Η 6η Ιανουαρίου είναι μια από τις σημαντικότερες ημέρες του Χριστιανισμού, αφού γιορτάζουμε τα Θεοφάνια, σε ανάμνηση της Βάπτισης του Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο (ή Βαπτιστή). Πρόκειται για την τρίτη και τελευταία εορτή του Δωδεκαημέρου, που ξεκινά με τα Χριστούγεννα και ως γνωστό, ονομάζεται επίσης, Επιφάνεια και Φώτα.
Οι ρίζες του ονόματος της εορτής προκύπτουν από τη φανέρωση των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδας, που σύμφωνα με τις Γραφές συνέβη κατά τη Βάπτιση του Ιησού. Στις Δυτικές Εκκλησίες, σύμφωνα με σχετικό δημοσίευμα του in.gr, τα Θεοφάνεια είναι περισσότερο συνδεδεμένα με την προσέλευση και την προσκύνηση των Τριών Μάγων στη Φάτνη της Γέννησης του Ιησού.
Αναλυτικότερα, όταν ο Ιησούς έφτασε την ηλικία των τριάντα ετών βαπτίστηκε στον Ιορδάνη Ποταμό από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο, που ήταν έξι μήνες μεγαλύτερός του και ασκήτευε στην έρημο, κηρύσσοντας το βάπτισμα της μετανοίας. Την ώρα που εκείνος βαπτιζόταν, από τον ουρανό κατέβηκε το Άγιο Πνεύμα, το οποίο είχε μορφή περιστεριού και εκείνη την στιγμή ακούστηκε μια φωνή από τον ουρανό που έλεγε: «Ούτος εστί ο Υιός του Θεού ο αγαπητός, δια του οποίου ευδόκησε ο Θεός να σώσει τους αμαρτωλούς». Οπότε, στην ουσία γιορτάζουμε την μοναδική ταυτόχρονη εμφάνιση της Αδιαίρετης Αγίας Τριάδας.
Η λέξη Θεοφάνια βγαίνει από τις λέξεις "Θεός" + "Φαίνομαι" λόγω του ότι εκείνη την στιγμή φάνηκε στη Γη ο Θεός και με τις τρεις του μορφές (Πατήρ, Υιός, Άγιο Πνεύμα). Το εν λόγω γεγονός έχει καταγραφεί από τους τρεις από τους τέσσερις Ευαγγελιστές, ο Μάρκος, ο Ματθαίος και ο Λουκάς. Αυτή, ωστόσο βάση των Γραφών δεν είναι η πρώτη και μοναδική εμφάνιση στη Γη της Αγίας Τριάδας.
Σύμφωνα με το sansimera, το πότε καθιερώθηκε να εορτάζονται τα Θεοφάνεια δεν είναι γνωστό με βεβαιότητα. Ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς αναφέρει ότι κάποιοι αιρετικοί Γνωστικοί γιόρταζαν από τις αρχές του δεύτερου αιώνα τη Βάπτιση του Ιησού, κατ’ άλλους μεν στις 6 Ιανουαρίου, κατ’ άλλους στις 10 Ιανουαρίου.
Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος παραδέχεται και περιγράφει την εορτή ως αρχαία πανήγυρη στην Αντιόχεια τη Μεγάλη και ότι από εκεί την παρέλαβαν οι Γνωστικοί. Κατά τον τέταρτο αιώνα, η εορτή των Θεοφανείων γιορτάζεται πλέον με λαμπρότητα σε όλη την Εκκλησία ως εορτή του φωτισμού της ανθρωπότητας δια του Αγίου Βαπτίσματος, απ’ όπου και το όνομα «Τα Φώτα», εορτή «των Φώτων».
Στιγμιότυπο από τον αγιασμό των υδάτων το 2018.
Οι κύριες τελετές των Θεοφάνειων είναι δύο:
- Ο Μέγας Αγιασμός, που λαμβάνει χώρα εντός των Εκκλησιών.
- Η Κατάδυση του Τιμίου Σταυρού, που ακολουθεί τον Μεγάλο Αγιασμό.
Ο εκκλησιαστικός ύμνος που κυριαρχεί την ημέρα αυτή είναι το Απολυτίκιο των Θεοφανείων:
Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου Κύριε
η της Τριάδος εφανερώθη προσκύνησις
του γαρ Γεννήτορος η φωνή προσεμαρτύρει Σοι
αγαπητόν Σε Υιόν ονομάζουσα
και το Πνεύμα εν είδει περιστεράς
εβεβαίου του λόγου το ασφαλές
Ο επιφανής Χριστέ ο Θεός
Και τον κόσμον φωτίσας δόξα Σοι.
Να αναφέρουμε, αν και σαφώς είναι γνωστό, ότι ο «αγιασμός των υδάτων», με τη ρίψη του Σταυρού, γίνεται κατά μίμηση της Βάπτισης του Θεανθρώπου. Τον Σταυρό, στην συνέχεια, αναμένουν κολυμβητές διαφόρων ηλικιών, οι οποίοι αψηφώντας το κρύο, βουτούν στα παγωμένα νερά για να τον πάρουν ώστε να λάβουν την ευλογία του ιερωμένου. Όποιος πάρει πρώτος στα χέρια του τον Σταυρό, θεωρείται ευλογημένος και με καλή τύχη.
Πέρα από τα πιο πάνω, την ημέρα των Θεοφανείων, ο κόσμος παίρνει από την εκκλησία αγίασμα ώστε να βάλει και στο σπίτι του και όχι μόνο προκειμένου να πάνε όλα καλά.
Στην Κύπρο, από το παρελθόν μέχρι και σήμερα επικρατεί η παράδοση των λουκουμάδων, οι οποίοι συνήθως αν και ψήνονται το προηγούμενο βράδυ, καταναλώνονται την επόμενη και εφόσον έχουν σκορπιστεί μερικοί στην οροφή του σπιτιού προκειμένου να τους φάνει οι καλικάντζαροι ώστε να φύγουν.
Photo by akispetretzikis.com
Με πληροφορίες από sansimera.gr
