Κείμενο από την εκπομπή του Άντρου Σκαλιστή «Roadtrip.cy» στον Σπορ FM 95.
Το να ταξιδέψουμε αποκτά ιδιαίτερη σημασία στις μέρες μας. Πάντα το χρειαζόμαστε, αλλά τώρα το χρειαζόμαστε πιο έντονα. Έχουμε ανάγκη να πηγαίνουμε αλλού, έστω και νοερά.
Πιστεύουμε ότι στις μέρες μας η παρέα μας μέσα από την εκπομπή μας, μπορεί να μας ταξιδεύει και να μας προσφέρει εικόνες που χρωματίζουν την καθημερινότητά μας. Ειδικά την περίοδο που διανύουμε, όλοι θέλουμε περισσότερο χρώμα και περισσότερη ζωηράδα στην καθημερινότητά μας.
Με το roadtrip.cy, μπορούμε να αντικαταστήσουμε το οποιοδήποτε μουντό τοπίο με εικόνες του τόπου μας, ζωντανές, ζωογόνες, εμψυχωτικές. Μαζί, θα βρίσκουμε εκείνες τις γωνιές του νησιού μας που δεν έχουν φήμη, δεν έχουν τουρισμό, έχουν όμως ομορφιά, έχουν κάτι να μας πουν, συναισθήματα να δημιουργήσουν.
Τη διαδρομή μας θα την κάνουμε με αυτοκίνητό αλλά θα χαρούμε και περπάτημα σε μονοπάτια της φύσης. Γιατί θέλουμε τη ζωή μας όσο το δυνατόν πιο πλούσια σε εμπειρίες και χαμόγελα.
Σήμερα θα κάνουμε μια εκδρομή σε τέσσερα μικρά χωριά και θα περιγράψουμε τι μπορούμε να χαρούμε σε αυτά. Η διαδρομή μας με την επιστροφή θα διαρκέσει 2 ώρες περίπου, οδήγημα για 195 χιλιόμετρα, θα δούμε 10 αξιοθέατα, 3 εκδρομικούς χώρους, 5 μονοπάτια της φύσης και θα περπατήσουμε στο ένα. Για να κάνουμε όλα όσα θα περιγράψουμε μια μέρα δεν είναι αρκετή. Μπορούμε, όμως, να διαλέξουμε από το μενού ό,τι θέλουμε, μπορούμε να προσαρμόσουμε την εκδρομή στα δικά μας γούστα. Η διαδρομή μας θα είναι Αγία Μαρίνα Ξυλιάτου, Άγιος Γεώργιος του Καυκάλου, Καννάβια, Αγία Ειρήνη. Ξεκινάμε από Λευκωσία με κατεύθυνση Κλήρου, πριν το Αρεδιού πάμε δεξιά για Άγιο Ιωάννη της Μαλούντας και Κάτω Μονή. Στο τέρμα του τούνελ πάμε αριστερά και σε 1 χιλιόμετρο πάμε δεξιά για Αγία Μαρίνα Ξυλιάτου. Από Λεμεσό, Πάφο και Λάρνακα θα πρέπει να φτάσετε πρώτα στα Σπήλια και μετά από τα Σπήλια η Αγία Ειρήνη είναι μόνο δυο χιλιόμετρα.
Είμαστε ήδη στον δρόμο μετά το τούνελ της Κάτω Μονής και μπήκαμε δεξιά για την Αγία Μαρίνα. Δυο-τρία χιλιόμετρα πριν το χωριό, ξεκινούν οι καλλιέργειες, με αμυγδαλιές και μάλιστα σήμερα ανθισμένες αμυγδαλιές, για μένα τουλάχιστον οι πρώτες ανθισμένες αμυγδαλιές για φέτος, καρυδιές, ελιές, εσπεριδοειδή, λαχανικά.
Η Αγία Μαρίνα, 40 περίπου χιλιόμετρα από Λευκωσία, είναι ένα μικρό, ήσυχο χωριό που δεν έχει επηρεαστεί ιδιαίτερα από την αστυφιλία. Η κοινότητα, όπως φαίνεται, λειτουργεί σαν οικισμός από την προϊστορική περίοδο. Πηγές νερού, σπήλαια, τάφοι, σκουριά από χαλκό, γαλαρίες και άλλα τεκμήρια μαρτυρούν την ανθρώπινη παρουσία στην περιοχή.
Η πρώτη βασική ένδειξη της αρχαιότητας του χωριού, είναι η πηγή από όπου έπαιρνε νερό μέχρι και τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Η πηγή αυτή υπάρχει και σήμερα, αλλά σήμερα ονομάζεται «το Αγίασμα της Αγίας Μαρίνας».
(Φωτογραφία: Η ύπαρξη του χωριού καταγράφεται από τον Μεσαίωνα ήδη και υπάρχουν αρκετές καταγραφές σε χάρτες κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας.)
Κοντά στο χωριό υπάρχει μικρός αρχαιολογικός χώρος των προϊστορικών χρόνων, αλλά και στην περιοχή «Μαραθεύτικα», ανακαλύφθηκαν αρχαίοι τάφοι-σπήλαια. Οι τάφοι αυτοί συλήθηκαν κατά περιόδους. Από πληροφορίες που υπάρχουν, οι συλητές ανακάλυψαν αρχαία χρυσά νομίσματα, χρυσά φύλλα μερσινιάς και μικρά μεταλλικά νομίσματα.
