίζουν πολύ ευγενικά και το ίδιο ευγενικά απομακρύνονται αν επιλέξεις να μην ψωνίσεις. Υπάρχει διάχυτη η χαρά της ζωής, μια διάθεση για γιορτή. Να είναι το κλίμα άραγε ή η ανάμειξη των φυλών; Οι mestizos είναι η πλειοψηφία του πληθυσμού (μιγάδες), ενώ ένα 20% περίπου είναι αμιγώς ιθαγενείς, κυρίως Μάγια. Ναι, οι Μάγια υπάρχουν, δεν εξαφανίστηκαν στη μαύρη τρύπα της Ιστορίας. Και συναντήσαμε πολλούς στα νότια της χώρας, ανθρώπους περήφανους, με μια ιδιαίτερη, τραχιά αξιοπρέπεια.
ΜΕ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ ΤΟ ΜΕΞΙΚΟ ΣΙΤΙ
Τα ταξιδιωτικά στερεότυπα, που θέλουν την Πόλη του Μεξικού μια επικίνδυνη, χαοτική μεγαλούπολη, είναι λες και υπάρχουν για να καταρρίπτονται. Το ιστορικό κέντρο με τα τεράστια μπαρόκ κτίρια, τις φαρδιές πλατείες, τους πεζόδρομους και τους καθεδρικούς ναούς θα μπορούσε να ανήκει σε ευρωπαϊκή πρωτεύουσα. Όλες οι κεντρικές πλατείες στο Μεξικό λέγονται σόκαλο (zócalo). Το σόκαλο του Μέξικο Σίτι είναι η καρδιά της πόλης: στη μια του πλευρά ο καθεδρικός, στην άλλη το κτίριο της Βουλής, που στεγάζεται στο παλάτι του Ερνάν Κορτές, του Ισπανού κατακτητή του Μεξικού και του πιο σκληρού κονκισταδόρ. Στους τοίχους είναι ζωγραφισμένη η περίφημη τοιχογραφία του Ντιέγκο Ριβέρα, που απεικονίζει όλη την ιστορία της χώρας, πριν από την κατάκτησή της από τους Ισπανούς, το 1521, μέχρι τη δεκαετία του 1930, οπότε και φιλοτεχνήθηκε.
Λεπτομέρεια από τη διάσημη τοιχογραφία του Ντιέγκο Ριβέρα στο κτίριο του Κοινοβουλίου. (Φωτογραφία: ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΝΤΟΥΣΗ)
Η πόλη είναι χτισμένη πάνω στην παλιά πρωτεύουσα των Αζτέκων, την Tenochtitlán. Το παλάτι του Κορτές χτίστηκε στα ερείπια εκείνου που ανήκε στον Μοκτεζούμα, τον τελευταίο βασιλιά των Αζτέκων. Οι αφηγήσεις της εποχής μιλούσαν για ένα μέγαρο που ήθελε μία εβδομάδα για να το γυρίσεις, με κήπους ασύλληπτης ομορφιάς. Ο καθεδρικός ανεγέρθηκε αντίστοιχα πάνω στα απομεινάρια του μεγάλου ναού των Αζτέκων. Δίπλα του ακριβώς έχει απομείνει μόνο η βάση της πυραμίδας του.
