Μαρία Καραμάνου
Η σχέση της γυναίκας με τη γυμναστική είναι μια ιστορία που έχει περάσει από πολλές φάσεις, επηρεασμένη από κοινωνικά πρότυπα, πολιτιστικές αντιλήψεις και επιστημονικές ανακαλύψεις. Από τις εποχές όπου η άσκηση θεωρούνταν ακατάλληλη για τις γυναίκες, έως τη σύγχρονη εποχή όπου οι γυναίκες κυριαρχούν σε κάθε μορφή φυσικής δραστηριότητας, η πορεία αυτή αποκαλύπτει έναν βαθύ μετασχηματισμό της κοινωνικής αντίληψης για τη γυναικεία φυσική κατάσταση.
Σήμερα, η γυναικεία γυμναστική δεν είναι απλώς μια τάση, αλλά τρόπος ζωής. Από το παραδοσιακό τρέξιμο και τη γιόγκα, μέχρι το powerlifting και τα extreme sports, οι γυναίκες έχουν επαναπροσδιορίσει τη φυσική τους κατάσταση και την έννοια της γυναικείας δύναμης. Ωστόσο, δεν ήταν πάντα έτσι.
Ο 19ος & αρχές 20ού αιώνα
Κατά τον 19ο αιώνα, η σωματική άσκηση για τις γυναίκες ήταν εξαιρετικά περιορισμένη, καθώς επικρατούσε η αντίληψη ότι η έντονη φυσική δραστηριότητα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά τη γυναικεία υγεία και τη γονιμότητα. Οι γυναίκες της ανώτερης τάξης ασχολούνταν κυρίως με ήπιες δραστηριότητες, όπως το περπάτημα, την ιππασία και το τένις, ενώ η καθημερινότητα των εργαζόμενων γυναικών περιλάμβανε χειρονακτική εργασία που υποκαθιστούσε την οργανωμένη γυμναστική.
Ideal measurements for American women in the 1920s. pic.twitter.com/zLYiBHCdBh
— History Photographed (@HistoryInPics) February 2, 2016
Στις αρχές της δεκαετίας του 1920, τα σταθερά ποδήλατα είχαν κυκλοφορήσει και έκτοτε, έχουν αυξηθεί σε δημοτικότητα. Μάλιστα, αν δεν είχαν ένα στατικό ποδήλατο για χρήση, οι ασκήσεις με το βάρος του σώματος ήταν επίσης δημοφιλείς εκείνη την εποχή. Αν και οι διάδρομοι για άσκηση δεν έκαναν την εμφάνισή τους μέχρι τις δεκαετίες του 1960 και του 1970, οι γυναίκες έτρεχαν σε μηχανές εσωτερικού χώρου.
Μεσοπόλεμος – 1950s
Κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, οι γυναίκες άρχισαν να συμμετέχουν πιο ενεργά σε αθλητικές δραστηριότητες, ειδικά στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Παρόλα αυτά, υπήρχαν ακόμα κοινωνικά στερεότυπα που περιόριζαν τη συμμετοχή τους σε αθλήματα «χαμηλής έντασης». Οι αερόβιες δραστηριότητες και ο χορός θεωρούνταν οι πιο κατάλληλοι τρόποι για τις γυναίκες να διατηρούν τη φυσική τους κατάσταση.
Jean Harlow exercises on her home patio to keep fit, 1936. pic.twitter.com/yNSLoDddiP
— Harold’s Golden Age of Hollywood (@gaugler_j) November 23, 2024
Τα workout classes ήταν αρκετά της μόδας τη δεκαετία του 1930 όταν «οι πρωτοπόροι των καλλυντικών και αντίπαλοι Elizabeth Arden και Helena Rubinstein άνοιξαν τα σαλόνια τους και «πουλούσαν» τις γυναίκες με μια νέα ιδέα: η φυσική τους εμφάνιση ήταν υπό τον έλεγχό τους, σύμφωνα με το Harper's Bazaar.