Στην τοποθεσία «Μαυροβούνι», δύο χιλιόμετρα ανατολικά του χωριού, υπάρχουν σημαντικά αποθέματα σκουριάς, εμφανή σημεία εξόρυξης και εκμετάλλευσης του χαλκού. Επιπλέον, στην περιοχή Αγίας Μαρίνας, Αγίου Γεωργίου του Καυκάλου και Ξυλιάτου υπάρχουν μεταλλεία χαλκού από την αρχή της εκμετάλλευσής του από τους Κύπριους, δηλαδή από το 4300 π.Χ.
Η ύπαρξη του χωριού καταγράφεται από τον Μεσαίωνα ήδη και υπάρχουν αρκετές καταγραφές σε χάρτες κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας. Το στολίδι του χωριού είναι η ομώνυμη παλιά εκκλησία της Αγίας Μαρίνας. Το μικρό αυτό λιθόκτιστο εκκλησάκι πετυχαίνει με τη γραφικότητα, την απλότητά του και την έλλειψη οτιδήποτε περιττού, οποιασδήποτε διακόσμησης, να προκαλέσει τον θαυμασμό στους επισκέπτες. Σημαντικό στοιχείο της απλότητας της εκκλησίας είναι το λιθόκτιστο καμπαναριό το οποίο ορθώνεται για αιώνες στο πλάι της εκκλησίας. Άλλο ένα αξιοθέατο στο χωριό, είναι ο νερόμυλος. Κτισμένος στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, βρίσκεται στη συμβολή του ποταμού Σερράχη και ενός παραπόταμου. Έχει, όμως, εγκαταλειφθεί και σιγά-σιγά καταστρέφεται… Κρίμα!
Φεύγουμε από Αγία Μαρίνα και ακολουθούμε τον δρόμο για Βυζακιά. Σε 3 χιλιόμετρα, ή 5 λεπτά, αν βγούμε από τον δρόμο αριστερά, στο χιλιόμετρο βρίσκουμε το φράγμα Βυζακιάς. Εμείς συνεχίζουμε και σε 4 χιλιόμετρα ή έξι λεπτά φτάνουμε σε ένα ΑΛΤ, δεξιά Βυζακιά, αριστερά Καννάβια. Πάμε αριστερά, προς Καννάβια και σύντομα ξεκινά το δάσος. Δρόμος, όλο στροφές, πολύ οδηγικός, απολαμβάνουμε οδήγηση. Απολαμβάνουμε, όμως, και το δάσος… Έχουμε λίγα συννεφάκια, έχουμε όμως και ένα υπέροχο χειμερινό ήλιο και εκεί που ο ουρανός δεν έχει σύννεφα, ένα ζωντανό ουρανί, ένα υπέροχο φως… Γύρω μας το δάσος πυκνό, ολοπράσινο, ζωογόνο... οδηγούμε σιγά, τεμπέλικα, απολαμβάνουμε τον δρόμο, το δάσος, το φως, την ηρεμία του τοπίου μακριά από την κίνηση και τη φασαρία... Σε τρία χιλιόμετρα το δάσος πυκνώνει ακόμα παραπάνω και σε τέσσερα βρίσκουμε την ταμπέλα για τον Άγιο Γεώργιο του Καυκάλου. Θα πάμε οπωσδήποτε γιατί είναι πολύ κοντά, ένα με ενάμιση χιλιόμετρο και γιατί από εδώ που είμαστε φαίνεται ωραίο, μικρό χωριό. Πριν πάμε, όμως, βλέπουμε το Μονοπάτι Μελέτης της Φύσης του Αγίου Γεωργίου. Είναι κυκλικό, έχει ως αφετηρία το Πολιτιστικό Κέντρο του χωριού, περνά από αυτό τον δρόμο και καταλήγει ξανά στο κέντρο του χωριού. Βρίσκεται σε υψόμετρο 650 μέτρων και έχει μήκος 4.5 χιλιόμετρα.
(Φωτογραφία: Γύρω μας το δάσος πυκνό, ολοπράσινο, ζωογόνο... οδηγούμε σιγά, τεμπέλικα, απολαμβάνουμε τον δρόμο, το δάσος, την ηρεμία του τοπίου)
Περπατώντας το Μονοπάτι της Φύσης θα έχετε την ευκαιρία να απολαύσετε τα όμορφα χρώματα και τα αρώματα του τόπου μας. Στην διαδρομή του Μονοπατιού θα συναντήσετε διάφορα είδη φυτών, ελιές, αμυγδαλιές, καρυδιές, μοσφιλιές, περνιές, αμπέλια και αφού μεγάλο μέρος του περνά μέσα από το δάσος, πεύκα, πολλά πεύκα, πολλή φύση, πολλή Κύπρο.
