Στις 9 Μαρτίου 2020 εμφανίστηκε στην Κύπρο η πανδημία COVID-19. Από τότε μέχρι σήμερα ο συνολικός αριθμός των κρουσμάτων ανήλθε στις 32,935 και 228 ασθενείς είχαν ως τελική αιτία θανάτου τη νόσο. Όσοι εμβολιάστηκαν με εμβόλιο κατά της πανδημίας περνούν στην απέναντι όχθη, αυτών που πλέον είναι προστατευμένοι από τη λοίμωξη COVID-19, τουλάχιστον από σοβαρή νόσηση. Αυτοί μπορεί να αισθάνονται ανακουφισμένοι. Ένας χρόνος μετά και ακόμη συνεχίζουν να γεννιούνται δεκάδες απορίες που αφορούν είτε τις ανεπιθύμητες ενέργειες και την ανοσία ή άλλα, πιο πρακτικά θέματα σχετικά με τις στενές επαφές. Ο δρ Κωνσταντίνος Τσιούτης, επικεφαλής της Συμβουλευτικής Επιστημονικής Ομάδας, απαντά στις απορίες αναγνωστών της «Κ» σχετικά με τα κρούσματα, τις επαφές τους και τον εμβολιασμό.
- Πότε αποδεσμεύεται άτομο που ήταν θετικό, τι τεστ να κάνει και σε ποια μέρα;
Άτομο που βρέθηκε θετικό στον ιό, οφείλει να παραμείνει σε αυτοπεριορισμό και να αποφύγει τις στενές επαφές όσο αυτό είναι δυνατό. Σύμφωνα με τον αλγόριθμο διαχείρισης, το άτομο αυτό μπορεί να βγει από τον αυτοπεριορισμό χωρίς τεστ, εάν περάσουν 14 ημέρες από την ημέρα εξέτασης και δεν έχει εκδηλώσει συμπτώματα. Εάν έχει εκδηλώσει συμπτώματα, τότε πρέπει να είναι ελεύθερο συμπτωμάτων για τουλάχιστον 72 ώρες πριν αποδεσμευθεί από τον αυτοπεριορισμό.
- Αν συνεχίσει να έχει συμπτώματα μετά τις 14 ημέρες, μεταδίδει τον ιό;
Στην περίπτωση αυτή, το άτομο αυτό ναι, μπορεί να είναι μεταδοτικό και ο χρόνος που είναι μεταδοτικό και που χρειάζεται να μείνει σε απομόνωση ξεκινά και πάλι, από την ημέρα εμφάνισης των συμπτωμάτων.
Εάν πρόκειται για άτομο που έχει συμπτώματα για περισσότερες από 14 ημέρες, τότε σίγουρα χρειάζεται ιατρική αξιολόγηση. Στην περίπτωση αυτή, η πιθανότητα κάποιο άτομο να μεταδίδει πέραν των 10-14 ημερών παραμένει αρκετά χαμηλή, όμως υπάρχουν άτομα που συνεχίζουν και μεταδίδουν. Αυτό εξαρτάται από την κατάσταση υγείας του ατόμου, τα υποκείμενα νοσήματα (π.χ. άτομα με ανοσοκαταστολή συνήθως μεταδίδουν για μεγαλύτερα διαστήματα), όπως και τα ίδια συμπτώματα και τη βαρύτητά τους.
Σημειώνεται ότι τουλάχιστον 20-30% των ατόμων με συμπτώματα COVID-19, συνεχίζουν να έχουν συμπτώματα πέραν των 3 εβδομάδων. Αυτή η κατάσταση λέγεται «σύνδρομο μετά-COVID-19» ή «long-COVID-19». Μέσα από τη βιβλιογραφία όπως και τη δική μας κλινική εμπειρία, φαίνεται ότι τα άτομα αυτά δεν μεταδίδουν πια, αλλά έχουν συμπτώματα τα οποία χρειάζονται προσεκτική αξιολόγηση και στοχευμένη φροντίδα.
- Πότε ένα άτομο γίνεται θετικό μετά από επαφή με κρούσμα;
Ένα άτομο, μετά από στενή επαφή με άλλο θετικό άτομο, γίνεται θετικό κατά μέσο όρο 5-7 ημέρες μετά την επαφή. Οι περισσότεροι γίνονται θετικοί τις πρώτες 10-11 ημέρες, αλλά μπορεί να φτάσει τις 14 ημέρες.
- Οι επαφές επιβεβαιωμένου κρούσματος πόσες μέρες πρέπει να μείνουν σε καραντίνα και πότε να κάνουν τεστ για να αποδεσμευτούν;
Ένα άτομο οφείλει να μείνει σε αυτοπεριορισμό και να αποφύγει τις στενές επαφές μόλις ενημερωθεί ότι ήταν στενή επαφή επιβεβαιωμένου περιστατικού. Είναι ο μόνος τρόπος να «σπάσει» η αλυσίδα μετάδοσης. Σύμφωνα με τον αλγόριθμο διαχείρισης, ένα άτομο που είναι στενή επαφή, πρέπει να παραμείνει σε αυτοπεριορισμό για 14 ημέρες από την ημέρα που ήρθε σε επαφή. Εναλλακτικά, μπορεί να μείνει σε αυτοπεριορισμό για 10 μέρες, υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα έχει εκδηλώσει συμπτώματα και θα έχει αρνητικό αποτέλεσμα μοριακής εξέτασης τη 10η ημέρα.
- Δύναται να εντοπιστεί θετική επαφή κρούσματος μετά από 14 ημέρες;
Αυτός είναι και ο λόγος που συνιστάται περίοδος αυτοπεριορισμού για 14 ημέρες. Αν και λίγες είναι αυτές οι περιπτώσεις (λιγότερο από 5%), κάποια άτομα μπορεί να γίνουν θετικά τη 14η ημέρα μετά από στενή επαφή.