Women boxing on the roof of the Ball Building, Paramount lot, Hollywood in 1938. pic.twitter.com/Wxelk5gjoA
— DepressedBergman (@DannyDrinksWine) January 28, 2025
Όσο κι αν επαινούνταν η φυσική κατάσταση αυτή την εποχή, οι γυναίκες εξακολουθούσαν να ενθαρρύνονται να μην ιδρώνουν δημόσια, σύμφωνα με το Harper's Bazaar. Έτσι, τα μηχανήματα που χωρούσαν στο σπίτι ήταν ιδανικά. Κάτι άλλο που είδαμε να ανθίζει εκείνη την εποχή ήταν ο χορός κατά μήκος της παραλίας στο θέρετρο Jaywick Sands, θα μπορούσε κανείς να πει ότι ήταν η αρχή για τα calisthenics που γνωρίζουμε σήμερα.
Photo By @Seidoraa On Pinterest
Την εποχή του 1940, αναγνωρίζοντας τη σημασία της φυσικής κατάστασης, οι νοσοκόμες του Ερυθρού Σταυρού παρέμειναν ενεργές κατά τη διάρκεια του διαλείμματός τους πηδώντας πάνω από εμπόδια στο γρασίδι του νοσοκομείου. Οι ασκήσεις εξακολουθούσαν να είναι συνήθως χαμηλού αντίκτυπου, σύμφωνα με το Harper's Bazaar, σε μια προσπάθεια να είναι λεπτές και όχι μυώδεις. Την ίδια χρονιά, οι Ηνωμένες Πολιτείες εισήλθαν στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ξεκίνησαν οι Υπηρεσίες Προστασίας Πολιτικής Άμυνας και οι γυναίκες που εκπαιδεύτηκαν για τα καθήκοντά τους ως μέλη έκαναν ασκήσεις χαμηλού αντίκτυπου.
Προς το τέλος της δεκαετίας του 1940, καθώς η δημόσια εφίδρωση έγινε ελαφρώς πιο αποδεκτή, οι γυναίκες πήγαιναν στο γυμναστήριο ή, όπως το αποκαλούσαν μερικές φορές, «reducing salons». Ο στόχος για τις γυναίκες ήταν η απώλεια λίπους και η γυναικεία δύναμη.
Φτάνοντας λοιπόν στο 1950, η γιόγκα κέρδισε μεγάλη δημοτικότητα μεταξύ των γυναικών που αναζητούσαν τόσο χαλάρωση όσο και άσκηση. Ενδιαφ΄έρον είναι ότι διδάσκονταν πολλά μαθήματα ειδικά σε αστέρες του κινηματογράφου και νεαρά αστέρια του Hollywood. Εκείνη τη δεκαετία έκανε και την εμφάνιση της η «στολή αδυνατίσματος». Η πλαστική στολή παγίδευσε τη ζεστασιά και ανάγκαζε τις γυναίκες να ιδρώσουν, το οποίο θεωρήθηκε ότι βοηθούσε με την απώλεια βάρους.
1960s – 1980s: Η επανάσταση του fitness
Η δεκαετία του 1960 έφερε το φεμινιστικό κίνημα, το οποίο ενίσχυσε τη γυναικεία ανεξαρτησία, και αυτό επεκτάθηκε και στη γυμναστική. Οι γυναίκες άρχισαν να ασχολούνται με αθλήματα όπως το τρέξιμο και την κολύμβηση, ενώ η δεκαετία του 1980 ήταν η εποχή της αερόβιας γυμναστικής, με προσωπικότητες όπως η Jane Fonda να καθοδηγούν τη fitness επανάσταση μέσω βιντεοκασσετών και προγραμμάτων γυμναστικής.
Academy for Physical Education final exam girls climbing ropes, Paris 1960s pic.twitter.com/b9QiAauaRb
— Sophia (@SophiaFioren) February 19, 2025
Καθώς προχωρούσε η δεκαετία του '60, ο όρος «aerobics» επινοήθηκε από τον Δρ. Kenneth H. Cooper, έναν φυσιολόγο άσκησης που ανέπτυξε ένα σύστημα ασκήσεων που αποσκοπούν στην πρόληψη της νόσου της στεφανιαίας αρτηρίας. Οι γυναίκες δραστηριοποιήθηκαν ακόμη περισσότερο τη δεκαετία του '70, τόσο που αυτή ήταν η δεκαετία που εφευρέθηκε το αθλητικό σουτιέν.
