«...τζι αντάν εφάνην η στραπή εις του Μοριά τα μέρη
τζι εξάπλωσεν τζι ακούστηκεν παντού η πουμπουρκά της,
τζι ούλλα ξηλαμπρατζιήσασιν τζαι θάλασσα τζαι ξέρη
είσιεν σγιαν είχαν ούλοι τους τζι η Τζιύπρου τα κακά της»
γράφει στο ποίημά του «9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία», ο εθνικός μας ποιητής, Βασίλης Μιχαηλίδης, ο οποίος αναφέρεται στην περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης και τις προσπάθειες των Κυπρίων για την υποστήριξή της αλλά και τον παράλληλο αγώνα που διεξάγουν για την απελευθέρωση της πατρίδας τους.
Οι Κύπριοι, από πολύ νωρίς, μυήθηκαν ως μέλη της Φιλικής Εταιρείας με σκοπό την προπαρασκευή της Επανάστασης. Ο αρχιεπίσκοπος της Κύπρου, Κυπριανός και ορισμένοι από τους σημαντικότερους πρόκριτους του νησιού, προσέφεραν μυστικά και υπό διάφορα προσχήματα, τη συνδρομή τους σε χρήμα και είδος για τους σκοπούς της Εταιρείας. Κυπριακής καταγωγής άνδρες, σύμφωνα με άρθρο του Γιάννη Ιωάννου στην κυριακάτικη Καθημερινή, έλαβαν μέρος σε εκατοντάδες επιχειρήσεις του Αγώνα για την Ελληνική Ανεξαρτησία 1821-1829 και διακρίθηκαν στις μάχες σε ξηρά και θάλασσα.
Από την Ιόνιο Φάλαγγα μέχρι τα πληρώματα των πλοίων Mistico και από τις πολιορκίες του Μεσολογγίου μέχρι τη δράση του Ιωάννη Σταυρινού Σταυριανού, οι Κύπριοι αγωνιστές σπεύδουν στον ελλαδικό χώρο για να συμμετάσχουν στις γραμμές του αγώνα. Η καταλογογράφησή τους παραμένει ένα δύσκολο, ιστοριογραφικά, έργο μιας και στις γραμμές του Αγώνα οι πιο πολλοί υπογράφουν ως «Κύπριος», «Κυπραίος», «Κυπριώτης» ή δηλώνουν το «πατρίς Κύπρος» ως τόπο καταγωγής.
Ανάμεσα στα πλοία των επαναστατημένων Ελλήνων υπάρχουν τα κυπριακά: η λεύκα «Λευκωσία», η γολέτα «Κυπρία», το πολεμικό «Κύπρις» και το mistico, που έμοιαζε με εμπορικό αλλά ήταν πολεμικό πλοίο «Ο Ποσειδών».
Οι Κύπριοι επαναστάτες, κατά την ιστορική μαρτυρία του Βασίλη Μιχαηλίδη, οραματίζονταν την ελευθερία της Ρωμιοσύνης: «Εἶπαν μου πὼς ἐφύασιν ποτζιεῖ ποὺ τὸ Καρπάσιν. Μία κοπὴ παίδκιοι τοπιανοὶ τζιαὶ πὼς ἐπῆαν πέρα», ενώ σε άλλο σημείο της ποιητικής διακήρυξης του Κυπριανού, αναφέρει τον πατριωτισμό των Κυπρίων: «Ἡ Ρωμηοσύνη ἐν φυλή συνότζιαιρη τοῦ κόσμου»!
Πάντως είναι σχετικά γνωστή η δράση της λεγόμενης «Φάλαγγας των Κυπρίων» στην Ελληνική Επανάσταση, ενώ επ’ ουδενί πρέπει να αποκλειστεί και η προσφορά σε χρήματα και όπλα, κυρίως από την περιοχή της Λαπήθου. Χαρακτηριστική, από πηγές, είναι η δράση του Κυπρίδημου Γεωργιάδη που με δικό του σώμα ενόπλων έφτασε ψηλά στην ιεραρχία του τακτικού στρατού των Ελλήνων επαναστατημένων και έδρασε εναντίον της εκστρατείας του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο, για να βρεθεί αργότερα στο επίκεντρο άσχημων πράξεων, όπως η φερόμενη εμπλοκή του σε δολοφονία και η επακόλουθη φυγοδικία του.
Πολλοί από τους Κυπρίους άφησαν την τελευταία τους πνοή στον αγώνα ανεξαρτησίας της Ελλάδας, ενώ ιστορικές πηγές αναφέρουν πως περισσότερα ήταν τα θύματα των αντιποίνων από τους Τούρκους στην Κύπρο για τη συμμετοχή Κυπρίων στον απελευθερωτικό αγώνα.
Μοντάζ: Λοΐζος Λοΐζου
