Τι πρέπει να κάνει ένα θύμα σεξουαλικής κακοποίησης

Μορφή χιονοστιβάδας έχουν πάρει το τελευταίο διάστημα οι καταγγελίες για σεξουαλική παρενόχληση και όσα έρχονται στην δημοσιότητα, σοκάρουν. Στην μακροσκελή αυτή λίστα ήρθαν να προστεθούν δύο ακόμη καταγγελίας. Ο λόγος για την καθηγήτρια που φέρεται να παρενόχλησε σεξουαλικά μαθήτριά της στην Λευκωσία και την μητέρα που φέρεται να κακοποιούσε σεξουαλικά τα παιδιά της καθ' υπόδειξη του συντρόφου της. Αυτές βέβαια δεν είναι οι μόνες περιπτώσεις που συγκλονίζουν το νησί μας. Όπως ανέφερε στην Καθημερινή ο εκπρόσωπος Τύπου της Αστυνομίας, Χρίστος Ανδρέου, μέσα στους 9 μήνες του 2021, η Αστυνομία διερευνά ή έχει διερευνήσει 201 υποθέσεις σεξουαλικής παρενόχλησης ή κακοποίησης. Λαμβάνοντας υπόψιν τα δεδομένα, θεωρήσαμε σωστό, να ψάξουμε και να βρούμε τι μπορεί να κάνει ένα πρόσωπο -ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας- που έχει πέσει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης. 

Καταρχάς ας δούμε τι είναι η σεξουαλική κακοποίηση: H σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων ορίζεται ως η οποιουδήποτε τύπου επαφή ενός ενηλίκου (ή μεγαλύτερου εφήβου) με έναν ανήλικο-η με στόχο τη σεξουαλική ικανοποίηση του ενηλίκου. Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, οι ανήλικοι κακοποιούνται από κάποιο άτομο που βρίσκεται στο κοντινό περιβάλλον τους. Όσον αφορά γενικότερα την σεξουαλική κακοποίηση, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι η σεξουαλική επαφή ή έστω η προσπάθεια, χωρίς την συγκατάθεση του ενός ατόμου.

Πώς καταλαβαίνουμε αν ένα ανήλικο άτομο έχει κακοποιηθεί σεξουαλικά:Αν και σίγουρα σε κάθε κανόνα υπάρχουν εξαιρέσεις, καλό είναι να διαπιστώσετε αν το παιδί έχει αλλάξει ξαφνικά συμπεριφορά και αν εμφανίζει προβλήματα στον ύπνο του. Παράλληλα, θα πρέπει να παρατηρείτε τις ζωγραφιές του και αν αυτές έχουν ως θέμα σεξουαλικό περιεχόμενο. Το να προσέξετε αν έχει σεξουαλική συμπεριφορά που δεν ταιριάζει με την ηλικία του ή επιδεικνύει σεξουαλική συμπεριφορά προς άλλα παιδιά, τότε είναι εξίσου ένας σημαντικός παράγοντας για να καταλάβετε. Πέρα από αυτά, θα πρέπει να προσέξετε να έχει παλινδρομήσει σε προηγούμενες συμπεριφορές, όπως ενούρηση και εγκόπρηση, ενώ είχε αποκτήσει έλεγχο των σφιγκτήρων, αν φοβάται πρόσωπα ή μέρη που δεν φοβόταν παλιότερα και αν μιλάει τον τελευταίο καιρό συνέχεια για κάποιον ενήλικο για τον οποίο δε μιλούσε στο παρελθόν.

Τι κάνουμε όταν υποψιαζόμαστε ότι ένα παιδί κακοποιείται: Σύμφωνα με δημοσίευμα της ελληνικής Αστυνομίας, σε αυτή την περίπτωση διατηρούμε την ψυχραιμία μας και επιλέγουμε έναν ιδιωτικό και ασφαλή χώρο για να μιλήσουμε με το παιδί.
Πιστεύουμε ό,τι μας λέει και δεν προσπαθούμε να διερευνήσουμε την αλήθεια ή μη των λεγομένων του. Κάνουμε μόνο ανοιχτές ερωτήσεις και δεν καθοδηγούμε το παιδί (π.χ. «τι συνέβη μετά;» και όχι «τι άλλο σου έκανε;»). Αποφεύγουμε οποιαδήποτε ερώτηση μπορεί να απαντηθεί με ένα σκέτο «ναι» ή «όχι» (π.χ. «σου είπε μετά να μην μιλήσεις σε κανέναν;»). Δεν εκφράζουμε οποιαδήποτε κρίση για το δράστη και τις πράξεις του. Δεν κάνουμε ποτέ και για κανένα λόγο καμία απολύτως ερώτηση που να ξεκινάει με τη λέξη «γιατί;» ή φράσεις όπως «για ποιο λόγο...», κλπ. Τονίζουμε, παράλληλα, ότι υπάρχουν και άλλα παιδιά που τους έχει συμβεί κάτι παρόμοιο, αλλά και ότι υπάρχουν άνθρωποι που μπορούν να βοηθήσουν, ωστόσο αποφεύγουμε τις υποσχέσεις και εξηγούμε στο παιδί ότι θα πρέπει να απευθυνθούμε στις αρμόδιες Αρχές για να το βοηθήσουν και το ευχαριστούμε για την εμπιστοσύνη που μας έδειξε με το να μας μιλήσει.