Τα κανάλια του Xochimilco είναι ό,τι έχει απομείνει στο Μέξικο Σίτι από την αρχαία πρωτεύουσα των Αζτέκων. (Φωτογραφία: SHUTTERSTOCK)
Η Tenochtitlán ήταν νησί: είχε δρόμους ελάχιστους και πάμπολλα κανάλια, μέσα στα οποία κινούνταν άνθρωποι, ζώα και εμπορεύματα με ρηχές βάρκες. Απέραντα καλαμποκοχώραφα απλώνονταν τριγύρω. Οι κονκισταδόρες μπάζωσαν τα κανάλια, γκρέμισαν τους ναούς και τα παλάτια και γύρω στο 1524 έχτισαν την Πόλη του Μεξικού. Το μόνο σημείο όπου μπορεί να πάρει κανείς μια γεύση εκείνου του παρελθόντος είναι το Xochimilco, που απέχει περίπου μιάμιση ώρα από το κέντρο με τα μέσα μαζικής μεταφοράς: τα αρχαία κανάλια υπάρχουν ακόμη και είναι γεμάτα πολύχρωμες αβαθείς βάρκες, με τις οποίες ντόπιοι και τουρίστες κάνουν τη βόλτα τους τις Κυριακές. Ολόκληρες οικογένειες έρχονται για πικνίκ, ενώ οι λαϊκοί μουσικοί μαριάτσι παίζουν νοσταλγικά τραγούδια όρθιοι στην πρύμνη. Είναι πάντα άντρες ντυμένοι ομοιόμορφα, συχνάζουν στην πλατεία Garibaldi και περιμένουν την παρέα που θα τους αγκαζάρει. Ο κόσμος χορεύει επιτόπου στην πλατεία ή τους καλεί στα γύρω μαγαζάκια για καντάδα. Μπείτε σε μία από τις πολλές πουλκερίες που υπάρχουν εδώ – τα ταπεινά μαγαζιά που σερβίρουν pulque (χύμα ποτό από αγαύη με χαμηλή περιεκτικότητα σε αλκοόλ και γεύσεις φρούτων), mezcal (τοπικό αλκοολούχο ποτό επίσης από αγαύη) και τεκίλα.
Πιο νότια, ξεχωριστός οικισμός κάποτε, προάστιο πια, βρίσκεται το Coyoacán, που θα πει «το χωριό των κογιότ». Διατηρεί έντονα τον αποικιακό χαρακτήρα του με χαμηλά χρωματιστά κτίρια, χαλαρή ατμόσφαιρα, άλλο ένα ανάκτορο του Κορτές –στο οποίο είχε εγκαταστήσει τη διάσημη ιθαγενή ερωμένη του Μαλίντσε– και το σπίτι της Φρίντα Κάλο.
Το σπίτι όπου γεννήθηκε και έζησε η Φρίντα Κάλο στο Coyoacan έχει μετατραπεί σε μουσείο. (Φωτογραφία: VISUALHELLAS.GR)
Η Κάλο γεννήθηκε εκεί και έζησε πολλά χρόνια με τον Ριβέρα. Το εργαστήριο και το δωμάτιό της διατηρούνται ανέπαφα, καθώς και μέρος της γκαρνταρόμπας της και κάμποσα έργα της. Τα περισσότερα βρίσκονται στο Μουσείο Καλών Τεχνών, στο κέντρο, αλλά μια επίσκεψη στο σπίτι σε φέρνει πιο κοντά στην ατμόσφαιρα της ζωγραφικής της. Το Μέξικο Σίτι των 20 εκατομμυρίων κατοίκων είναι αληθινή κιβωτός πολιτισμού: οι τέσσερις ημέρες που της αφιερώσαμε οριακά έφτασαν για τα βασικά, ένα εκ των οποίων είναι το Ανθρωπολογικό Μουσείο. Χτισμένο στην περιοχή του Chapultepec, όπου και το ομώνυμο πάρκο, αφηγείται την ιστορία όλων των φυλών που κατοίκησαν το Μεξικό: Τολτέκοι, Ολμέκοι, Ζαποτέκοι, Τεοτιχουακανοί, Μάγια, Αζτέκοι.
Αλλά η Πόλη του Μεξικού αποτελεί επίσης εξαιρετικό γαστρονομικό προορισμό: η ιστορική La Merced στο ανατολικό άκρο του ιστορικού κέντρου της είναι μία από τις πιο μεγάλες υπαίθριες αγορές τροφίμων της Αμερικής, ενώ σε κάθε γωνιά της θα βρείτε πάγκους με street food, εστιατόρια δημιουργικής κουζίνας και άπειρα ταβερνεία. Φρεσκοτηγανισμένες χρυσαφιές τορτίγιας, κατακόκκινα τσίλι, δροσερά φύλλα κάκτου (κάνουν εξαιρετική σαλάτα), καλαμπόκι, μυρωδιές από τσιγαριστό κοτόπουλο και χοιρινό. Μόνο στις τηγανητές ακρίδες, τις chapulines, αντισταθήκαμε. Τις πουλούσαν στον δρόμο, με λεμονάκι, αλλά τις είδαμε και στον κατάλογο του βραβευμένου εστιατορίου Pujol, όπου μας περίμενε ένα από τα συγκλονιστικότερα γεύματα του ταξιδιού μας.