Εμείς, σήμερα, δεν θα ακολουθήσουμε το μονοπάτι της φύσης, σημειώστε το όμως, για το μέλλον. Θα συνεχίσουμε την άνοδό μας για το χωριό, γιατί έχουμε πολλά να δούμε ακόμα. Μπαίνουμε δεξιά, είμαστε συνέχεια μέσα στο δάσος και σε ένα-δυο λεπτά φτάνουμε στη μικρή πλατεία του χωριού, μπροστά στην ομώνυμη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Αξίζει να πούμε ότι ένας θρύλος του χωριού αναφέρει ότι η εκκλησία κτίστηκε, στη συγκεκριμένη θέση γιατί παλιά εδώ υπήρχε μια σπηλιά. Στη σπηλιά αυτή ασκήτεψε ένας μοναχός για δεκαετίες. Μετά από αιώνες, ψάχνοντας μέσα στη σπηλιά, βρέθηκε η εικόνα του Αγίου και έτσι εδώ κτίστηκε η εκκλησία. Το όνομα του χωριού συνδέεται με το όνομα του Αγίου αλλά και με την τοποθεσία του. Συγκεκριμένα, είναι κτισμένο σε μια κορυφή, σε ένα «καύκαλο» ελληνιστί, σε μια καυκάλλα στα Κυπριακά. Έτσι το χωριό ονομάζεται Άγιος Γεώργιος του Καυκάλου.
(Φωτογραφία: Το όνομα του χωριού συνδέεται με το όνομα του Αγίου αλλά και με την τοποθεσία του.)
Πολύ μικρό χωριό αλλά είναι κουκλίστικο, έχει ωραία δρομάκια και είναι γραφικό. Εδώ θα παρκάρουμε και θα περπατήσουμε λίγο. Ωραία, μικρά σπίτια, αρκετά δεν έχουν συντηρηθεί εδώ και χρόνια, με αποτέλεσμα να φαίνεται ο τρόπος κατασκευής τους. Μέχρι τη μέση περίπου της κατασκευής, κροκάλες και μετά πλιθάρι, βολίτζια και κεραμίδια. Παντού φυτά, αμυγδαλιές, μεσπιλιές, κληματαριές, γλάστρες με λουλούδια και πρασινάδες. Με λίγη προσοχή και φροντίδα μπορεί να γίνει πανέμορφο, όπως τη φροντίδα που έδειξαν οι κάτοικοι στο μικρό πάρκο με την επίδειξη της μυλόπετρας από αρχαίο οικισμό της περιοχής. Στην περιοχή Μαλάς, υπάρχει ένα μικρό φράγμα μήκους 800 μέτρων και πλάτους 300 μέτρων. Η χωρητικότητά του είναι 500 κυβικά μέτρα, δεν είναι μεγάλο, αλλά αξίζει να το δει κάποιος για το υπέροχο τοπίο γύρω από το φράγμα.
Το χωριό αποτελούσε… «αποικία» των κατοίκων της Κυπερούντας, οι οποίοι το χρησιμοποιούσαν τον χειμώνα. Η Κυπερούντα βρίσκεται αρκετά πιο ψηλά, οπότε οι χειμώνες είναι χειμώνες, δεν σηκώνουν αστεία. Όταν χιόνιζε στην Κυπερούντα δεν μπορούσαν να ταΐζουν τα ζώα τους. Έτσι, οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι της Κυπερούντας, τον χειμώνα κατέβαιναν στον Άγιο Γεώργιο. Ιστορικά, αναφέρεται ότι κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας και συγκεκριμένα τη δεκαετία του 1830, όπως σώζεται από διηγήσεις κατοίκων του χωριού, τρεις οικογένειες από την Κυπερούντα άρχισαν να χρησιμοποιούν κτήματα του Αγίου Γεωργίου. Το 1842, οι Χριστιανοί κάτοικοι οδηγήθηκαν σε δίκη από Τούρκους που ήρθαν από τη Λεύκα και κατέλαβαν την περιοχή. Στη δίκη, ο δικαστής αποφάσισε υπέρ των Κυπερουντιωτών. Υπάρχει γραπτή μαρτυρία ότι «ο δικαστής είτε ίσως γιατί είχε δωροδοκηθεί, είτε σύμφωνα με άλλη εκδοχή επειδή η απόσταση από την Κυπερούντα (11 μίλια) ήταν μικρότερη σε σχέση με εκείνη από τη Λεύκα (17 μίλια), αποφάσισε να κρατήσουν τη γη οι Κυπερουντιώτες με αντάλλαγμα ένα πουγκί ρεάλια για αποζημίωση». Ακούσετε το τούτο; Φαίνεται ότι από τότε υπήρχε το κυπριακό έθιμο με το πουγκί ρεάλια…
Φεύγουμε από τον Άγιο Γεώργιο του Καυκάλου και ξαναμπαίνουμε στο δάσος. Δεν βιαζόμαστε, οδηγούμε σιγά-σιγά και απολαμβάνουμε το πράσινο. Ξανά πυκνά πεύκα, μεγάλα και μετά τις βροχές, ολοζώντανα, καταπράσινα. Έχουμε και ένα λαμπρό ήλιο στον ουρανό που σε κάποια σημεία καταφέρνει και περνά, διεισδύει καλύτερα, μέσα στο πυκνό δάσος με ένα τρόπο ονειρικό. Φανταστείτε, τα δέντρα, κοντά το ένα στο άλλο, πυκνά, δημιουργούν σκιές, περιορίζουν το φως μέσα στο δάσος. Ο ήλιος, λίγο εδώ, λίγο εκεί, καταφέρνει να στείλει μια ομάδα από ακτίνες του να φωτίσουν το τοπίο. Το φως, όπου βρίσκει κενό χώρο μέσα στα δέντρα φαίνεται να δημιουργεί στήλες, κολόνες, με τις ακτίνες του. Το θέαμα είναι μαγικό, σαν εικόνα από παραμύθι, μας συνεπαίρνει.
