Μαρία Καραμάνου
Το μοιραίο ξημέρωμα της 20ης Ιουλίου 1974, όταν οι Τούρκοι εισέβαλαν στην Κύπρο, η Χαρίτα Μάντολες βρέθηκε αντιμέτωπη με την απόλυτη καταστροφή και τον ανείπωτο πόνο. «Το 1974 ήβρε με στην Κερύνεια. Το σπίτι μου ήταν εκεί κοντά που έγινε η «αποβίβαση». Άλλοι χάθηκαν, άλλοι εσώθηκαν. Άλλοι αγνοούνται ακόμη», αποκάλυψε.
Ημέρες ξεγνοιασιάς στον Καραβά. Η Χαρίτα Μάντολες στη μέση, μαζί με τα ξαδέλφια και φίλους στη βεράντα του ξενοδοχείου του νονού και θείου της, Σάββα Τσιάκκα, Mermaid Hotel
Η ιστορία της ξεκινάει από την Κερύνεια, όπου ζούσε μαζί με την οικογένειά της. Κατά την εισβολή, οι Τούρκοι στρατιώτες επιτέθηκαν βίαια και αδίστακτα, σκοτώνοντας και αιχμαλωτίζοντας αμάχους. Η Χαρίτα είδε με τα ίδια της τα μάτια τους αγαπημένους της να δολοφονούνται εν ψυχρώ και η ίδια υπέστη απερίγραπτη κακοποίηση. Οι πληγές αυτής της τραγωδίας παραμένουν ανεξίτηλες στη μνήμη της, ενώ η ίδια παρέμεινε αλύγιστη και δυνατή.
«Δεν μπορώ να σας περιγράψω τι εγίνετουν. Εμείς στα κυπριακά λέμε 'Έχανεν η μάνα το παιδίν και το παιδίν τη μάνα'».
24 Ιουλίου 1974. Στη Λευκωσία τέσσερις ημέρες μετά την τουρκική εισβολή
Αυτή την Κυριακή η «Καθημερινή» δίνει τον λόγο στους ανθρώπους που έζησαν μία από τις μεγαλύτερες τραγωδίες της σύγχρονης Ιστορίας του Ελληνισμού: την τουρκική εισβολή στην Κύπρο.
Η Χαρίτα Μάντολες αφηγείται τα βιώματά της στον Σάκη Ιωαννίδη στο βιβλίο «Κύπρος 1974: Γεγονότα και μαρτυρίες», που κυκλοφορεί με την «Καθημερινή της Κυριακής» στις 14 Ιουλίου. Μέσα από τη συγκλονιστική της μαρτυρία, μας μεταφέρει στις κρίσιμες εκείνες ημέρες του Ιουλίου και του Αυγούστου του 1974, αποκαλύπτοντας τις φρικαλεότητες που βίωσε και την αδιάκοπη πάλη της για δικαιοσύνη και ελευθερία.
Πενήντα χρόνια μετά τα αιματηρά γεγονότα που έλαβαν χώρα στη μεγαλόνησο, στο βιβλίο μιλούν οι πρωταγωνιστές τους: οι νεαροί τότε έφεδροι, οι έμπειροι στρατιωτικοί, τα στελέχη των υπηρεσιών συλλογής πληροφοριών, που έζησαν από κοντά τη φρίκη της εισβολής. Μέσα από τις μαρτυρίες και τις προσωπικές τους αφηγήσεις, μεταφερόμαστε στις κρίσιμες αυτές ημέρες του καλοκαιριού του 1974 και βρίσκουμε απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα που μας απασχολούν ακόμα και σήμερα.
Εικόνα από τις τουρκικές αεροπορικές επιδρομές στην πόλη της Κερύνειας κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής
Η Χαρίτα Μάντολες παραμένει σύμβολο του αντικατοχικού αγώνα της Κύπρου, εμπνέοντας με τη δύναμη και την αντοχή της. Η ιστορία της αποτελεί έναν φόρο τιμής στους αμέτρητους ανθρώπους που θυσιάστηκαν και υπέφεραν, κρατώντας ζωντανή τη μνήμη και το χρέος για τη συνέχιση του αγώνα μέχρι την τελική δικαίωση.