Photo by Sigrid Wu on Unsplash

Διαβάστε επίσης: 
Σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων: Έντονη ανησυχία από την αύξηση των καταγγελιών
201 υποθέσεις σεξουαλικής παρενόχλησης ανηλίκων: Η περίπτωση της καθηγήτριας

Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε μια ενήλικη φίλη που έχει πέσει θύμα κακοποίησης: Όταν ένα πρόσωπο υφίσταται σεξουαλική βία, οι άνθρωποι στους οποίους επιλέγει να το εκμυστηρευτεί παίζουν καθοριστικό ρόλο. Ένας συγγενής, φίλος ή συνάδελφος που θα του συμπαρασταθεί μπορεί να θεωρηθεί σημαντική πηγή συμπαράστασης και βοήθειας. Στην περίπτωση που είστε το άτομο αυτό, καταρχάς θα πρέπει να πιστέψετε το θύμα, να το ακούσετε, να το βοηθήσετε να εξακριβώσει τις επιλογές του και ποτέ σας να μην του καταλογίσετε ευθύνες.

Ποια είναι τα βασικά βήματα για να κάνουμε εμείς αν είμαστε εμείς θύμα σεξουαλικής κακοποίησης ή κάποιο κοντινό μας πρόσωπο: Καταρχάς επιβάλλεται να συνειδητοποιήσουμε την κατάσταση και για κανένα λόγο να μην επιρρίψουμε ευθύνες στον εαυτό μας. Σύμφωνα με την Αστυνομία Κύπρου, μπορείς να καταγγείλεις περίπτωση σεξουαλικής κακοποίησης στα εξής σημεία:

• Στον πλησιέστερο Αστυνομικό Σταθμό.
• Στο πλησιέστερο επαρχιακό Τμήμα Ανιχνεύσεως Εγκλημάτων (ΤΑΕ).
• Στο Γραφείο Χειρισμού Θεμάτων Βίας στην Οικογένεια και Κακοποίησης Ανηλίκων (τηλ. 22808442), Αρχηγείο Αστυνομίας (Λευκωσία), Τμήμα Καταπολέμησης Εγκλήματος.

Τι θα γίνει όταν προβώ σε καταγγελία σε Αστυνομικό Σταθμό (ή σε ΤΑΕ);
Ο/Η αστυνομικός που θα σας εξυπηρετήσει θα σας ζητήσει κάποια βασικά στοιχεία και πληροφορίες για το καταγγελλόμενο περιστατικό και για επηρεαζόμενα πρόσωπα (παιδί και οικογένειά του, ύποπτος/η), καθώς και στοιχεία επικοινωνίας μαζί τους. Θα τα καταγράψει σε ένα ειδικό έντυπο και θα το διαβιβάσει άμεσα στο Αρχηγείο Αστυνομίας για να διερευνηθεί από την ειδική Ανακριτική Ομάδα. Όπου αυτό χρειάζεται, θα ενημερώσει και τηλεφωνικά άμεσα την Ανακριτική Ομάδα. Αν η καταγγελία αφορά παιδί που είναι υπό τη φροντίδα/επίβλεψή σας, δεν χρειάζεται απαραίτητα να είναι μαζί σας στον Αστυνομικό Σταθμό κατά το χρόνο της καταγγελίας.

Ποιοι διερευνούν τις καταγγελίες για σεξουαλική κακοποίηση παιδιού;
Όλες οι υποθέσεις σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών που καταγγέλλονται παγκυπρίως, διερευνώνται από Ειδική Ανακριτική Ομάδα που εδρεύει στο Αρχηγείο της Αστυνομίας στη Λευκωσία. Σε κάποιες εξαιρετικές περιπτώσεις, είναι δυνατό μια καταγγελία να διερευνηθεί από Επαρχιακό ΤΑΕ σε συνεργασία με την Ειδική Ανακριτική Ομάδα, κατόπιν συνεννόησης με το Αρχηγείο Αστυνομίας. Οι ανακριτές αυτής της ομάδας είναι ειδικά εκπαιδευμένοι για τη διερεύνηση υποθέσεων σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών, καθώς και για τις μεθόδους άντλησης μαρτυρίας (λήψης οπτικογραφημένων καταθέσεων) από παιδιά θύματα ή μάρτυρες.

