Του Άντρου Σκαλιστή
Το κείμενο είναι τμήματα της εκπομπής «Roadtrip.cy» στον Σπορ FM 95.
Όλοι ψάχνουμε για καινούργια πράγματα, φρέσκες ιδέες, νέες ευκαιρίες. Ευκαιρίες για αλλαγές ριζικές ή όχι και τόσο, αφού εμείς αποφασίζουμε πόσο μεγάλες αλλαγές… Ευκαιρίες για περιπέτειες, εμπειρίες, φρέσκες εικόνες. Ειδικά αυτό το διάστημα έχουμε ανάγκη, όλοι μας, από φρέσκες, καθαρές εικόνες, που θα μας δυναμώνουν στα δύσκολα. Ο τόπος μας, το νησί μας σφύζει, είναι έτοιμο να μας τροφοδοτήσει με σπουδαία αφηγήματα και θετική ενέργεια. Εμείς θα προσπαθήσουμε να σας μεταδώσουμε όσο το δυνατόν περισσότερες και πιο καθαρές εικόνες. Και τι πιο καθαρό από την ιστορία, τη φύση και τα τοπία του νησιού μας.
Το roadtrip.cy έχει πάθος με τις εκδρομές, με τα κυπριακά τοπία, τα μονοπάτια της φύσης, με το αυτοκίνητο, αλλά και με το ποδήλατο. Προφανώς, δεν είμαστε οι μόνοι που έχουμε αυτό το πάθος. Πριν λίγες μέρες, με πήρε τηλέφωνο ένας πολύ καλός φίλος, άνθρωπος που εκτιμώ ιδιαίτερα και μου εισηγήθηκε έναν συγκεκριμένο προορισμό. Μου άρεσε η ιδέα γιατί ξέρω ότι είναι ωραίο χωριό, με ιστορία και ωραία παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Μάλιστα είναι και αυτό κρασοχώρι, άρα δένει ωραία με τις προηγούμενες εκπομπές μας. Είχα όμως μια ανησυχία, θα καταφέρουμε με αυτό το χωριό να γεμίσουμε μια εκπομπή; Όταν το μελέτησα λίγο, δεν μου έμεινε καμιά αμφιβολία, μπορεί να χρειαστεί και δυο εκπομπές, θα δούμε μαζί πως θα εξελιχθεί. Ένα απίστευτα ωραίο χωριό που διατηρεί έντονα κυπριακό χαρακτήρα. Φυσικά, δεν ήθελα αλλά και δεν μπορούσα να απορρίψω την πρόσκληση. Σήμερα, θα πάμε μαζί εκδρομή στο Κοιλάνι, χωριό με πολύ φιλόξενους ανθρώπους, με ένα εξαιρετικό οινοποιείο και μια παραδοσιακή ταβέρνα.
(Φωτογραφία: To Κοιλάνι είναι χωριό με πολύ φιλόξενους ανθρώπους, με ένα εξαιρετικό οινοποιείο και παραδοσιακά ταβερνάκια.)