Γίνεται ακόμα πιο μαγευτικό όταν σε κάποια φάση είμαστε σε ένα κομμάτι του δρόμου που είναι μια μεγάλη ευθεία, 700-800 μέτρα, μπορούμε να δούμε αρκετά μακριά. Όμως, παράλληλα ο δρόμος μπροστά μας, στα 150-200 μέτρα, ξαφνικά κατηφορίζει απότομα, χάνεται. Εμφανίζεται ξανά, σαν μια ανηφόρα στα 500-600 μέτρα στην ευθεία μπροστά μας. Φανταστείτε, είμαστε σε ένα στενό δρόμο μέσα στο δάσος, δεξιά και αριστερά μας μεγάλα, ψηλά πεύκα. Περνάμε δίπλα από τους κορμούς των δέντρων, τις κορυφές ούτε που τις βλέπουμε. Μπροστά μας, ο δρόμος κατεβαίνει ξαφνικά και κατεβαίνει αρκετά, η κατηφόρα έχει κλίση, είναι απότομη. Φυσικά, μαζί με τον δρόμο κατεβαίνει και το δάσος, τα δέντρα που είναι στις άκρες του δρόμου. Οπότε, οδηγούμε σιγά, και αφού ο δρόμος και το δάσος έχουν κατεβεί, δίπλα μας έχουμε τις κορυφές των δέντρων μεν αλλά στα 200 μέτρα, αφού τα δέντρα κατεβαίνουν μαζί με τον δρόμο, βλέπουμε τις κορυφές των δέντρων, βλέπουμε το πάνω του δάσους. Ωραία… Αυτή την εικόνα πρέπει να την κρατήσουμε.
Συνεχίζουμε να οδηγούμε όσο πιο σιγά γίνεται μέσα στο δάσος. Τώρα, ο δρόμος είναι ανάμεσα στις δυο πλευρές μιας στενής και βαθιάς κοιλάδας. Στα δεξιά μας είναι ο ποταμός της Ελιάς, δεν τον βλέπουμε όμως γιατί είναι κάτω χαμηλά. Ο ποταμός που για χιλιετίες τώρα κυλά στο βάθος της κοιλάδας της Ελιάς, κατάφερε να δημιουργήσει ένα μοναδικό και όμορφο, «παράξενο» τοπίο, με κατακόρυφες, απόκρημνες βουνοπλαγιές που στις κορυφές τους φιλοξενούν την τραχεία πεύκη.
Σε λίγο, 4 χιλιόμετρα μετά τον Άγιο Γεώργιο, φτάνουμε στη σήμανση για τον εκδρομικό χώρο Καπουρά, θα πάμε αριστερά να τον δούμε γιατί είναι ωραίος και πολύ σωστά οργανωμένος. Ο εκδρομικός χώρος πήρε το όνομά του από το χωριό Καπουρά, το οποίο εγκαταλείφθηκε μετά το 1976. Ο οικισμός πιθανόν να πήρε την ονομασία του από το αυτοφυές στην Κύπρο ζιζάνιο «κάπουρος». Στον χώρο θα βρείτε ό,τι χρειάζεστε για την ετοιμασία του φαγητού, καθίσματα και τραπέζια για περίπου 200-250 ανθρώπους. Ο χώρος παρέχει διευκολύνσεις και για τους συνανθρώπους μας με κινητικές δυσκολίες. Στον Καπουρά η φύση συνεχίζει να είναι υπέροχη μέσα στο καταπράσινο δάσος. Στην περιοχή του εκδρομικού χώρου μπορούμε να δούμε κυπαρίσσια, κέδρους, άγριες τριανταφυλλιές και πεύκα. Στον χώρο γύρω από τον Καπουρά φυτρώνουν πλατάνια, ιτιές, λάδανοι, σκλήθρα, λατζιές, ακακίες, αναθρήκες και βάτα. Και φυσικά χαιρόμαστε τη φύση, χαιρόμαστε όλα αυτά, μέσα στο δάσος και είναι ησυχία. Εδώ, μέσα στην ησυχία και την ηρεμία, με αυτή την γαλήνη, θα απολαύσουμε καφέ.
«Είναι μικρή η ζωή» μάς τραγούδησε η Μαρίζα Ρίζου. Εμείς, στο roadtrip.cy, το ξέρουμε, γι’ αυτό θέλουμε να την γεμίζουμε με όσο το δυνατόν περισσότερες εμπειρίες, χαμόγελα και θετική σκέψη. Γι’ αυτό, απολαύσαμε τον καφέ μας μέσα στη γαλήνη του δάσους και συνεχίζουμε τη διαδρομή μας, συνεχίζουμε να απολαμβάνουμε τον τόπο μας, συνεχίζουμε να χαιρόμαστε ζωογόνο δάσος και σε λίγο φτάνουμε στα Καννάβια. Τα Καννάβια είναι ένα από τα ομορφότερα χωριά της επαρχίας Λευκωσίας, τουλάχιστον όσον αφορά τη φύση γύρω από το χωριό. Βρίσκεται στις βόρειες πλαγιές του Τροόδους, στην κοιλάδα της Ελιάς. Το όνομα του χωριού συνδέεται με το φυτό «καννάβιν» που τα παλιά χρόνια καλλιεργείτο σε μεγάλη έκταση στο χωριό. Φαίνεται από ιστορικά έγγραφα πως τα Καννάβια υπήρχαν από την εποχή της Φραγκοκρατίας.
