Κείμενο: Αθανάσιος Τσακρής
Από την αρχή της πανδημίας οι μάσκες βρέθηκαν στο επίκεντρο των προσπαθειών για τη χάραξη μιας στρατηγικής αναχαίτισης του ιού και δεν είναι λίγες οι φορές που έγιναν αντικείμενο προβληματισμού, διαλόγου, αντιπαράθεσης, έως και αμφισβήτησης. Είναι αλήθεια ότι η διεθνής επιστημονική κοινότητα έχει αλλάξει αρκετές φορές τον τρόπο θεώρησης της μάσκας – της αποτελεσματικότητας και της αναγκαιότητας χρήσης της ως εργαλείου δημόσιας υγείας. Αυτό εξηγείται, όμως, από το ότι είχαμε –και έχουμε– να κάνουμε με έναν ιό νέο και άγνωστο. Τα χαρακτηριστικά και τη συμπεριφορά του –όσο και αν σε κάποιους ίσως αυτό ακούγεται περίεργo– εξακολουθούμε να τα μαθαίνουμε μέρα με τη μέρα. Ο SARS-CoV-2 εξελίσσεται διαρκώς και μαζί του εξελίσσεται και η γνώση μας γι’ αυτόν.
Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η απολύμανση των επιφανειών και των αντικειμένων, στην οποία τόσο μεγάλη έμφαση δόθηκε στην πρώτη φάση της πανδημίας, αφότου διαπιστώθηκε ότι πάνω τους ο ιός επιβιώνει αρκετές ώρες, έως και πολλές ημέρες (ανάλογα με το υλικό τους). Τα ερευνητικά δεδομένα ήρθαν στη συνέχεια, όμως, να μας δείξουν ότι η συμμετοχή των μολυσμένων επιφανειών και αντικειμένων στη μετάδοση του ιού είναι απειροελάχιστη.
Με τον ίδιο τρόπο εξακολουθούν να εμπλουτίζονται και όσα γνωρίζουμε για τις μάσκες. Στους κανονισμούς που ισχύουν ανά τον κόσμο, βέβαια, υπάρχουν και άλλες παράμετροι, όχι μόνον επιστημονικές αλλά και πολιτικές. Δεν είναι τυχαίο ότι έναν και πλέον χρόνο μετά την εμφάνιση του νέου κορωνοϊού, οι περισσότερες χώρες εξακολουθούν να αναπροσαρμόζουν κάθε τόσο τα μέτρα που λαμβάνουν για την προστασία των πολιτών τους, ανάλογα με τα επιδημιολογικά δεδομένα που προκύπτουν, αλλά και με την εξέλιξη των ιολογικών χαρακτηριστικών του SARS-CoV-2.
Στην Αυστρία και στη Γερμανία πριν από λίγες ημέρες απαγορεύτηκε η χρήση απλών υφασμάτινων μασκών σε καταστήματα, μέσα μαζικής μεταφοράς, χώρους παροχής υπηρεσιών, δημόσια κτίρια, γραφεία και ιατρεία· αντικαθίστανται από μάσκες τύπου FFP2 (και Ν95), που μπορούν να φιλτράρουν μέχρι και το 95% των επικίνδυνων σωματιδίων με διάμετρο έως 0,3 μικρόμετρα (το μέγεθος των σωματιδίων των περισσότερων ιών όταν «ταξιδεύουν» με μεγάλες ταχύτητες, σε περίπτωση, π.χ., που κάποιος βήχει ή μιλάει), καθώς και από χειρουργικές.
Στη Γαλλία, η σύσταση της κυβέρνησης είναι να αποφεύγονται οι απλές υφασμάτινες «χειροποίητες» μάσκες και να προτιμώνται οι χειρουργικές. Στις ΗΠΑ, μόλις πρόσφατα το Αμερικανικό Κέντρο Ελέγχου Λοιμώξεων (CDC) εξέδωσε κανονισμό σύμφωνα με τον οποίο οι επιβάτες όλων των μέσων μαζικής μεταφοράς θα πρέπει να φορούν μάσκες· επί διακυβέρνησης Ντόναλντ Τραμπ η χρήση τους ήταν προαιρετική, εκτός από τις πτήσεις όπου την επέβαλαν οι αεροπορικές εταιρείες.
Από την απέναντι πλευρά του Ατλαντικού φαίνεται επίσης να ξεκινάει –ανεπίσημα προς το παρόν, μια και το CDC δεν έχει εκδώσει σχετικό κανονισμό– και η πρακτική χρήσης όχι μιας, αλλά δύο μασκών, για πιο επαρκή προστασία. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, ο διευθυντής του Εθνικού Ινστιτούτου Αλλεργιών και Λοιμωδών Νοσημάτων δρ Αντονι Φάουτσι και άλλοι αξιωματούχοι στις δημόσιες εμφανίσεις τους χρησιμοποιούν πλέον ένα συνδυασμό χειρουργικής και υφασμάτινης μάσκας. Και μολονότι σχετικές μελέτες δεν έχουν ακόμη δημοσιευθεί, η κοινή λογική δικαιολογεί αυτήν την επιλογή: έτσι δημιουργείται ένα ακόμα εμπόδιο στα σωματίδια μέσω των οποίων μεταδίδεται αερογενώς ο ιός.
Αν και ο εμβολιασμός προχωράει, ο SARS-CoV-2 εξακολουθεί να διασπείρεται και να γίνεται πιο μεταδοτικός λόγων των μεταλλάξεων. Η μάσκα παραμένει βασικό όπλο μας τουλάχιστον μέχρι να εμβολιαστεί το ποσοστό του πληθυσμού που χρειάζεται ώστε να δημιουργηθεί ένα «τείχος ανοσίας». Με το δεδομένο της αυξημένης μεταδοτικότητας, όμως, δεν έχει σημασία μόνο το να φοράμε μάσκα, αλλά και τι είδους μάσκα φοράμε.
Οι μάσκες τύπου FFP2 (και Ν95) παρέχουν τη μεγαλύτερη προστασία: της τάξης του 95% από αερογενώς μεταδιδόμενους μικροοργανισμούς. Για τον λόγο αυτό είναι απολύτως απαραίτητες στους εργαζομένους σε δομές υγείας, γιατρούς και νοσηλευτές, οι οποίοι συχνά εκτίθενται σε υψηλά ιικά φορτία. Πιθανές ελλείψεις τέτοιων μασκών στη διεθνή αγορά θα δημιουργήσουν τεράστια προβλήματα στα συστήματα υγείας, γι’ αυτό και συνιστάται η χρήση τους να γίνεται με φειδώ από τους πολίτες, με προφανείς βέβαια εξαιρέσεις, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις: άτομα, για παράδειγμα, που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες και βρίσκονται σε κλειστούς χώρους για αρκετή ώρα και όσους είναι υποχρεωμένοι να πραγματοποιήσουν ένα πολύωρο αεροπορικό ταξίδι. Ακόμα όμως κι αν δεν έχει κανείς τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει μια τέτοια μάσκα (σ.σ. είναι και αρκετά ακριβότερες από τις χειρουργικές), μπορεί εύκολα να τη «μιμηθεί», όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο δρ Φάουτσι. Μια χειρουργική μάσκα κάτω από μια δεύτερη, υφασμάτινη, αυξάνει το ποσοστό προστασίας μέχρι και στο 90%.
* Ο κ. Αθανάσιος Τσακρής είναι καθηγητής Μικροβιολογίας, διευθυντής Εργαστηρίου Μικροβιολογίας της Ιατρικής Σχολής, αντιπρύτανης του ΕΚΠΑ.
Πηγή: Kathimerini.gr