Μπαίνουμε στο αυτοκίνητό μας και ξεκινάμε για Κοιλάνι. Από Λευκωσία θα πάμε προς Τρόοδος, μετά την Κακοπετριά πάμε προς Κάτω Αμίαντο, Σαϊττά, Πέρα Πεδί και φτάνουμε στο Κοιλάνι. Από Λεμεσό και Πάφο, θα ανεβούμε από Ερήμη, Καντού, Σούνι-Ζανατζιά, Βουνί, Κοιλάνι, αυτή είναι εξαιρετική διαδρομή. Από Λάρνακα και ελεύθερη Αμμόχωστο, θα πρέπει να πάμε Λεμεσό και να ακολουθήσουμε τη διαδρομή που μόλις περιγράψαμε, την εξαιρετική. Όλη η διαδρομή μας είναι ωραία, ειδικά από την Κακοπετριά και πάνω, που έχουμε το δάσος γύρω μας. Καταπράσινη φύση, τα πεύκα μας, τα ζωογόνα πεύκα μας, αλλά και πολλά άλλα δέντρα όπως κέδρα, πλατάνια, λεύκες, δρύες και θαμνώδη βλάστηση κάνουν τον δρόμο μας ειδυλλιακό. Στη διασταύρωση όπου ευθεία πάμε Τρόοδος, αριστερά Κυπερούντα, τους χαιρετισμούς μας στην Κυπερούντα παρεμπιπτόντως, εμείς πάμε ελαφρώς αριστερά προς Κάτω Αμίαντο και ξεκινά ο κατήφορος. Ένα χιλιόμετρο μετά από αυτή τη διασταύρωση βλέπουμε στις πλαγιές του βουνού εγκαταλελειμμένες δόμες, ξερολιθιές δηλαδή, αλλά χωρίς καμιά καλλιέργεια. Ακόμα μια περιοχή που πλήγηκε από τη «σοφή» κυβερνητική απόφαση περασμένων δεκαετιών για το επιχορηγημένο ξερίζωμα αμπελιών, με όλες τις συνεπακόλουθες συνέπειες, κυρίως την αστυφιλία. Περνάμε μέσα από τον Κάτω Αμίαντο, ωραίο χωριό με πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία, θα το επισκεφθούμε μαζί μιαν άλλη φορά και για τις ομορφιές του αλλά κυρίως για την ιστορία του. Συνεχίζουμε και μετά τον Μόζορα είμαστε μέσα σε ένα καταπράσινο και πανέμορφο φαράγγι. Είμαστε στο φαράγγι του Κρυού ποταμού και η φύση δίπλα μας είναι ακόμα πιο επιβλητική. Πεύκα, πλατάνια και λεύκες, πολλές λεύκες στα αριστερά μας και στο βάθος ο ποταμός. Εδώ θα ήταν ωραία μια στάση για καφέ, αλλά έχουμε πολλά να δούμε ακόμα και έχουμε και ένα ενθουσιασμό για το Κοιλάνι, οπότε προχωρούμε.
Περνάμε από Σαϊττά, πάμε αριστερά για Λεμεσό και αμέσως μετά μπαίνουμε δεξιά για Πέρα Πεδί. Περνάμε μέσα από το Πέρα Πεδί που είναι ακόμα ένα εξαιρετικό χωριό, γραφικότατο και πανέμορφο. Παντού ξερολιθιά με άσπρη πέτρα κτισμένη με μαστοριά και επιδεξιότητα από τεχνίτες άλλων εποχών. Σίγουρα θα έρθουμε και εδώ, μαζί, ως εκπομπή. Από το Πέρα Πεδί θα ακολουθήσουμε τον δρόμο για Κοιλάνι και σε 2 χιλιόμετρα, ούτε 5 λεπτά, θεωρητικά θα φτάσουμε. Όμως, μετά το πρώτο χιλιόμετρο μπαίνουμε ξανά στο φαράγγι του Κρυού ποταμού και είναι απίστευτη η ομορφιά γύρω μας. Στα δεξιά μας, η πλαγιά του βουνού με άσπρα ασβεστολιθικά πετρώματα, θαμνώδη βλάστηση και πεύκα και αριστερά μας ο ποταμός που δεν φαίνεται γιατί είναι χαμηλά και καλυμμένος από τη βλάστηση. Τεράστια, αιωνόβια πλατάνια σχεδόν σκεπάζουν τον δρόμο και δημιουργούν μια ονειρική εικόνα. Οδηγούμε σιγά-σιγά σε αυτόν τον ειδυλλιακό δρόμο. Ανοικτά παράθυρα και απολαμβάνουμε τον φρέσκο αέρα του βουνού, τις μυρωδιές και τη ζωντάνια του δάσους. Φτάνουμε σε ένα τόπο ακόμα πιο όμορφο και σταματάμε. Παρκάρουμε το αυτοκίνητό μας στον χώρο παρκαρίσματος και βγαίνουμε έξω προσπαθώντας να εισπνεύσουμε όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας σιγά-σιγά, τόση ομορφιά μπορεί να προκαλέσει σοκ. Είμαστε μέσα σε ένα φαράγγι, λίγο πιο πάνω από την κοίτη του ποταμού, κάτω από πλατάνια, ειδικά ένα ξεχωρίζει για το μέγεθος και την ηλικία του, αλλά σε λίγο αυτά, βλέπουμε απέναντί μας ένα ξωκκλήσι πανέμορφο, σαν να το βγάλαμε από παραμύθι, τρεχούμενα νερά, πολλές ομορφιές. Είμαστε στην Αγία Μαύρη.