Η Φύση έντυσε τα Καννάβια με τα ωραιότερα χρώματά της. Στα Καννάβια συναντούμε το άγριο των βράχων της Μαδαρής, υπέροχο καταπράσινο δάσος και καλλιέργειες.
Ένα καταπράσινο, γεμάτο ζωή και συνάμα ήρεμο τοπίο. Το πράσινο του δάσους κυριαρχεί στα Καννάβια, μια και σχεδόν ολόκληρη η ακαλλιέργητη έκταση του χωριού καλύπτεται από δασική γη, η οποία είναι μέρος του δάσους Αδελφοί. Στις καλλιεργημένες εκτάσεις γης, ευδοκιμούν αμπέλια, ελιές, μηλιές, αμυγδαλιές, πατάτες, λαχανικά, όλα τα καλά. Για μερικούς από τους κατοίκους του χωριού οι καλλιέργειες αποτελούν την κύρια ασχολία τους, ζουν από τη γη τους.
Παρκάρουμε το αυτοκίνητο και αρχίζουμε περπάτημα στα δρομάκια του χωριού. Θα δούμε σπίτια τόσο σύγχρονης όσο και λαϊκής αρχιτεκτονικής χτισμένα με την άγρια πέτρα του βουνού και εκεί που υπάρχει και ανώι θα δούμε και πλιθάρι. Θα δούμε όμως και αρκετά εξοχικά, τόσο μέσα όσο και γύρω από το χωριό. Συνεχίζοντας το περπάτημά μας στο κέντρο του χωριού, θα δούμε το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου. Πρόκειται για ένα μονόκλιτο εκκλησάκι, φτιαγμένο από πέτρα, ξύλινη στέγη και κεραμίδια. Σύμφωνα με μια επιγραφή χαραγμένη σε πέτρα που βρίσκεται πάνω από το παράθυρο του ιερού, χτίστηκε στο τέλος του 19ου αιώνα και συγκεκριμένα το 1893. Εδώ, στο κέντρο του χωριού θα δούμε το κοινοτικό πάρκο Κανναβιών, το δημοτικό σχολείο και το μνημείο που περιλαμβάνει τους ανδριάντες των ηρώων της ΕΟΚΑ, Χαράλαμπου Πεττεμερίδη και Ανδρέα Πατσαλίδη.
Το μνημείο είναι συμβολικά κτισμένο στην είσοδο του δημοτικού σχολείου, που έχει κλείσει, περιβάλλεται από δεκάδες δένδρα δάφνης και δεσπόζει της κοιλάδας και του χωριού. Στη συνέχεια καταλήξαμε στον δρυ που υπάρχει στο χωριό με διάμετρο κορμού 1 μέτρο και 24 εκατοστά. Είναι υπεραιωνόβιο δέντρο με ηλικία πάνω από 750 χρόνια και είναι κοντά στο μνημείο και τις εκκλησίες.
Να πούμε ότι στην περιοχή της Μαδαρής στα νότια των Κανναβιών έχουν χαραχτεί από το Τμήμα Δασών 3 μονοπάτια μελέτης της φύσης, από τα πιο όμορφα του τόπου μας. Το «Δόξα σοι ο Θεός», το «Σελλάδι του Καραμαλλή» και η «Μούττη της Χώρας», είναι εδώ, κοντά στα Καννάβια. Ευτυχώς, έχουν πολύ καλή επισκεψιμότητα, πολύς κόσμος τα αγαπά και τα περπατά.
Δυστυχώς, όμως, προφανώς κάποιοι επισκέπτες δεν τα αγαπούν όσο άλλοι και αφήνουν σκουπίδια, που μας ντροπιάζουν όλους.
Η αστυφιλία είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η κοινότητα, μιας και σήμερα αριθμεί μόνο περίπου 150 μόνιμους κατοίκους και ο αριθμός, χρόνο με τον χρόνο, μειώνεται, καθώς οι νέοι εγκαταλείπουν την ύπαιθρο για να εγκατασταθούν στις πόλεις, αφού δεν υπάρχουν δουλειές.
Μια βόλτα ακόμα στην πλατεία για να χαρούμε από εδώ τη θέα των βράχων στην κορυφή της Μαδαρής και θα συνεχίσουμε τη διαδρομή μας.
Ξανά στο αυτοκίνητό μας και βγαίνουμε από τα Καννάβια, με κατεύθυνση προς την Αγία Ειρήνη. Τα δύο χωριά είναι πολύ κοντά, σχεδόν κολλημένα. Η Αγία Ειρήνη είναι μικρό, πραγματικά κουκλίστικο χωριό. Το διαπιστώνεις μόλις φθάσεις. Μερικές δεκάδες σπίτια, πνιγμένα στο πράσινο. Έξω από το χωριό το δάσος και μέσα οι καρυδιές, οι κληματαριές οι τριανταφυλλιές και γλάστρες, παντού γλάστρες. Παρκάρουμε μπροστά από τα γραφεία του κεντρικού συμβουλίου, εντυπωσιακά τα γραφεία, πρέπει να πούμε, και ξεκινάμε περπάτημα. Στα δρομάκια προσέχουμε ότι τα παλιά σπίτια είναι κτισμένα με πέτρα της περιοχής μέχρι τη μέση περίπου και μετά πλιθάρι, όπως και στον Άγιο Γεώργιο του Καυκάλου.