Teotihuacan: ανάβαση στην πυραμίδα του Ηλίου. (Φωτογραφία: AP Photo/Ross D. Franklin)
Σε απόσταση περίπου μιάμισης ώρας από την πρωτεύουσα βρίσκεται ένας από τους πιο διάσημους αρχαιολογικούς χώρους του Μεξικού, η Teotihuacan: με δύο ογκώδεις πυραμίδες –της Σελήνης και του Ηλίου–, άλλες δώδεκα χαμηλότερες ανάμεσά τους, παλάτια, δρόμους και πλατείες, ήταν μια πόλη 125.000 κατοίκων, η οποία δέσποζε στην περιοχή για 500 χρόνια περίπου. Εγκαταλείφθηκε μυστηριωδώς γύρω στο 650 μ.Χ., θεωρήθηκε ιερή πόλη από τους Αζτέκους, αλλά ευτυχώς οι Ισπανοί δεν έμαθαν γι’ αυτήν και έτσι γλίτωσε την καταστροφή. Ακόμα και σήμερα την τυλίγει το μυστήριο: δεν ξέρουμε ποιος λαός την έχτισε και την κατοίκησε ούτε τι γλώσσα μιλούσε. Ανεβήκαμε και στις δύο πυραμίδες, νιώθοντας λίγο σαν τον Ιντιάνα Τζόουνς. Πλανόδιοι πωλητές πωλούν μάσκες, πολύχρωμα χαϊμαλιά, υφαντά και μιμούνται το μούγκρισμα του ιερού τζάγκουαρ με σφυρίχτρες, κάνοντας το σκηνικό ακόμη πιο απόκοσμο, αλλά προσθέτοντας ζωή, σαν η πόλη πράγματι να κατοικείται ακόμη.
Το Taxco των αρχαίων μεταλλείων αργύρου γοητεύει τον επισκέπτη με τα παλιά αποικιακά του σπίτια. (Φωτογραφία: SHUTTERSTOCK)
Το Taxco απέχει τρεισήμισι ώρες οδικώς από την Teotihuacan. Η γοητεία του είναι τα χαμηλά αποικιακά, λευκά του σπίτια στις πλαγιές, οι λιθόστρωτες πλατείες, η οργιώδης βλάστηση, αλλά πάνω απ’ όλα τα αρχαία –ανενεργά πια– μεταλλεία αργύρου. Αντάξια της φήμης του στην αργυροχρυσοχοΐα είναι τα άπειρα κοσμηματοπωλεία και εργαστήρια που πωλούν ασημένια κοσμήματα, όπως υπέροχα σκαλιστά σκουλαρίκια και λεπτεπίλεπτα παντατίφ.
Η Puebla, η πόλη της σοκολάτας με τα μπαρόκ μέγαρα, τα μουσεία και τις λαμπρές εκκλησίες, βρίσκεται ακόμη πιο βαθιά. Οι εσωτερικές αυλές της κρύβουν σικάτα εστιατόρια, ενώ τα καταστήματά της εμπορεύονται τα πιο όμορφα υφαντά που είδαμε στο Μεξικό, πολύχρωμα ξυλόγλυπτα, αζτεκικές μάσκες από ξύλο, αχάτη ή πέτρα, και εξαιρετικά λεπτοδουλεμένες ψάθινες τσάντες. Η Puebla είναι όμως διάσημη και για το mole poblano της, την καυτερή σάλτσα με τσίλι και σοκολάτα: αγοράσαμε τρία βάζα και τα τυλίξαμε σε κάλτσες για να τα φέρουμε σώα στην Ελλάδα και να απολαύσουμε το περιεχόμενό τους κατά... βούληση.
Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΩΝ ΤΣΙΑΠΑΣ
«Αν δεν πας στην επαρχία Τσιάπας, δεν έχεις νιώσει το αληθινό Μεξικό», μας είπαν. Και πράγματι. Ορεινή, ατίθαση, άγρια γη. Η Oaxaca (470 χλμ. από το Μέξικο Σίτι, συνδέεται με αυτό και αεροπορικώς) είναι, νομίζω, η αγαπημένη μου πόλη στο Μεξικό. Καλλιτεχνική και ανέμελη, με μια ζωντάνια που σε αρπάζει απ’ τον λαιμό. Τα λιθόστρωτα και τα χαμηλά σπίτια της –σε αποχρώσεις έντονου μπλε, βυσσινί και της ώχρας– σε μεταφέρουν απευθείας στον 16ο αιώνα. Μοναστήρια και αρχοντικά που έχουν γίνει μουσεία, μοντέρνα ζωγραφική, ολόχρυσες εκκλησίες και άπειρα μπαράκια με live, γκουρμέ εστιατόρια και βοτανικοί κήποι. Ήπιαμε την ωραιότερη τεκίλα της ζωής μας, μια San Julio 70, όπως τη σερβίρουν εδώ –σε μικρό ποτηράκι του κονιάκ– ακούγοντας το τραγούδι τριών νέων παιδιών από την Κόστα Ρίκα.
Εδώ είναι η καρδιά της χώρας των Μάγια. Ή των Ζαπατίστας, αν θέλετε. Στο zócalo της ορεινής κωμόπολης San Cristóbal de las Casas πανό μαρτυρούν ακόμη την εξέγερση του 1996, ζητώντας δικαιοσύνη για τους εξαφανισμένους και τους νεκρούς. Η επαρχία Τσιάπας έχει τη μεγαλύτερη συγκέντρωση πληθυσμών Μάγια και πολλή στρατιωτική αστυνομία ακόμη και σήμερα. Ό,τι καιρό κι αν κάνει, ο κόσμος κυκλοφορεί στον δρόμο, τα καφέ είναι γεμάτα, μουσικά συγκροτήματα παίζουν παντού και όλη η πολύχρωμη παραγωγή του Μεξικού σε τουριστικά είδη –κεντημένες πουκαμίσες, κουβέρτες, πόντσο, εσάρπες, ψάθινα αντικείμενα– πωλείται στις πλατείες μέχρι τις 3 το πρωί.
Υπαίθριο παζάρι στο San Juan Chamula, ένα από τα χωριά των Μάγια. (Φωτογραφία: VISUALHELLAS.GR)
Αλλά η πιο συγκλονιστική εμπειρία είναι τα χωριά των Μάγια, ψηλότερα στο βουνό. Στο San Juan Chamula oι κάτοικοι κυκλοφορούν σε χωριστές ομάδες: μόνο άντρες ή μόνο γυναίκες με παιδιά. Η μεγάλη εκκλησία που δεσπόζει στην κεντρική πλατεία είναι η πιο ζωντανή απόδειξη ότι μαζί με τον πιο καθολικισμό βασιλεύουν ανέγγιχτα τα προ ισπανικής κατάκτησης έθιμα. Οι Μάγια έχουν επίγνωση του παρελθόντος τους και παρά τη σημερινή φτώχεια τους έχουν μια άγρια, καθηλωτική περηφάνια.
Καταρράκτης Misol Ha: η χώρα των Τσιάπας συγκεντρώνει μερικά από τα ωραιότερα τοπία του Μεξικού. (Φωτογραφία: VISUALHELLAS.GR)
Η χώρα των Τσιάπας έχει μερικά από τα ωραιότερα τοπία του Μεξικού: το βαθύ φαράγγι Sumidero, το δικό τους Σούλι, μια και ο μύθος θέλει τον 16ο αιώνα εκατοντάδες ιθαγενείς να πηδούν από τους γκρεμούς του για να γλιτώσουν από τους Ισπανούς. Τους θεαματικούς καταρράκτες Agua Azul και άλλον έναν διάσημο αρχαιολογικό χώρο, το Palenque.