(Φωτογραφία: Ανάμεσα στα πιο εξέχοντα αξιοθέατα που θα συναντήσει κανείς στο Κοιλάνι είναι και το εκκλησάκι της Αγίας Μαύρης.)
Αφήνουμε το βλέμμα μας να αγκαλιάσει το τοπίο, μόνο με αγκαλιά αντιμετωπίζεται αυτή η εικόνα. Ο Κρυός ποταμός, 4-5 μέτρα πιο χαμηλά, στα δεξιά μας, ακούμε το κελάρυσμα -μάλλον τη μουσική του νερού, το ταπεινό ξωκκλήσι της Αγίας Μαύρης στα αριστερά μας και γύρω μας ποταμίσια βλάστηση και το δάσος. Μπροστά μας, όμως, ένα θαύμα της φύσης. Ένας τεράστιος πλάτανος. Όταν λέμε τεράστιος πλάτανος, τι διαστάσεις φέρνετε στο μυαλό σας; Να πούμε διάμετρο κορμού, πόση; Τρία μέτρα, πέντε μέτρα; Ο πλάτανος που έχουμε μπροστά μας, έχει διάμετρο 8 μέτρα και ύψος 35. Σκεφτείτε, αν υπολογίσουμε ότι ένας όροφος μιας πολυκατοικίας έχει ύψος 3 μέτρα, τότε αυτός ο πλάτανος έχει το ύψος μιας πολυκατοικίας με έντεκα ορόφους. Το δέντρο αυτό είναι πάνω από 1200 χρόνων, πάνω από 12 αιώνες ζωής, πόσα έχει δει στη μακραίωνη ιστορία του; Σκεφτείτε ότι το 800 μ.Χ., το 1100 μ.Χ., το 1400, το 1800, Κύπριοι και ξένοι ταξιδιώτες ξεδιψούσαν με το νερό του Κρυού ποταμού και μετά καθόντουσαν στη σκιά αυτού του πλάτανου για να χαρούν τη δροσιά του. Πολύ δυνατή εικόνα και γίνεται ακόμα πιο δυνατή, γιατί πάμε στη βάση του δέντρου και κοιτάζουμε προς τα πάνω, κοιτάζουμε τα κλαδιά του. Συνειδητοποιούμε ότι ένα κλαδί από πάνω μας, κοντά στον κορμό, διακλαδώνεται σε δυο διαφορετικά κλαδιά. Συνηθισμένο θα μου πείτε, όλα τα δέντρα το έχουν αυτό. Ναι, αλλά εδώ τα δύο κλαδιά ενώνονται ξανά σε ένα.
Υπάρχουν και άλλα πλατάνια εδώ, τόσα που είμαστε συνέχεια σε σκιά αλλά αυτό το συγκεκριμένο έχει κάτι μαγικό. Κατ’ ακρίβεια, όλος ο χώρος εδώ έχει μια μαγεία, μια ομορφιά ονειρική.
Είμαστε μαζί, μια παρέα, η παρέα της εκπομπής roadtrip.cy και βρισκόμαστε στην Αγία Μαύρη, σε ένα παραμυθένιο τόπο. Θαυμάζουμε τον 1200 χρόνων πλάτανο, τη μουσική του Κρυού ποταμού, τη σκιά του δάσους και πάμε προς το ξωκκλήσι. Το εκκλησάκι της Αγίας Μαύρης και του Αγίου Τιμοθέου είναι πραγματικά εντυπωσιακό και παρά το μικρό του μέγεθος, προκαλεί συναισθήματα δέους και σεβασμού. Άσπρη πέτρα από το διπλανό βουνό, κεραμίδι και ξύλο. Αυτό που το κάνει τόσο επιβλητικό είναι ότι στη δυτική του πλευρά ακουμπά κυριολεκτικά πάνω στο βουνό, δηλαδή, σκάφτηκε το βουνό και το εκκλησάκι φώλιασε μέσα του. Μας δημιουργείται η αίσθηση ότι είναι προέκταση του πελώριου βουνού που δεσπόζει πίσω του.