Η Αγία Ειρήνη είναι κτισμένη στο ψηλότερο σημείο της κοιλάδας της Ελιάς. Ένα από τα πιο εντυπωσιακά στοιχεία του χωριού, το πρώτο που μας τραβά την προσοχή, είναι η υπέροχη θέα προς την καταπράσινη Μαδαρή. Η Μαδαρή, πάνω από το χωριό, ξεκινά καταπράσινη και καταλήγει στην κορυφή της, πολύ διαφορετική, παραμυθένια άγριοι, απότομοι, κοφτεροί βράχοι, γυμνοί από βλάστηση, σχεδόν απειλητικοί. Η θέα της Μαδαρής από εδώ είναι μαγευτική και την απολαμβάνουμε ενώ απλώς στεκόμαστε στη πλατεία του χωριού, χωρίς να χρειαστεί να κάνουμε κάτι. Μπορεί, όμως, κάποιος να απολαύσει αυτή τη θέα και από κοντά αλλά να χαρεί και περπάτημα στη Μαδαρή ακολουθώντας το Μονοπάτι της Φύσης που έχει ως αφετηρία την καρδιά του χωριού, μπροστά από την εκκλησία. Εκτός από τη Μαδαρή, στο μονοπάτι θα χαρεί κάποιος και το υπέροχο δάσος, αλλά κυρίως θα χαρεί απίστευτη θέα, σε μια καλή μέρα φυσικά, προς τον κόλπο της Μόρφου. Δεν θα πάμε σήμερα, αλλά εγώ το έχω περπατήσει και το συνιστώ ανεπιφύλακτα. Δεν είναι περίπατος, αλλά αξίζει τον κόπο.
(Φωτογραφία:Η Αγία Ειρήνη είναι κτισμένη στο ψηλότερο σημείο της κοιλάδας της Ελιάς)
Το υπέροχο δάσος, με τα πεύκα, τις βαλανιδιές, τους σιήνους, τις τρεμιθκιές, τις αντρουκλιές. Η αγριότητα του τοπίου της Μαδαρής, μια άλλη όψη του νησιού μας… Αλλά, ο κύριος λόγος να περπατήσει κάποιος το συγκεκριμένο μονοπάτι είναι, η θέα του κόλπου της Μόρφου από αυτό το υψόμετρο. Σε μια καθαρή μέρα, όπως είπαμε και προηγουμένως, φαίνεται καθαρά όλη η καμπύλη του κόλπου και ξεχωρίζουν και αρκετά χωριά, κατεχόμενα χωριά. Εγώ με αυτό το θέαμα είχα πραγματικά συγκινηθεί, σχεδόν δυσκολεύτηκα να συνεχίσω.
Είμαστε στην πλατεία της Αγίας Ειρήνης. Απέναντι η ομώνυμη εκκλησία, θα περπατήσουμε για να τη δούμε από κοντά. Πριν πάμε, όμως, να υπενθυμίσουμε ότι το μονοπάτι έχει ως σημείο εκκίνησής του την καρδιά της Αγίας Ειρήνης, κοντά στην εκκλησία, αλλά και την τοποθεσία «Σελλάδι της Στραορουθκιάς», θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε και από εκεί. Το τέρμα του μονοπατιού είναι τα Λημέρια ή αλλιώς οι «Σπηλιές του Διγενή». Το μήκος του μονοπατιού είναι 5 χιλιόμετρα και για να το περπατήσει κανείς χρειάζεται περίπου 2 ώρες και 30 λεπτά. Το μονοπάτι παρόλο το μήκος του αξίζει το περπάτημα γιατί, εκτός από όλα όσα αναφέραμε προηγουμένως, περνά και από τα κρησφύγετα που χρησιμοποιούσαν οι αντάρτες του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-1959. Είναι και ένα εθνικό προσκύνημα. Αλλά για τα λημέρια, η συνέχεια σε λίγο.
Σε μια προηγούμενη επίσκεψή μας με φίλους, πριν κατεβούμε από το αυτοκίνητο, παρκάροντας ακόμα, μας πλησίασαν κάτοικοι του χωριού, εντελώς άγνωστοι σε εμάς και μας σκλάβωσαν με την ευγένεια, την προθυμία και τη φιλοξενία τους. Ένα ζευγάρι, ο κύριος και η κυρία του, ηλικιωμένοι, αλλά χέρι-χέρι και φανερά αγαπημένοι, μας ρώτησαν αν θέλουμε βοήθεια, αν χρειαζόμαστε κάτι. Αυτό σίγουρα σημαίνει φιλοξενία, αλλά για να είμαστε και πραγματιστές, σημαίνει και ότι το χωριό δεν δέχεται συχνά επισκέπτες. Αφού βεβαιώθηκαν ότι δεν χρειαζόμασταν κάτι, μόνο πληροφορίες και να θαυμάσουμε το χωριό τους, μας κάλεσαν να πάμε στο σπίτι τους να μας κεράσουν καφέ. Και επειδή πλησίαζε μεσημέρι, «έχουμε τζιαι γεμιστά έτοιμα, κοπιάστε, γιε μου»! Ε, αυτό δεν το βρίσκεις τακτικά, ούτε στην Κύπρο όπου είμαστε περήφανοι για τη φιλοξενία μας.
