Μαρία Καραμάνου
Στον κόσμο του σινεμά και της τηλεόρασης, κάποιες τεχνικές δεν είναι απλώς αισθητικές επιλογές, αλλά εξελίσσονται σε αληθινές αφηγηματικές δηλώσεις. Τα μονοπλάνα, δηλαδή οι σκηνές που γυρίζονται σε μία συνεχή λήψη χωρίς κοψίματα, έχουν καταφέρει να ξεχωρίζουν και να εντυπωσιάζουν το κοινό, δημιουργώντας μια αίσθηση αμεσότητας και ρεαλισμού που δύσκολα επιτυγχάνεται αλλιώς.
Από τις σφιχτοδεμένες σκηνές δράσης μέχρι τα υποβλητικά, ατμοσφαιρικά πλάνα, η τεχνική αυτή χρησιμοποιείται από σκηνοθέτες για να τονίσουν την ένταση, να κάνουν τον θεατή να νιώσει «μέσα» στη σκηνή και –σε κάποιες περιπτώσεις– να επιδείξουν τη μαεστρία τους. Και ενώ στο παρελθόν βλέπαμε εντυπωσιακά μονοπλάνα σε κλασικές ταινίες όπως το «Goodfellas» ή το «Children of Men», η σύγχρονη εποχή του streaming και των φιλόδοξων τηλεοπτικών παραγωγών έχει φέρει νέα αριστουργήματα, όπως η σειρά-φαινόμενο «Adolescence», όπου κάθε επεισόδιο είναι μια συνεχής λήψη, ανεβάζοντας τον πήχη ακόμα ψηλότερα.
Με αφορμή αυτή την αναβίωση της τεχνικής, ρίχνουμε μια ματιά σε μερικά από τα πιο αξέχαστα μονοπλάνα του κινηματογράφου που μας άφησαν με κομμένη την ανάσα.
Creed (2015)
Στην εξαιρετικά γυρισμένη σκηνή της πρώτης μάχης του «Creed», ο Ryan Coogler επιλέγει να μας βυθίσει ολοκληρωτικά στην εμπειρία του ρινγκ, χρησιμοποιώντας ένα εντυπωσιακό μονοπλάνο. Η κάμερα κινείται αδιάκοπα γύρω από τους πυγμάχους, ακολουθεί τις γροθιές, τα μπλοκ, τις αντιδράσεις του κοινού, χωρίς καμία διακοπή. Αυτή η σκηνοθετική επιλογή δεν είναι απλώς ένα τεχνικό κατόρθωμα· είναι ένας τρόπος να μας κάνει να νιώσουμε την ένταση, την εξάντληση και την ωμή αλήθεια μιας μάχης που για τον Adonis Creed σημαίνει τα πάντα.
Atonement (2007)
Ο Joe Wright στο «Atonement» κάνει μια μοναδική χρήση του μονοπλάνου για να αποδώσει μια καθοριστική στιγμή της ιστορίας με εξαιρετική σκηνοθετική δεξιοτεχνία. Στην εμβληματική σκηνή της Δουνκέρκης, ο Wright δεν προσπαθεί να μας εμβυθίσει στην ένταση και τη δράση της μάχης, όπως συνήθως συμβαίνει με αυτήν την τεχνική. Αντίθετα, μας κρατά σε απόσταση, χρησιμοποιώντας το μονοπλάνο για να μας θυμίσει ότι παρακολουθούμε ένα γεγονός που, παρά τη δύναμη του να το βιώσουμε, είμαστε ανίκανοι να το επηρεάσουμε ή να ξεφύγουμε από αυτό.
The Shining (1980)
Η μαγεία του Stanley Kubrick στο «The Shining» με το μονοπλάνο είναι ότι, αντί να χρησιμοποιήσει την τεχνική για να μας αποκαλύψει κάτι συγκεκριμένο, το κάνει ακριβώς για να μην μας δείξει τίποτα. Στην ταινία, το μονοπλάνο αποκαλύπτει έναν αέρα αβεβαιότητας και ανησυχίας, προσφέροντας την αίσθηση ενός αέναου, ατέρμονου περιβάλλοντος όπου το ανησυχητικό και το απειλητικό είναι πάντα παρόν, αλλά παραμένει αόρατο.
Ο Kubrick δεν μας επιτρέπει να δούμε ξεκάθαρα το κακό που παραμονεύει, δημιουργώντας μια αίσθηση αγωνίας και ανατριχίλας. Η κίνηση της κάμερας, καθώς ακολουθεί τους χαρακτήρες μέσα στους άδειους διαδρόμους του ξενοδοχείου, δεν μας επιτρέπει ποτέ να κατανοήσουμε πλήρως το περιβάλλον γύρω τους, αφήνοντάς μας να αναρωτιόμαστε τι μπορεί να κρύβεται στη σκιά.
Goodfellas (1990)
Η εμβληματική σκηνή του «Goodfellas» όπου ο Henry Hill και η Karen περπατούν μέσα από το Copacabana σε ένα συνεχές μονοπλάνο είναι ίσως το πιο αναγνωρίσιμο μονοπλάνο στην ιστορία του σινεμά. Ο Martin Scorsese, με τη βοήθεια του διευθυντή φωτογραφίας Michael Ballhaus, μας εισάγει αριστοτεχνικά στον κόσμο της μαφίας, αλλά το πιο εντυπωσιακό είναι ότι μας επιτρέπει να ζήσουμε τον κόσμο της εγκληματικότητας από μέσα.
Το συγκεκριμένο μονοπλάνο, που διαρκεί αρκετά λεπτά, μας προσφέρει μια μοναδική αίσθηση του «θαυμασμού» και της γοητείας που αποπνέει το περιβάλλον, μέσα από την αδιάκοπη κίνηση και την άψογη ροή. Αντί να δείξει τη σκληρότητα της εγκληματικής ζωής, η κάμερα αναδεικνύει το λαμπερό εξωτερικό της, τις σχέσεις και την επιτυχία που φαίνεται να προσφέρουν τα χρήματα και η δύναμη.
Snake Eyes (1998)
Στην ταινία «Snake Eyes», ο Brian De Palma αναλαμβάνει να δημιουργήσει μια εξαιρετικά εκρηκτική εισαγωγή, συνδυάζοντας την ένταση του θρίλερ με την τέχνη του μονοπλάνου. Από την πρώτη στιγμή, η ταινία βάζει τον θεατή σε έναν κόσμο γεμάτο εντάσεις και συνωμοσίες. Το εντυπωσιακό μονοπλάνο που ανοίγει την ταινία δεν προσπαθεί να είναι ρεαλιστικό ή να δημιουργήσει μια αληθοφανή ατμόσφαιρα, αλλά να προκαλέσει έναν εντυπωσιασμό, σχεδόν σαν να σε καλεί σε μια ατελείωτη περιπέτεια.
Αυτό το μονοπλάνο, που διαρκεί αρκετά λεπτά και ακολουθεί τον πρωταγωνιστή του Nicolas Cage μέσα από την ένταση ενός αγώνα πυγμαχίας, τη διάσπαση της ασφάλειας και την έκρηξη του χάους, δίνει στο θεατή την αίσθηση ότι βρίσκεται σε ένα τρενάκι του τρόμου, με το κάθε πλάνο να εντείνει την αδρεναλίνη.