Πώς εμπλέκεται το Σπίτι του Παιδιού στη διερεύνηση υποθέσεων;
Η Αστυνομία ενημερώνει το Σπίτι του Παιδιού για καταγγελίες που δέχεται και αφορούν στη σεξουαλική κακοποίηση παιδιών. Οι Ανακριτές συνεργάζονται με λειτουργούς του Σπιτιού και συζητούν μαζί τους για να γίνονται συντονισμένες ενέργειες.

Στο Σπίτι του Παιδιού υπάρχουν, μεταξύ άλλων, ειδικές εγκαταστάσεις για λήψη οπτικογραφημένων καταθέσεων, καθώς και για ιατρική εξέταση παιδιών. Όπου χρειάζεται ψυχολογική αξιολόγηση παιδιού, η Αστυνομία διαβιβάζει το αίτημα στο Σπίτι του Παιδιού. Να σημειώσουμε ότι τη διαχείριση και λειτουργία του σπιτιού έχει αναλάβει η μη κυβερνητική οργάνωση Hope for Children

Θα χρειαστεί η μετάβαση του επηρεαζόμενου παιδιού στη Λευκωσία;
Μεγάλος όγκος του ανακριτικού έργου γίνεται στην περιοχή/επαρχία που συνέβηκε το κάθε περιστατικό. Για ένα μικρό αλλά πολύ σημαντικό μέρος της διερεύνησης, και συγκεκριμένα για τη λήψη οπτικογραφημένης κατάθεσης ή και για τη διενέργεια ιατροδικαστικής/ιατρικής εξέτασης (όπου είναι απαραίτητη), είναι πολύ πιθανό να ζητηθεί η μετάβαση του επηρεαζόμενου παιδιού στη Λευκωσία, όπου είναι και το Σπίτι του Παιδιού.

Αν δεν επιθυμώ να καταγγείλω το περιστατικό απευθείας στην αστυνομία πού μπορώ να απευθυνθώ;
Ο ΣΠΑΒΟ (Σύνδεσμος για την πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια), είναι ένας μη κυβερνητικός και μη κερδοσκοπικός οργανισμός που δραστηριοποιείται στην παροχή στήριξης, ενημέρωσης και εκπαίδευσης σε θέματα ενδοοικογενειακής βίας μέσω των προγραμμάτων που λειτουργεί.

Η γραμμή βοήθειας 1440 στελεχώνεται από ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς που έχουν εκπαιδευτεί σε τεχνικές επικοινωνίας από το τηλέφωνο. Λειτουργεί σε 24ωρη βάση, 365 μέρες το χρόνο και παρέχεται δωρεάν. Στη γραμμή προσφέρεται Συμβουλευτική στήριξη για θέματα οικογενειακής βίας, πληροφόρηση για άλλες υπηρεσίες σχετικές με το θέμα της ενδοοικογενειακής βίας και ενημέρωση για τα βασικά δικαιώματα όπως και ενημέρωση για προγράμματα θεραπείας και φιλοξενίας τα οποία παρέχει ο Σύνδεσμος.

Photo by Nadine Shaabana on Unsplash

Αν είμαι ενήλικη και παρά το ότι έχω πέσει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης δεν επιθυμώ να πάω απευθείας στην αστυνομία, πού μπορώ να απευθυνθώ αρχικά: Και πάλι, μπορείς να απευθυνθείς στο ΣΠΑΒΟ στο 1440, στην Επιτροπή Ισότητας των Φύλων στην Απασχόλησ και στην Επαγγελματική Εκπαίδευση στο 22 400 894/5 ή στην ηλεκτρονική διεύθυνση genderequalitycommittee@mlsi.gov.cy ή στους/στις Επιθεωρητές/τριες του Τμήματος Εργασίας του Υπουργείου Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων στο 22 400 847 ή στο ηλ. ταχυδρομείο : director@dl.mlsi.gov.cy και στην Αρχή Ισότητας της Επιτρόπου Διοικήσεως στο 22 405 500 ή στο ηλ. ταχυδρομείο: ombudsman@ombudsman.gov.cy. Οι φορείς αυτοί θα σου προσφέρουν καθοδήγηση και θα χειριστούν το ζήτημά σου με εχεμύθεια και αντικειμενικότητα.