Συνεχίζουμε με τη φιλοξενία των κατοίκων της Αγίας Ειρήνης. Ευχαριστήσαμε το ηλικιωμένο ζευγάρι για την πρόσκληση και ξεκινήσαμε περπάτημα. Ξεκινήσαμε, όμως; Ούτε δέκα βήματα και μας σταμάτησε ο κύριος Στέλιος, πάλι πρόθυμος, πάλι φιλόξενος και χαμογελαστός. Του είπαμε ότι θέλουμε πληροφορίες για το χωριό και μας είπε για τα μονοπάτια της φύσης, για τις καλλιέργειες του χωριού αλλά αναφέρθηκε και στην ιστορία του τόπου, την ιστορία μας.
Μας αφηγήθηκε πολλά για τον απελευθερωτικό αγώνα του 1955-1959. Το χωριό, εξαιτίας του βουνίσιου αναγλύφου του, ήταν, συνεχίζει να είναι κατ’ ακρίβεια, ιδανικό μέρος για ανταρτοπόλεμο. Δεν είναι λίγοι οι κάτοικοι του χωριού που πρόσφεραν τη βοήθειά τους στους αγωνιστές που αναζητούσαν καταφύγιο στην περιοχή. Επιπλέον, τα λημέρια της ΕΟΚΑ ήταν ένα αρκετά οργανωμένο σύστημα τριών κρησφυγέτων, αποθηκών, μαγειρείου, παρατηρητηρίων κ.ά. στην κορυφογραμμή που δεσπόζει του χωριού Κούρδαλι. Είναι αυτά που αναφέραμε προηγουμένως όταν μιλούσαμε για το μονοπάτι της φύσης.
Όμως, ένα από τα περιστατικά που έμειναν έντονα χαραγμένα στη μνήμη των κατοίκων του χωριού και του κυρίου Στέλιου, είναι η μάχη των Σπηλιών. Όπως διηγείται ο κύριος Στέλιος, αν θέλουμε να είμαστε ακριβείς, η μάχη δεν έγινε στα Σπήλια, αλλά σε χώματα της Αγίας Ειρήνης. Επειδή όμως τότε το χωριό, η Αγία Ειρήνη, ήταν ακόμα πιο άγνωστο, οι δημοσιογράφοι αναφέρθηκαν στο πιο κοντινό, γνωστό χωριό, τα Σπήλια. Στις 11/12/1955 τα λημέρια περικυκλώθηκαν από πλήθος Άγγλων Στρατιωτών. Εδώ, τότε, έγινε η περίφημη «Μάχη των Σπηλιών», μια από τις πιο μεγάλες μάχες του απελευθερωτικού μας αγώνα. Η μάχη τέλειωσε με τραγικά για τους Άγγλους αποτελέσματα. Μετά τη μάχη, οι Άγγλοι ανακάλυψαν και ανατίναξαν τα κρησφύγετα. Τότε, ο Γρηγόρης Αυξεντίου ζήτησε προστασία στην Αγία Ειρήνη.
Με εμφανή τη συγκίνηση στο πρόσωπό του, ο κύριος Στέλιος τέλειωσε τη διήγησή του με τη δήλωση ότι τέτοιο σύστημα κρησφυγέτων δεν ξανακατασκευάστηκε από την ΕΟΚΑ. Ήταν, όμως, πιστεύω, εμφανέστατη και η δική μας συγκίνηση.
Ο κύριος Στέλιος, μετά από την κουβέντα μας για τον απελευθερωτικό αγώνα και το χωριό, πρώτα μας κέρασε μήλα που μόλις είχε κόψει από το περιβόλι του και μετά μας άφησε να φύγουμε. Με όλη αυτή τη συγκίνηση, τι τραγούδι να βάλω εδώ;
Για να δούμε αν θα καταφέρουμε να ξεκινήσουμε για την Αγία Ειρήνη, την εκκλησία. Προσπαθήσαμε τρεις φορές και τις τρεις κάποιος φιλόξενος χωριανός μάς έπιανε κουβέντα. Ξεκινάμε πλησιάζοντας την εκκλησία, προσέχουμε, ή μάλλον μας κινούν την περιέργεια, δυο πράγματα. Πρώτα ένα τεράστιο κυπαρίσσι και μετά μια καμάρα λιθόκτιστη που στέκει μόνη της, κρέμεται, χωρίς τίποτε δίπλα της, μπροστά ή πίσω, χωρίς σκοπό.
Είχαμε απορία για την καμάρα και την ιστορία της εκκλησίας. Μας έλυσε την απορία πολύ πρόθυμα ο πατήρ Γεώργιος, ο ιερέας της κοινότητας. Να ξεκινήσουμε την εξήγησή μας με το γεγονός ότι αρχικά, στη θέση της σημερινής εκκλησίας υπήρχε μοναστήρι με ξωκκλήσι. Το μοναστήρι και η πρωτότυπη εκκλησία της Αγίας Ειρήνης κτίστηκαν τον 16ο αιώνα αλλά καταστράφηκαν από πυρκαγιά και η σημερινή εκκλησία κτίστηκε στη θέση της το 1910. Από όλα τα κτήρια το μόνο που είχε διασωθεί από τη φωτιά ήταν μια καμάρα, η καμάρα που βλέπουμε σήμερα να στέκει αγέρωχη στο προαύλιο.