Ενδιαφέρουσα και ασυνήθιστη αρχιτεκτονική και σημαντικές τοιχογραφίες. Οι πόρτες του ναΐσκου πλαισιώνονται από πέτρα, όμορφα πελεκητή, μπαίνουμε στο εσωτερικό, θαυμάζουμε τις αγιογραφίες αλλά και την καταπακτή που υπάρχει στον δυτικό τοίχο, αυτόν που είναι μέσα στο βουνό. Από την καταπακτή βλέπουμε ότι το αγίασμα των δυο Αγίων, το νερό δηλαδή, περνά μέσα από το βουνό, κάτω από την εκκλησία και αναβλύζει έξω, δίπλα στον δρόμο. Βγαίνοντας από το ξωκκλήσι, περπατούμε προς τον Κρυό ποταμό. Στεκόμαστε πάνω από τον ποταμό, δίπλα από το γεφύρι και θαυμάζουμε τη δύναμη αλλά και την καθαρότητα, την διαύγεια του νερού και παρατηρούμε ότι υπάρχουν καμιά δεκαριά πάπιες που σουλατσάρουν στην όχθη και απολαμβάνουν αυτή την εξαιρετική, αυτή την ευλογημένη γωνιά του τόπου μας. Πρέπει να σας πω ότι υπάρχει μια εξαιρετική παράδοση, ένας θρύλος για την Αγία Μαύρη, αλλά δεν θα σας τον πω εγώ.
Περνάμε καλά στην Αγία Μαύρη αλλά έχουμε πολλά να δούμε ακόμα, ήρθαμε πάνω στα βουνά για να δούμε το Κοιλάνι και στο χωριό δεν μπήκαμε ακόμα και έχουμε ακόμα δυο σταθμούς πριν πάμε στο χωριό.
Φτάσαμε περίπου ένα χιλιόμετρο πριν το χωριό και σταματήσαμε στην Αγία Μαύρη, σε ένα παραμυθένιο τόπο τον οποίο χαρήκαμε, μπαίνουμε στο αυτοκίνητό μας και ξεκινάμε για το μεσαιωνικό γεφύρι του Κρυού ποταμού.
Μετά την Αγία Μαύρη, με κατεύθυνση το Κοιλάνι, μόλις περάσουμε το εστιατόριο «Τα 3 πεύκα», στρίβουμε αριστερά, μια πολύ απότομη κατάβαση, αλλά πανέμορφη διαδρομή μέσα από καταπράσινη και ολοζώντανη φύση. Αμυγδαλιές, καρυδιές, μοσφιλιές, φρουτόδεντρα, θάμνοι, λουλούδια, η φύση στα καλύτερά της. Κατεβαίνουμε την κατηφόρα σιγά-σιγά και γιατί πρέπει να είμαστε προσεκτικοί αλλά και γιατί απολαμβάνουμε το δάσος, το πράσινο, το τοπίο, τον καθαρό αέρα, την ησυχία. Υπάρχουν τόσα πολλά να χαρούμε στον τόπο μας, τόσα πολλά να ζήσουμε έντονα, με δύναμη, με πάθος. Τόσες ομορφιές να μας φτιάξουν τη διάθεση, είμαστε τυχεροί να ζούμε σε ένα τέτοιο τόπο και ξέρω ότι το έχω ξαναπεί πολλές φορές.