Η Χαρίτα Μάντολες ήταν για χρόνια «η γυναίκα με τους περισσότερους αγνοούμενους». Για χρόνια εκείνη και άλλες, με φωτογραφίες στα χέρια, πήγαιναν στα οδοφράγματα. Έκανε σκοπό της ζωής της να βρεθούν οι αγνοούμενοι.
Μέσα από τα δικά της λόγια, «Το σπίτι πιο πάνω, που το εκαθαρίσαμε για τον γάμο, ήταν γεμάτον Τούρκους. Όταν μαμά και κόρη επήαν μέσα στο σπίτι...τα ουρλιαχτά τους είναι μέσα στο κεφάλι μου. Αρπάξαν τες, εφωνάζαν...και αγνοούνται από τότε. Ούτε ζωντανές ούτε νεκρές».
Ελληνοκύπριοι που εκτοπίστηκαν από την Αμμόχωστο, στις αυτοσχέδιες σκηνές τους
Σε μια άλλη συγκλονιστική μαρτυρία της, αφηγείται: «Αν δεις να πυροβολούσιν, να πέσεις κάτω και να κάμεις τη νεκρή», είπε ο άντρας μου. «Πίστευα και εγώ ότι το ίδιο θα έκαμνε κι εκείνος. Δεν ήταν έτσι όμως». «Αντρέα, Αντρέα. Έκαμνεν τον νεκρό; Τίποτε. Δεν με άφησαν. Τρεις φορές να πέσω πάνω του, να τον αγγίξω. Τίποτε. Και βρέθην ο Τούρκος της κουφάλας και λέω του, 'Το μωρό μου, δώσε μου το μωρό μου ζωντανό'».
Η Χαρίτα Μάντολες έκανε απεγνωσμένες προσπάθειες να φθάσει και να διασώσει τον γιο της, αλλά οι προσπάθειές της απέτυχαν αφού ο Τούρκος στρατιώτης της άρπαξε το μωρό από το χέρι και το πέταξε μέσα στα αγκάθια. Μια νεαρή κοπέλα, που κρατούσε το παιδί στην αγκαλιά της, προσπάθησε να το παραδώσει στη Χαρίτα. Ωστόσο, ένας άλλος Τούρκος το άρπαξε από τα χέρια της κοπέλας και το ξαναπέταξε μακριά. Η λόγχη του σκότωσε τη γριά γυναίκα που προσπάθησε να την προστατέψει.
Παρά την ανείπωτη τραγωδία που βίωσε, δεν σταμάτησε ποτέ να παλεύει για τη δικαιοσύνη και την ελευθερία της πατρίδας της. Η ίδια λέει «Τα μεταδίδω τούτα για να μάθουν οι νεότεροι. Γιατί εμείς εν να φύγουμεν από τη ζωή. Ποιοι θ'αναζητήσουν την απελευθέρωση τούτου του τόπου; Τι θα τους παραδώσουμε; Όταν τα λέω, ανακουφίζομαι και παίρνω δύναμη και ξανασυνεχίζω».
50 Χρόνια από την Τουρκική Εισβολή στην Κύπρο: Μνήμη και Αντίσταση
Η Χαρίτα Μάντολες, έχασε 12 αγαπημένα της πρόσωπα κατά την εισβολή. Οι μαρτυρίες της αποτελούν ζωντανή απόδειξη της φρίκης που βίωσε ο κυπριακός λαός. «Το βρέφος της αδερφής μου έκλαιε συνέχεια, τρεισήμισι μηνών ήταν και της έλεγαν, 'Πνίξε το, για να γλιτώσουμε. Πνίξε το, για να μη μας ακούσουν έξω οι Τούρκοι'. Μου έλεγε, 'Δεν μπορώ να το πνίξω'. Και της έλεγαν οι άλλοι, 'Κλώσε του λίγο το λαιμούδιν του κι εν να πνιγεί'. Δεν το έκαμεν όμως», αφηγείται η Χαρίτα, περιγράφοντας την απελπισία και τις δύσκολες αποφάσεις που αναγκάστηκαν να πάρουν οι άμαχοι.
