Ο ύπνος αποτελεί μια ζωτική παράμετρο στην καθημερινότητα του ανθρώπου με τους ειδικούς να υπολογίζουν ότι, κατά μέσο όρο, το ένα τρίτο ολόκληρης της ζωής μας είναι αφιερωμένο στην ξεκούραση. Η σημασία, εξάλλου, του ύπνου για την υγεία μας είναι σαφώς καθορισμένη με την έλλειψή του να έχει συσχετιστεί με την εμφάνιση ή την επιδείνωση σοβαρών προβλημάτων βιολογικής αλλά και ψυχικής υγείας (πονοκέφαλοι, γνωστικές δυσλειτουργίες, προβλήματα του ανοσοποιητικού συστήματος, μειωμένη σεξουαλική επιθυμία, άγχος, σακχαρώδης διαβήτης ακόμα και συγκεκριμένες μορφές καρκίνου). Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, ωστόσο, και η πίεση της καθημερινότητας έχει επηρεάσει σημαντικά την ποιότητα του ύπνου στις δυτικές κοινωνίες, με την μακροχρόνια στέρηση ύπνου να αποτελεί μια περίπτωση ιδιαίτερα διαδεδομένη, η οποία πιθανώς αποτελεί και προβλεπτικό παράγοντα για την εμφάνιση και άλλων διαταραχών του ύπνου.
Οι παραϋπνίες είναι μία συγκεκριμένη υποκατηγορία των διαταραχών του ύπνου που περιλαμβάνει μη φυσιολογικές κινήσεις, συμπεριφορές, συναισθήματα και αντιδράσεις που παρατηρούνται κατά την διάρκεια του ύπνου, ανάμεσα στα στάδια του ύπνου ή κατά τη διάρκεια της αφύπνισης. Οι παραϋπνίες δημιουργούν προβλήματα στην φυσιολογική πορεία των σταδίων του ύπνου καθώς και μερικές ή ολικές αφυπνίσεις που προκαλούν σύγχυση στο άτομο δεδομένου ότι δεν βρίσκεται ούτε σε βαθύ ύπνο, ούτε σε ύπνο REM (το στάδιο του ύπνου κατά το οποίο ονειρευόμαστε) αλλά ούτε έχει και πλήρη συνείδηση.
Μία από τις συναρπαστικότερες περιπτώσεις παραϋπνιών, είναι εκείνη η οποία περιλαμβάνει οποιασδήποτε μορφής σεξουαλική συμπεριφορά από το άτομο, την οποία δεν μπορεί να ελέγξει ή να αντιληφθεί εκείνη τη στιγμή. Οι όροι που έχουν χρησιμοποιηθεί κατά καιρούς για την περιγραφή της σεξουαλικής δραστηριότητας, κατά τη διάρκεια του ύπνου είναι αρκετοί ωστόσο χάριν ευκολίας και συντομίας έχει καθιερωθεί ο όρος σεξυπνία (sexsomnia). Η σεξυπνία ανήκει στην κατηγορία των παραϋπνιών και έχει οριστεί ως μία διαταραχή του ύπνου που περιλαμβάνει κάθε μορφής σεξουαλική συμπεριφορά που πραγματοποιείται ενώ το άτομο κοιμάται. Μια παραλλαγή της σεξυπνίας περιλαμβάνει τη σεξουαλική συμπεριφορά που παρατηρείται ενώ το άτομο βρίσκεται σε κατάσταση σύγχυσης, σε καθεστώς δηλαδή μερικής αφύπνισης από τον ύπνο και χωρίς να έχει συνείδηση των πράξεών του.
Η σεξυπνία έχει ταξινομηθεί ως μια παραϋπνία που δεν πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια του REM ύπνου, δεδομένου ότι σε αυτό το στάδιο οι μύες του σώματος έχουν παραλύσει ώστε να προστατευτεί το άτομο από κάποια ακούσια κίνηση. Σε αυτή την κατηγορία παραϋπνιών ανήκουν αρκετές γνωστές περιπτώσεις όπως η υπνοβασία. Ο επιπολασμός των παραϋπνιών σε ενήλικες, εκτιμάται ότι κυμαίνεται μεταξύ 2-6%, αλλά είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι εκτιμήσεις αυτές, συχνά βασίζονται σε άτομα που απευθύνονται σε κλινικές ύπνου, μια πληθυσμιακή ομάδα που πιθανόν να διαφέρει από τον γενικό πληθυσμό. Στην περίπτωση της σεξυπνίας όμωςείναι πολύ δυσκολότερο να εντοπιστεί το ακριβές ποσοστό του γενικού πληθυσμού στο οποίο παρατηρείται. Μέσα από την μελέτη ατόμων που απευθύνονται σε κάποια κλινική ύπνου, εκτιμάται ότι στο 8% των ερωτηθέντων εντοπίστηκαν συμπτώματα που υποδηλώνουν σεξουαλική συμπεριφορά, με τους άνδρες να συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο ποσοστό εμφάνισης της σεξυπνίας.
