Μαρία Καραμάνου
Μια ιστορική στιγμή για την Κύπρο έλαβε χώρα την Κυριακή 30 Μαρτίου, καθώς πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια του Μνημείου Ελευθερίας στη Λευκωσία, 51 χρόνια μετά την αρχική τους προγραμματισμένη ημερομηνία. Το μνημείο, που ανεγέρθηκε το 1973 προς τιμήν των μαχητών της ΕΟΚΑ και του απελευθερωτικού αγώνα του 1955-1959, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα γλυπτά σύνολα της κυπριακής ιστορίας και τέχνης.
Το μνημείο σχεδιάστηκε από τον Έλληνα γλύπτη Ιωάννη Νοταρά έπειτα από εντολή του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’ λίγο μετά τις Συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου το 1959. Η φιλοτέχνηση των 17 γλυπτών ξεκίνησε το 1961 στην Αθήνα και συνεχίστηκε στη Φλωρεντία μέχρι το 1966, ενώ η χύτευσή τους ολοκληρώθηκε το 1967. Τα γλυπτά μεταφέρθηκαν στην Κύπρο και παρέμειναν στο κτήριο της Αρχιεπισκοπής.
Αν και οι εργασίες του μνημείου ολοκληρώθηκαν το καλοκαίρι του 1974, το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου και η επακόλουθη τουρκική εισβολή ανέβαλαν τα αποκαλυπτήριά του επ’ αόριστον. Μάλιστα, κάποια από τα γλυπτά φέρουν ακόμα σημάδια από σφαίρες που προήλθαν από τις μάχες εκείνης της περιόδου.
Σήμερα, 51 χρόνια μετά, το Μνημείο Ελευθερίας απέκτησε την τιμή που του αρμόζει, με τα εγκαίνια να πραγματοποιούνται παρουσία του Μακαριώτατου Αρχιεπισκόπου Κύπρου κ.κ. Γεωργίου, του Προέδρου της Δημοκρατίας Νίκου Χριστοδουλίδη, του Προέδρου της ΕΟΑ Λευκωσίας Κωνσταντίνου Γιωρκάτζιη και του Δημάρχου Λευκωσίας Χαράλαμπου Προύντζου.
Το Μνημείο Ελευθερίας αποτελεί ένα τριεπίπεδο μνημείο, όπου στην κορυφή του δεσπόζει η Ελευθερία, με επιβλητικά χαρακτηριστικά κλασικής τέχνης.
Η σύνθεση του μνημείου αναπαριστά τη διαδικασία απελευθέρωσης των φυλακισμένων αγωνιστών:
- Η μορφή της Ελευθερίας δίνει εντολή στους αγωνιστές της ΕΟΚΑ, οι οποίοι βρίσκονται στο δεύτερο επίπεδο, να ανοίξουν τη σιδερένια πύλη της φυλακής.
- Από την πύλη ξεπροβάλλουν 14 φυλακισθέντες, ελεύθεροι πια, οι οποίοι εκπροσωπούν όλα τα κοινωνικά στρώματα της Κύπρου: ιερέας, αστός, δάσκαλος, αγρότισσα, μαθητής, παραδοσιακός βρακάς.
- Οι εκφράσεις και οι στάσεις των γλυπτών αποτυπώνουν τον καταπονημένο αλλά και βαθιά θρησκευόμενο κυπριακό λαό, ο οποίος γεύεται για πρώτη φορά την ελευθερία του.
Αξιοσημείωτο είναι πως το 1987, το μνημείο μετονομάστηκε από Μνημείο Ελευθερίας σε Μνημείο Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-59 έπειτα από απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων.
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία της δημιουργίας του μνημείου είναι ότι ο γλύπτης Ιωάννης Νοταράς χρειάστηκε ένα μοντέλο για το πρόσωπο της Ελευθερίας. Η τιμή αυτή δόθηκε στη Νίνα Θεοχαρίδου, μαθήτρια τότε στο Παγκύπριο Γυμνάσιο, η οποία πόζαρε για το εντυπωσιακό γλυπτό που δεσπόζει στο μνημείο.
«Το Μνημείο της Ελευθερίας που εγκαινιάζουμε σήμερα δεν έχει μουσειακή υπόσταση, είναι κομμάτι της ζώσας Ιστορίας μας, ένα ζωντανό δημιούργημα, φτιαγμένο με τα υλικά της κυπριακής φύσης, αφιερωμένο στον ανιδιοτελή αγώνα των γονιών μας, των παππούδων και των γιαγιάδων μας, που έκαναν ό,τι μπορούσαν για να είμαστε σήμερα εμείς ελεύθεροι, για να υπάρχει σήμερα Κυπριακή Δημοκρατία», ανέφερε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, στην τελετή εγκαινίων του μνημείου στον προμαχώνα Ποδοκάταρο στη Λευκωσία.