- Ένα επιβεβαιωμένο κρούσμα μετά τις 14 ημέρες θα έχει ανοσία και για πόσο καιρό;
Οποιοσδήποτε έχει προσβληθεί από COVID-19, μπορεί να κάνει ανοσία στον ιό (δηλ.να έχει αντισώματα). Μεγαλύτερη πιθανότητα να κάνουν ανοσία έχουν τα άτομα που παρουσίασαν συμπτώματα. Η διάρκεια της ανοσίας δεν έχει εξακριβωθεί, αλλά από μεγάλες κλινικές σειρές στο εξωτερικό, φαίνεται ότι διαρκεί τουλάχιστον 5-6 μήνες. Ωστόσο, δύο πράγματα πρέπει να τονισθούν: η ένταση της ανοσίας αυτής σιγά-σιγά πέφτει (π.χ. μειώνονται τα αντισώματα), άρα δεν είμαστε σίγουροι για πόσο είναι αποτελεσματική. Δεύτερον, αν και δεν είναι συχνές, παρατηρούνται επαναλοιμώξεις, δηλαδή δεύτερο επεισόδιο COVID-19 σε μερικά άτομα, το οποίο βέβαια μάλλον οφείλεται ακριβώς στη μείωση της ανοσίας μετά το πρώτο επεισόδιο. Τα περισσότερα περιστατικά επαναλοίμωξης COVID-19 παρατηρούνται πέραν των 3 μηνών μετά το πρώτο επεισόδιο COVID-19.
Συνεπώς, με βάση τα πιο πάνω, όντως τα περισσότερα άτομα που προσβάλλονται από COVID-19 αναπτύσσουν ανοσία, αλλά αυτή μάλλον δεν κρατάει για πολύ και αρχίζει και μειώνεται μετά από μερικούς μήνες.
- Αν έχω περάσει COVID-19, πρέπει να κάνω το εμβόλιο;
Ναι, δεν υπάρχει κάποιος περιορισμός στον εμβολιασμό για τα άτομα που έχουν περάσει COVID-19. Επειδή τα περισσότερα άτομα που νόσησαν με COVID-19 παράγουν αντισώματα για κάποιο διάστημα, μπορούν να περιμένουν και να κάνουν το εμβόλιο 2-3 μήνες μετά τη νόσηση.
- Υπάρχει περίπτωση να αρρωστήσω με COVID-19 μετά τον εμβολιασμό;
Κανένα εμβόλιο δεν είναι 100% αποτελεσματικό στην πρόληψη νόσου. Ως εκ τούτου, ένα άτομο που έχει εμβολιασθεί, έχει και πάλι πιθανότητα να προσβληθεί από COVID-19, αν και πολύ χαμηλότερη σε σχέση με ένα άτομο που δεν έχει εμβολιασθεί.
Ωστόσο, τα άτομα που έχουν εμβολιασθεί, έχουν α) πολύ χαμηλότερη πιθανότητα να νοσήσουν με COVID-19, β) ακόμα και αν νοσήσουν, έχουν πολύ μικρή πιθανότητα να εμφανίσουν σοβαρά συμπτώματα, γ) πιστεύεται ότι (αν και δεν έχει ακόμα ξεκαθαριστεί σε ποιο βαθμό) ότι άτομο εμβολιασμένο έχει και μικρότερη πιθανότητα να έχει προσβληθεί και να είναι ασυμπτωματικό.
- Θα έχω θετικό τεστ για τον ιό μετά το εμβόλιο;
Το εμβόλιο δεν επηρεάζει το αποτέλεσμα οποιουδήποτε τεστ που γίνεται με δείγμα του αναπνευστικού (π.χ. μοριακό τεστ PCR ή ταχύ τεστ αντιγόνου). Τα τεστ αυτά, όταν είναι θετικά, δείχνουν ότι υπάρχει ο ιός στο σώμα μας. Ακριβώς επειδή τα εμβόλια που κυκλοφορούν δεν περιέχουν τον ιό, ο εμβολιασμός δεν επηρεάζει το αποτέλεσμα των τεστ.
Εάν ένα άτομο έχει εμβολιασθεί και εμφανίσει θετικό αποτέλεσμα τεστ, σημαίνει ότι έχει προσβληθεί από τον ιό και θα πρέπει να ερμηνευθεί με αυτό τον τρόπο.
- Από τι με προστατεύει το εμβόλιο;
Η προστασία που επιφέρει ένα εμβόλιο, είναι ισοδύναμη της αποτελεσματικότητάς του. Όμως, τι ακριβώς εννοούμε με τον όρο «αποτελεσματικότητα» ενός εμβολίου; Εννοούμε, κάποιο άτομο που εμβολιάζεται, πόσο χαμηλότερη πιθανότητα έχει να:
- Κολλήσει τον ιό (ασυμπτωματικό άτομο)
- Εμφανίσει νόσο με συμπτώματα
- Εμφανίσει σοβαρή νόσο και να χρειαστεί εισαγωγή στο νοσοκομείο
- Εμφανίσει σοβαρή νόσο και να πεθάνει
Τα εμβόλια που έχουν εγκριθεί μέχρι σήμερα για χρήση στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Κυπριακή Δημοκρατία, έχει φανεί ότι αποτρέπουν σε σημαντικό βαθμό τη συμπτωματική νόσο και σε εξαιρετικά υψηλό ποσοστό τη σοβαρή νόσο (πρόληψη νοσηλείας και θανάτων). Δεν είναι ξεκάθαρο σε τι βαθμό αποτρέπουν την ασυμπτωματική νόσο, αν και πρόσφατες αναφορές δείχνουν ότι μειώνεται αρκετά.