Επίσκεψη στο Palenque, το βασίλειο του Πακάλ. (Φωτογραφία: SHUTTERSTOCK)
Μέσα στη ζούγκλα, σεκόγιες και άλλα φυτά είχαν καλύψει τα κτίσματα και χρειάστηκε πολλή δουλειά για να γίνει το Palenque επισκέψιμο. Οι Μάγια ήρθαν εδώ γύρω στο 100 π.Χ. και η πόλη απογειώθηκε το 600 μ.Χ. Μια απότομη εντυπωσιακή και καλοδιατηρημένη πυραμίδα που φιλοξενεί τον τάφο του βασιλιά Πακάλ, ναοί και παλάτια φυτρώνουν μέσα στην οργιώδη βλάστηση. Τροπικό κλίμα και βασανιστική υγρή ζέστη.
ΣΤΗ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟ YUCATAN
Το τελευταίο κομμάτι του ταξιδιού μάς φέρνει στο γλυκύτατο Campeche, άλλη μία ισπανική αποικιακή πόλη χτισμένη πάνω σε οικισμό των Μάγια, σημαντικό εξαγωγικό λιμάνι το πάλαι πότε και στόχος πειρατών. Μέχρι σήμερα διατηρούνται περιμετρικά ακέραια τα τείχη και οι πύλες τους. Πολύχρωμο και ζωντανό, έχει πολλά επισκέψιμα αρχοντικά του 16ου αιώνα και μια καταπληκτική εκκλησία, της οποίας ο ένας πύργος είναι καμπαναριό και ο άλλος φάρος. Το βράδυ, στα μπαράκια και στα εστιατόρια, σερβίρονται μαργαρίτες σε μέγεθος βάζου!
Παρά το ξενύχτι, την επομένη σκαρφαλώνουμε στις πυραμίδες του Uxmal, άλλης μιας αρχαίας πόλης των Μάγια, για να καταλήξουμε στη Mérida, το βαρύ πυροβολικό του αποικιακού Μεξικού.
Λέγεται ότι υπήρξε τόσο πλούσια ώστε συγκέντρωνε τους περισσότερους εκατομμυριούχους από οποιαδήποτε άλλο μέρος του κόσμου. Χρωστούσε τον πλούτο της –τον οποίο εξέφραζε ανεγείροντας πολυτελή κτίσματα, εκκλησίες, πάρκα, αγάλματα– στα ανθεκτικά σχοινιά από αγαύη τα οποία κατασκευάζονταν εδώ. Μάθαμε ότι μέχρι πριν από μερικά χρόνια η Mérida κατέρρεε, αλλά εμείς τη βρήκαμε υπέροχα αναστηλωμένη χάρη σε ένα μεγαλόπνοο κυβερνητικό πρόγραμμα. Στο μέγαρο της έδρας της κυβέρνησης φιλοξενούνται, κατά τη συνήθεια των Μεξικανών, καταπληκτικές τοιχογραφίες. Ο καλλιτέχνης εδώ είναι ο Φερνάντο Πατσέκο και το θέμα τους η πολυκύμαντη ιστορία της χώρας. Η ισπανική κατάκτηση εξακολουθεί να είναι ανοιχτή πληγή.
Αγοράζουμε καπέλα Παναμά από τις οικοτεχνίες στα γύρω χωριά και φτάνουμε στον τελευταίο αρχαιολογικό χώρο του ταξιδιού, τη διάσημη Chichén Itzá. Η ουρά είναι μεγάλη, ίσως και λόγω της γειτνίασής της με το πολύ τουριστικό Cancún. Στην αχανή αρχαία πόλη των Τολτέκων με τις επιρροές των Μάγια υπάρχουν αστεροσκοπείο, ογκώδεις ναοί, κομψές πυραμίδες και το πιο μεγάλο γήπεδο μπάσκετ που είδαμε σε όλο το Μεξικό – οι Μάγια είχαν εφεύρει ένα παιχνίδι που έμοιαζε με τη σύγχρονη καλαθοσφαίριση: παιζόταν με μια βαριά καουτσουκένια μπάλα που έπρεπε να μπει σε ένα στεφάνι αναρτημένο ψηλά και να χτυπηθεί μόνο με τον γοφό ή τον ώμο. Ο χαμένος εκτελούνταν...
Διαβάστε περισσότερα εδώ.
