Η Καθημερινή
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα εμβόλια κατά της Covid-19 σώζουν ζωές. Ας πάρουμε ως παράδειγμα κάποια πρόσφατα στατιστικά στοιχεία από το Ηνωμένο Βασίλειο.
Σε μια μελέτη που συμπεριελάμβανε περισσότερους από 200.000 ανθρώπους, σχεδόν όλοι είχαν αναπτύξει αντισώματα κατά του ιού εντός δύο εβδομάδων από τη χορήγηση της δεύτερης δόσης.
Επιπλέον, παρά τις αρχικές ανησυχίες ότι τα υπάρχοντα σκευάσματα ίσως είναι λιγότερο αποτελεσματικά κατά της μετάλλαξης Δέλτα, οι αναλύσεις δείχνουν πως τόσο το εμβόλιο της AstraZeneca όσο και εκείνο των Pfizer/BioNTech έχουν οδηγήσει σε μείωση των νοσηλειών κατά 92-96%. Όπως έχουν αναφέρει επανειλημμένα πολλοί ειδικοί, οι κίνδυνοι σοβαρών παρενεργειών από ένα εμβόλιο είναι ελάχιστοι σε σχέση με τον κίνδυνο που αποτελεί για την υγεία μας η ίδια η Covid.
«Πόλεμος» στα social media
Ωστόσο, υπάρχει ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό ανθρώπων που είναι ακόμη διστακτικοί σε ό,τι αφορά τον εμβολιασμό τους. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, το ποσοστό αυτό κυμαίνεται από περίπου 10-20% στο Ηνωμένο Βασίλειο έως 50% στην Ιαπωνία και 60% στη Γαλλία.
Αυτό το φαινόμενο έχει οδηγήσει σε έναν «πόλεμο» ανάμεσα σε διαφορετικές νοοτροπίες, ο οποίος λαμβάνει χώρα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με πολλούς διαδικτυακούς σχολιαστές να ισχυρίζονται ότι όσοι είναι διστακτικοί απέναντι στα εμβόλια είναι απλώς αδαείς ή εγωιστές. Ωστόσο, οι ψυχολόγοι που ειδικεύονται σε ιατρικά ζητήματα λήψης αποφάσεων, υποστηρίζουν ότι οι επιλογές αυτές είναι συχνά το αποτέλεσμα πιο περίπλοκων παραγόντων, για τους οποίους θα πρέπει να γίνει λόγος με ευαισθησία, εάν θέλουμε να έχουμε ελπίδες επίτευξης του στόχου της συλλογικής ανοσίας.
Δεν έχουν όλοι αλλόκοτες θεωρίες
Πρώτον, θα πρέπει να γίνουν ορισμένοι διαχωρισμοί. Παρόλο που πολλοί μπαίνουν στον πειρασμό να συμπεράνουν ότι όσοι αρνούνται να εμβολιαστούν έχουν όλοι τις ίδιες πεποιθήσεις, δεν θα πρέπει να συγχέονται οι φόβοι των περισσότερων διστακτικών ανθρώπων με τις αλλόκοτες θεωρίες των ένθερμων αρνητών του εμβολίου.
«Είναι ισχυρογνώμονες και έχουν έντονη παρουσία τόσο στο διαδίκτυο όσο και εκτός», αναφέρει ο Μοχάμεντ Ραζάι του Ινστιτούτου Ερευνών για την Υγεία του Πληθυσμού στο Πανεπιστήμιο του St. George στο Λονδίνο, ο οποίος έχει γράψει για τους διάφορους ψυχολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν τις αποφάσεις των ανθρώπων σε ό,τι αφορά τον εμβολιασμό τους. «Αλλά όλοι αυτοί ανήκουν σε μια πολύ μικρή μειονότητα», προσθέτει.
Η συντριπτική πλειοψηφία των διστακτικών δεν έχουν κάποια συγκεκριμένη πολιτική ατζέντα και δεν βρίσκονται σε κάποιου είδους μάχη κατά της επιστήμης: είναι απλώς αναποφάσιστοι.
Τα καλά νέα είναι ότι πολλοί άνθρωποι που ήταν διστακτικοί στην αρχή, πλέον αλλάζουν γνώμη. «Αλλά ακόμη και μια καθυστέρηση [στον εμβολιασμό] θεωρείται απειλή για την υγεία καθώς οι ιικές μολύνσεις εξαπλώνονται με μεγάλη ταχύτητα», αναφέρει ο Ραζάι.
Αυτό θα ήταν πρόβλημα ακόμη και εάν βρισκόμασταν ακόμη αντιμέτωποι με παλαιότερες παραλλαγές του ιού, πόσο μάλλον τώρα που υπάρχει η πολύ πιο μεταδοτική μετάλλαξη «Δέλτα», η οποία καθιστά ακόμη πιο επείγουσα την εμβολιαστική κάλυψη όσο το δυνατόν περισσότερων ανθρώπων.
Οι πέντε βασικοί παράγοντες διστακτικότητας
Ωστόσο, είναι θετικό το γεγονός ότι οι επιστήμονες είχαν αρχίσει να μελετούν το φαινόμενο της διστακτικότητας απέναντι στα εμβόλια, πολύ πριν κάνει την εμφάνισή του ο Sars-Cov-2 στη Γουχάν της Κίνας τον Δεκέμβριο του 2019, ενώ παράλληλα προσπάθησαν να διερευνήσουν διάφορα μοντέλα που επιχειρούν να αποτυπώσουν τις διαφορές σε ό,τι αφορά τη συμπεριφορά των ανθρώπων σε ζητήματα υγείας.
Ένα από τα πιο πολλά-υποσχόμενα μοντέλα, είναι εκείνο των «Πέντε Παραγόντων» (Στα αγγλικά: “5C”, καθώς και οι πέντε παράγοντες ξεκινούν από το γράμμα “C” στην αγγλική γλώσσα). Οι πέντε αυτοί ψυχολογικοί παράγοντες είναι οι ακόλουθοι:
– Εμπιστοσύνη: Ο βαθμός στον οποίο ένα άτομο εμπιστεύεται την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια των εμβολίων, τις υγειονομικές υπηρεσίες που τα χορηγούν καθώς και τις αρμόδιες αρχές που αποφασίζουν για τη διάθεσή τους.
– Αυτοπεποίθηση: Ο παράγοντας αυτός σχετίζεται με το κατά πόσο ένα άτομο θεωρεί την ασθένεια ως σοβαρό κίνδυνο για την υγεία του.
– Υπολογισμός: Η αναζήτηση περαιτέρω πληροφοριών από ένα άτομο και η προσπάθεια σύγκρισης των πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων.
– Περιορισμοί (ή ευκολία στην πρόσβαση): Αυτός ο παράγοντας έχει να κάνει με το πόσο προσβάσιμα είναι τα εμβόλια για ένα άτομο.
– Συλλογική ευθύνη: Η επιθυμία να προστατεύσει κάποιος τους υπόλοιπους ανθρώπους από τον κίνδυνο μόλυνσης, με το να εμβολιαστεί ο ίδιος.
Υπάρχουν φυσικά και άλλοι παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν στη διστακτικότητα. Μια πρόσφατη μελέτη του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης δείχνει πως ο φόβος για τις βελόνες αποτελεί βασικό αποτρεπτικό παράγοντα από τα εμβόλια για περίπου το 10% του πληθυσμού. Ωστόσο, η προσέγγιση των «Πέντε Παραγόντων» σίγουρα δείχνει να αποτυπώνει τις πέντε πιο συχνές αιτίες της διστακτικότητας απέναντι στα εμβόλια.