Τα μαθήματα γυμναστικής έγιναν πιο εφευρετικά με την άνοδο του Jazzercise, που ξεκίνησε το 1969, τέτοια μαθήματα συνδύαζαν το μπαλέτο και το πατινάζ για να δημιουργήσουν μια διασκεδαστική προπόνηση. Ορισμένα μαθήματα άρχισαν να επιτρέπουν στις μαμάδες να φέρνουν τα μωρά τους, πράγμα που σήμαινε ότι οι γονείς δεν έπρεπε να βρουν φροντίδα για το παιδί τους κατά τη διάρκεια της προπόνησής τους.
Photo By Pinterest
Μάλιστα, η δημοτικότητα της αεροβικής γυμναστικής, που ξεκίνησε τη δεκαετία του '60, παρέμεινε ισχυρή σε όλη τη δεκαετία του '70. Στη δεκαετία του '80, τηλεοπτικές προσωπικότητες, όπως η Jane Fonda και ο Michael Douglas, άρχισαν να διδάσκουν workouts. Αυτά ήταν τα χρόνια που έγινε σύμβολο γυμναστικής με την κυκλοφορία του βιβλίου της, Jane Fonda's Exercise Book, και ένα βίντεο προπόνησης.
Αυτή ήταν και η δεκαετία που οι μύες μιας γυναίκας έπαψαν να είναι κάτι που πρέπει να κρύβει. Γυναίκες πήγαν σε γυμναστήρια και ομαδικά μαθήματα γυμναστικής για πρώτη φορά στην ιστορία.
1990s – 2000s: Νέα δεδομένα και ευελιξία στην άσκηση
Κατά τη δεκαετία του 1990, η γυναικεία γυμναστική έγινε πιο προσιτή και ευέλικτη. Οι γυναίκες πλέον είχαν τη δυνατότητα να επιλέξουν ανάμεσα σε αμέτρητες μορφές άσκησης, από πιλάτες και γιόγκα έως αθλητικές δραστηριότητες υψηλής έντασης. Τα γυμναστήρια γέμισαν με προγράμματα σχεδιασμένα αποκλειστικά για γυναίκες, εστιάζοντας όχι μόνο στην εμφάνιση, αλλά και στην ευεξία.
Το τζόκινγκ ήταν πολύ δημοφιλές τη δεκαετία του '90, αλλά σίγουρα δεν ήταν κάτι καινούργιο. Αυτό που ήταν καινούργιο ήταν τα φανταχτερά joggers που έγιναν δημοφιλή από αστέρια όπως ο Run-DMC και η Madonna, σύμφωνα με το Runner's World. Αυτή ήταν και η δεκαετία που πραγματικά απογειώθηκαν οι personal trainers.
Photo By @Kelly McCormick On Pinterest
Σήμερα, οι γυναίκες δεν γυμνάζονται μόνο για να χάσουν βάρος, αλλά για να νιώσουν δυνατές, υγιείς και γεμάτες αυτοπεποίθηση. Η γυναικεία γυμναστική δεν επικεντρώνεται πλέον σε «ιδανικά σώματα», αλλά στην ενδυνάμωση του σώματος και του νου. Οι πλατφόρμες όπως το Instagram και το TikTok έχουν αλλάξει τον τρόπο που οι γυναίκες προσεγγίζουν τη γυμναστική. Fitness influencers, διαδικτυακά προγράμματα και εφαρμογές γυμναστικής προσφέρουν καθημερινή έμπνευση και καθοδήγηση, επιτρέποντας σε κάθε γυναίκα να ακολουθήσει το δικό της μονοπάτι φυσικής άσκησης.
Η πεποίθηση ότι οι γυναίκες δεν πρέπει να σηκώνουν βάρη καταρρίπτεται ολοένα και περισσότερο. Πλέον, πολλές γυναίκες ασχολούνται με το powerlifting, το crossfit και την προπόνηση με αντιστάσεις, αποδεικνύοντας ότι η σωματική δύναμη δεν είναι αποκλειστικά ανδρική υπόθεση.