Έχουμε κέφι γιατί είμαστε σε ακόμα ένα εξαιρετικό τοπίο του νησιού μας, χαιρόμαστε την Κύπρο και νιώθουμε ωραία. Νιώθουμε ωραία γιατί το καλοκαιράκι μας είναι στη γωνία και έρχεται, το μυριζόμαστε ήδη στον αέρα. Είμαστε στον δρόμο για το Κοιλάνι, κάναμε μια στάση στην Αγία Μαύρη, και τώρα κατεβαίνουμε μια απότομη κατηφόρα, μέσα στο πράσινο για να δούμε το μεσαιωνικό γεφύρι. Φτάνουμε σε ένα πλάτωμα και έχουμε απέναντί μας το γεφύρι. Υπέροχη εικόνα! Το πράσινο που εκτιμήσαμε κατεβαίνοντας, εδώ, σμίγει με το πράσινο του ποταμού, πλατάνια, σκλήδροι, βάτοι, καλαμιές, θάμνοι και άγρια βλάστηση. Και ένα ξύλινο παγκάκι, κάτω από τον μεγαλύτερο πλάτανο, δίπλα από το γεφύρι, ενάμισι μέτρο από το νερό. Ξέρετε, καμιά φορά, είναι αυτές οι μικρές λεπτομέρειες που κάνουν τη διαφορά. Ο τόπος είναι πραγματικά πανέμορφος από μόνος του, έχει όλα τα σωστά χρώματα, αρώματα και ήχους για να ξυπνήσουν ωραία συναισθήματα, για να μας βγάλει το χαμόγελο. Εκείνο το παγκάκι, όμως, είναι το σημείο στίξης που δίνει τον ρυθμό, είναι το θαυμαστικό στο τέλος της πρότασης. Χειμώνας, μπότες, μπουφάν, κασκόλ, ζεστός καφές και το παγκάκι, καλοκαιράκι, T-shirt, εσπρεσάκι και το παγκάκι. Ή πάλι, οποιαδήποτε εποχή, καλή παρέα, κουρελού στο χώμα, δίπλα στον ποταμό, σάντουιτς, αναψυκτικά, πικνίκ. Χαιρόμαστε τη φύση, το γεφύρι, τον ποταμό, αλλά κυρίως την ησυχία. Μακριά από κόσμο και δρόμους, εδώ στο γεφύρι του Κρυού ποταμού, λίγο πριν το Κοιλάνι, αυτό που αρχίζουμε να απολαμβάνουμε μετά την πρώτη εικόνα, είναι η γαλήνη του χώρου. Θα έλεγα όχι απλώς γαλήνη, ένα αίσθημα κατάνυξης μάς πλημμυρίζει, κατάνυξης, αγαλλίασης και πληρότητας.
(Φωτογραφία: Μακριά από κόσμο και δρόμους, εδώ στο γεφύρι του Κρυού ποταμού, λίγο πριν το Κοιλάνι.)
Είμαστε στο γεφύρι του Κρυού ποταμού, λίγο πριν το Κοιλάνι και απολαμβάνουμε ομορφιές και τη γαλήνη του χώρου. Καθόμαστε στο παγκάκι και έχουμε μπροστά μας το νερό και δίπλα μας το γεφύρι που ξέρουμε ότι είναι μεσαιωνικό, δεν ξέρουμε ακριβή χρονολογία όμως. Κηρύχτηκε αρχαίο μνημείο και συντηρήθηκε από το τμήμα αρχαιοτήτων το 2008 και ενώνει τις δυο όχθες του Κρυού ποταμού. Ο Ποταμός ξεκινά από το κεντρικό τμήμα της οροσειράς του Τροόδους, περνά από τις Πλάτρες όπου μένουν όλοι ξύπνιοι από τα αηδόνια, από το γραφικότατο Πέρα Πεδί, το Κοιλάνι που θα δούμε σε λίγο, ελπίζω, και ενώνεται με τον ποταμό Κούρη κοντά στην Άλασσα. Προηγουμένως, είπα πως ελπίζω ότι θα δούμε σε λίγο το Κοιλάνι γιατί όπως πάμε, με τόσες ομορφιές και τόσους σταθμούς για να τις χαρούμε, δεν νομίζω να προλάβουμε να μπούμε στο χωριό, μάλλον θα χρειαστούμε και άλλη εκπομπή.
(Φωτογραφία: Γεφύρι Κρυού ποταμού, παγκάκι, μύλος στο βάθος.)