Η διάγνωση της σεξυπνίας βασίζεται κυρίως στο κλινικό ιστορικό. Αυτό περιλαμβάνει πληροφορίες σχετικά με τη φύση των συμπεριφορών που παρατηρούνται στον ύπνο του ασθενούς, ενσωματώνοντας πληροφορίες για το οικογενειακό ιστορικό διαταραχών του ύπνου καθώς και την προσωπική άποψη του ατόμου για τον ύπνο του. Σημαντικό στοιχείο στην διερεύνηση του προβλήματος μπορεί να αποτελέσει και η μαρτυρία εκείνων που έχουν κοιμηθεί μαζί του, καθώς όσοι πάσχουν από κάποια παραϋπνία συνήθως έχουν ελλιπείς ή περιορισμένες γνώσεις σχετικά με τις παραϋπνικές τους δραστηριότητες. Η διαφοροδιάγνωση για άτομα που παρουσιάζουν συμπτώματα σεξυπνίας περιλαμβάνει άλλες διαταραχές ύπνου, νυκτερινές κρίσεις, άλλες και ψυχιατρικές διαταραχές όπως οι παραφιλίες (σεξουαλικές διαστροφές ή παρεκκλίσεις). Πρέπει να σημειωθεί ότι δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η ίδια η σεξυπνία είναι παραφιλική διαταραχή, αν και είναι πιθανό υποκείμενες παραφιλικές προτιμήσεις να αποκαλυφθούν από τη σεξουαλική συμπεριφορά που εκδηλώνεται ασυνείδητα πλέον.
Μέχρι σήμερα, οι θεραπείες για τα άτομα που πάσχουν από σεξυπνία βασίζονται κυρίως σε εκείνες που έχουν αποδειχτεί αποτελεσματικές στη θεραπεία άλλων παραϋπνιών. Οι πιο διαδεδομένες είναι η εκπαίδευση των ασθενών σχετικά με την κανονική ροή του ύπνου, η εκμάθηση τεχνικών βελτίωσης της ποιότητας του ύπνου καθώς και αποφυγής κάθε παράγοντα που ενδέχεται να παρεμβαίνει. Οι κατευθυντήριες γραμμές για τα άτομα που πάσχουν από σεξυπνία συστήνουν την αποφυγή συγκεκριμένων περιπτώσεων όπως το στρες και το άγχος, το αλκοόλ και οι ναρκωτικές ουσίες. Η φαρμακολογική θεραπεία περιλαμβάνει κατά κύριο λόγο την χορήγηση βενζοδιαζεπινών (ηρεμιστικών-υπναγωγών) μέσης ή μακράς δράσης. Η θεραπεία άλλων διαταραχών του ύπνου που συνυπάρχουν με την σεξυπνία, όπως είναι η υπνική άπνοια (σημειωτέον ότι προκαλεί στυτική δυσλειτουργία), μπορεί να βοηθήσει σημαντικά.
Η πιο ανησυχητική παράμετρος της σεξυπνίας έγκειται στην πιθανότητα το άτομο που γίνεται αποδέκτης της σεξουαλικής συμπεριφοράς να μην είναι θετικός και να μην συναινεί σε αυτή, δεδομένου ότι πλέον η πράξη αποκτά διαστάσεις βιασμού. Είναι γεγονός ότι κατά το παρελθόν έχουν καταγραφεί περιπτώσεις βιασμού στις οποίες ο κατηγορούμενος επικαλέστηκε για την υπεράσπισή του, την διαταραχή της σεξυπνίας. Όταν αυτό συμβαίνει ανάμεσα σε ζευγάρια που ζουν μαζί, τότε το γεγονός αποκρύπτεται, γιατί ντρέπονται να το αναφέρουν ή να ζητήσουν βοήθεια. Αντίθετα επιλέγουν «λύσεις ανάγκης» και καταλήγουν ακόμα και να κοιμούνται σε χωριστά κρεβάτια ή και δωμάτια για σιγουριά. Ωστόσο, όσοι πιστεύουν ότι έχουν γίνει μάρτυρες ενός τέτοιου γεγονότος θα πρέπει, είτε είναι ζευγάρια είτε όχι, να συζητούν το θέμα αυτό και να απευθύνονται σε ειδικό, ώστε να τους ενημερώσει για το πώς θα αντιμετωπιστεί το πρόβλημα.
Δρ. Θάνος Ε. Ασκητής Νευρολόγος
Ιατρικό Κέντρο Σεξουαλικής Υγείας Θάνου Ασκητή
Αθαλάσσας 62, Στρόβολος, Λευκωσία
Τηλ.: 22459555
www.askitis-cy.com
Δωρεάν Συμβουλευτική Γραμμή Σεξουαλικής Υγείας
Δευτέρα-Παρασκευή 12.00-16.00
Τηλέφωνο 77.77.28.77