Η εισβολή προκάλεσε αδιανόητο πόνο και τρόμο στους κατοίκους της Κύπρου. Η Χαρίτα Μάντολες θυμάται: «Εν ακούσατε; Κατεβαίνουν οι Τούρκοι. Δεν θα φύγετε». Η απειλή ήταν διαρκής και οι οικογένειες ζούσαν με τον φόβο της επόμενης επίθεσης. «Από τότε τα παιδιά δεν εκοιμούνταν, συνέχεια ήταν στην αγκαλιά μου. Είχαν πολλά προβλήματα τα μωρά, πάρα πολλά, διότι ενού χρόνου μωρόν του έμειναν οι φόβοι που είχαμεν κι εμείς».
Ο Παναγιώτης Τσιάκκας, ξάδελφος της Χαρίτα Μάντολες και ο Χριστόφορος Γιατρού, στρατιώτης από τον Άγιο Ιωάννη Αγρού. Και οι δύο δολοφονήθηκαν από τους Τούρκους εισβολείς
Η απώλεια ήταν ανυπολόγιστη. Η Χαρίτα βρέθηκε μόνη, χωρίς οικογένεια, και αναγκάστηκε να ζητήσει βοήθεια από τον Μακάριο. «Ήρθε το ταξί, με έβαλε μέσα και μου λέει, 'Κυρία, πού θέλεις να κατεβείς;' Αν ήξευρα...λέω του, 'Θέλω να με πα΄ρεις να με δει ο Μακάριος'. Λέω του Μακάριου, 'Εσκοτώσαν και τον άντρα μου και τον πατέρα μου κι όλους τους συγγενείς μου, Μακαριώτατε μου. Είσαι ο άντρας μου, ο αδερφός μου, ο πατέρας μου. Δεν έχω κανέναν'».
Πενήντα χρόνια μετά, η Κύπρος εξακολουθεί να βιώνει τις συνέπειες της εισβολής. Οι πληγές της κατοχής παραμένουν ανοιχτές και η ανάγκη για δικαιοσύνη και επανένωση είναι πιο επιτακτική από ποτέ. Η Χαρίτα Μάντολες και οι άλλοι μάρτυρες της τραγωδίας συνεχίζουν να αποτελούν σύμβολα του αγώνα για την ελευθερία και την αποκατάσταση της ειρήνης στην Κύπρο. Η μνήμη της εισβολής πρέπει να διατηρηθεί ζωντανή, ως υπενθύμιση του τι συνέβη και ως φάρος για την ελπίδα ενός καλύτερου μέλλοντος.
Η φρίκη της τουρκικής εισβολής και του εκτοπισμού στοιχειώνει τα βλέμματα μικρών και μεγάλων
Η Χαρίτα Μ΄΄άντολες, συνεχίζει τον τιτάνιο αγώνα της για την δικαίωση των θυμάτων και την ανεύρεση των αγνοουμένων της κυπριακής τραγωδίας, άλλοτε διαμαρτυρόμενη μπροστά στην «Πράσινη Γραμμή» μαυροφορεμένη και φυσικά με τις φωτογραφίες στα χέρια της. Άλλοτε με συνεντεύξεις και διαλέξεις και άλλοτε μπαίνοντας στις σχολικές αίθουσες για να κρατήσει ζωντανό το έγκλημα στη Κύπρο, στις μνήμες των νέων.
Δικαίως έλαβε την τιμητική προσωνυμία «Η Μάνα των Αγνοουμένων» του 1974.
Ο A’ τόμος του βιβλίου «Κύπρος 1974: Γεγονότα και μαρτυρίες» κυκλοφορεί 14 Ιουλίου με την «Καθημερινή της Κυριακής».