Και το κυπαρίσσι; Το κυπαρίσσι είναι άλλο ένα μνημείο του τόπου μας, σεβάσμιο μνημείο. Είναι τεράστιο, φανταστείτε περιφέρεια κορμού 3 μέτρα και 10 εκατοστά, ύψος 12 μέτρα και ηλικία σίγουρα πάνω από 250 χρόνια! Αξίζει επίσκεψη από μόνο του.
Η εκκλησία της Αγίας Ειρήνης είναι φτιαγμένη από πέτρα του βουνού, ξύλο και κεραμίδι. Ωραία, απλή, ταπεινή, αλλά κυρίως, με σεβασμό στο περιβάλλον και στον χώρο, δηλώνει την παρουσία της χωρίς κραυγαλέες διακοσμήσεις και φιοριτούρες.
(Φωτογραφία:Η εκκλησία της Αγίας Ειρήνης είναι φτιαγμένη από πέτρα του βουνού, ξύλο και κεραμίδι.)
Επιστρέφουμε στην πλατεία, σημειώστε, από την εκκλησία μέχρι την πλατεία η απόσταση δεν είναι ούτε πενήντα μέτρα. Από εδώ, ανηφορίζουμε προς τα βορειοδυτικά του χωριού, πάμε για το ξωκκλήσι του Τιμίου Σταυρού. Το ξωκκλήσι του Τιμίου Σταυρού είναι κτισμένο σε περίοπτη θέση, λίγο πιο ψηλά από το χωριό. Συγκεκριμένα, σ’ ένα λόφο απ’ όπου μπορεί κανείς να αγναντέψει ολόκληρο το χωριό και είναι ωραία η θέα του χωριού από εδώ, αλλά μας μαγεύει ξανά η αγριάδα της κορυφής της Μαδαρής. Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού χτίστηκε το 1625. Είναι μονόκλιτη, χτισμένη και πάλι με την τοπική πέτρα, ξύλο, και κεραμίδι. Ξανά, η απλότητα και η ταπεινοφροσύνη σε όλο της το μεγαλείο. Το εσωτερικό του ναού και κυρίως το ιερό κοσμούν τοιχογραφίες του 16ου αιώνα. Από εδώ, από το προαύλιο του ξωκκλησιού του Τιμίου Σταυρού ξεκινά ακόμα ένα μονοπάτι που πάει στα λημέρια που είχαμε πει προηγουμένως. Είναι απλό μονοπάτι, όμως, δεν είναι οργανωμένο μονοπάτι της φύσης και έχει αρκετή ανάβαση.
Στεκόμαστε στο προαύλιο του Τιμίου Σταυρού, πάνω στον λόφο που βλέπει ένα μικρό, παραμυθένιο χωριό, την καταπράσινη ολοζώντανη κοιλάδα και από πάνω την αγριάδα των βράχων της Μαδαρής. Θέλουμε φωτογραφίες, θέλουμε αυτό το θέαμα να το πάρουμε μαζί μας. Ούτως ή άλλως, θα το έχουμε μαζί μας, δεν ξεχνιέται. Αυτό το τοπίο, όμως, θέλουμε να το φωτογραφίσουμε για να το μοιραστούμε και με φίλους, να τους δείξουμε πόσο ωραίο είναι το νησί μας. Γιατί, αν προσπαθήσει κάποιος να το περιγράψει, όπως προσπαθώ εγώ τώρα, θα δυσκολευτεί, όπως δυσκολεύομαι και εγώ τώρα, δεν είναι εύκολο να μεταφέρεις ένα τοπίο με τέτοια ένταση, τέτοιο βάθος. Και με τέτοια ιστορία…
Σήμερα, πιστεύω ότι περάσαμε ακόμα καλύτερα γιατί είχαμε και ποικιλία. Οδηγήσαμε ένα αυτοκίνητο σε μια υπέροχη διαδρομή. Χαρήκαμε τέσσερα χωριά, κάποια από αυτά άγνωστα, το περιβάλλον και την ιστορία τους. Απολαύσαμε φύση σε πέντε μονοπάτια, περάσαμε από τρεις εκδρομικούς χώρους που μπορούμε να χαρούμε σε άλλες συνθήκες. Ξεκινήσαμε από τα πεδινά με ήπια τοπία και καταλήξαμε σε μια υπέροχη κοιλάδα που τελειώνει στην κορυφή της Μαδαρής με εντυπωσιακά άγρια τοπία. Θυμηθήκαμε ένα από τα πιο σημαντικά κομμάτια της ιστορίας μας. Εντυπωσιαστήκαμε στο δάσος, στον Άγιο Γεώργιο του Καυκάλου, ηρεμήσαμε στον Καπουρά.
Το πιο πάνω κείμενο είναι τμήματα της εκπομπής «Roadtrip.cy». Κάθε Σάββατο και Κυριακή από τις 8 μέχρι τις 10 ακούτε την εκπομπή του Άντρου Σκαλιστή «Roadtrip.cy» στον ΣΠΟΡ FM 95.