Όπως καθόμαστε στο ξύλινο παγκάκι και χαιρόμαστε την ησυχία, βλέπουμε απέναντί μας, από την άλλη πλευρά του ποταμού τον παλιό μύλο. Θέλουμε να τον δούμε από κοντά, όχι ότι έμεινε γερός, ένας τοίχος στέκει σήμερα, αλλά αξίζει να τον δούμε. Ευκαιρία να περάσουμε και το γεφύρι. Περπατάμε πάνω στο γεφύρι, μονοπάτι 7-8 μέτρα και στεκόμαστε κάτω από τα πέτρινα χαλάσματα. Είναι ένας από τους πολλούς νερόμυλους που υπήρχαν στην ύπαιθρο του νησιού μας. Πολύ απλή κατασκευή αλλά λειτουργούσε μια χαρά. Στην ουσία, ένα πέτρινο αυλάκι έπαιρνε νερό από τον ποταμό πριν, ας πούμε, 100 μέτρα από ένα σημείο πιο ψηλά, το νερό ερχόταν εδώ που υπήρχε μια υψομετρική διαφορά τουλάχιστον 6 μέτρων και από εδώ έπεφτε με φόρα πάνω στη φτερωτή του μύλου. Η φτερωτή γύριζε και έδινε κίνηση στη μυλόπετρα που άλεθε τα σιτηρά. Απλά και λειτουργικά! Όπως στεκόμαστε κάτω από τον χαλασμένο πέτρινο τοίχο προσέχουμε ότι μέσα στον τοίχο, μέσα στα χαλάσματα, διακρίνουμε μια σωλήνα, προφανώς που μετέφερε το νερό. Διάμετρος περίπου 40 εκατοστά και πάχος τοιχώματος περίπου 7-8 εκατοστά. Με λίγη περισσότερη προσοχή παρατηρούμε ότι η σωλήνα αυτή είναι πέτρα πελεκητή, είναι πέτρα που σκαλίστηκε στο χέρι και έγινε σωλήνα. Σκεφτείτε την τέχνη, τη μαστοριά που έπρεπε να χρησιμοποιήσει αυτός ο τεχνίτης που την έφτιαξε. Ξέρετε, είναι τέχνη να σκαλίζεις τις στήλες, τις κολόνες του Παρθενώνα, είναι όμως εξίσου σημαντική τέχνη, με την ίδια προσοχή και λεπτοδουλειά να σκαλίζεις την πέτρα για να φτιάξεις μια σωλήνα μεταφοράς νερού.
Κουραστήκαμε όμως με το σκάλισμα, γι’ αυτό φεύγουμε και πάμε προς το κέντρο του χωριού να βρούμε την ταβέρνα του Άριστου, ενός ακόμη ξεχωριστού Κοιλανιώτη. Ο Άριστος θα μπει στην παρέα μας γιατί αγαπά τον τόπο του αλλά και γιατί χειρίζεται μαζί με τη γυναίκα του τη Μαρία την ταβέρνα «Το Κορίνεον».
Στο κέντρο του χωριού, είναι γνωστό και ως «Οι μεζέδες της Μαρίας». Κλασικές κυπριακές γεύσεις, νόστιμο σπιτικό φαγητό και είδη σχάρας τις καθημερινές, σούβλα τις Κυριακές.
Σήμερα, ξεκινήσαμε για το Κοιλάνι αλλά ήταν τόσες πολλές οι ομορφιές που βρήκαμε στον δρόμο μας που μόλις καταφέραμε να πλησιάσουμε στην περιφέρεια του χωριού. Επειδή πάντα μας αρέσει να βλέπουμε τη θετική πλευρά των πραγμάτων, αυτό φυσικά σημαίνει ότι έχουμε να προσβλέπουμε στην επίσκεψή μας στο χωριό και τα δρομάκια του, και την ταβέρνα του Άριστου… Πριν από το χωριό, όμως, σας έχω και μια επίσκεψη σε οινοποιείο, από τα καλά…
Το πιο πάνω κείμενο είναι τμήματα της εκπομπής «Roadtrip.cy». Κάθε Σάββατο και Κυριακή από τις 8 μέχρι τις 10 ακούτε την εκπομπή του Άντρου Σκαλιστή «Roadtrip.cy» στον Σπορ FM 95.
cyprus.wiz-guide
