Της Άντρης Θρασυβούλου
Στα είκοσι οκτώ του χρόνια, ο CEO του ομίλου Cyfield, Γιώργος Χρυσοχός, βρίσκεται στα ηνία ενός από τους πιο ισχυρούς ομίλους του κατασκευαστικού τομέα στην Κύπρο. Γοητευτικός, με κοφτερό μυαλό, συνηθίζει ν’ αποφεύγει την προσωπική προβολή, θεωρώντας ότι τα έργα μιλούν από μόνα τους. Μας ξεναγεί στο ψηλότερο κτήριο της Λευκωσίας, το 360, τη ναυαρχίδα -όπως την αποκαλεί- των έργων του ομίλου ενώ παραδέχεται πως οι προκλήσεις είναι στο DNA του.
Διευθετήσαμε τη συνάντησή μας στα κεντρικά γραφεία του ομίλου στη Λευκωσία, μεταξύ των συναντήσεών του. Μου εξηγεί ότι ο χρόνος του είναι πολύ πιεσμένος λόγω του ότι τρέχει από ραντεβού με πελάτες, στις οικοδομές και ξανά πίσω στο γραφείο. Σκέφτομαι ότι για να πετύχεις στην τελική χρειάζονται αρκετές θυσίες. Η φωτογράφισή του έγινε στο 360 την ώρα που έδυε ο ήλιος, στην οροφή του κτηρίου με τη Λευκωσία να απλώνεται στα πόδια μας. Από τα πιο όμορφα ηλιοβασιλέματα που έχω δει.
Πώς βιώσατε εσείς το lockdown και πώς την επανεκκίνηση ως ένας από τους δυναμικότερους ομίλους του κατασκευαστικού τομέα στην Κύπρο;
Στην αρχή, λόγω της κατάστασης, είχαν κλείσει όλα τα εργοτάξια, αλλά έπειτα δόθηκε η δυνατότητα να εργαστούμε με τρία άτομα ανά εργοτάξιο, το οποίο εμείς εφαρμόσαμε. Προφανώς είναι αδύνατον να εκτελέσεις παραγωγές με τρία άτομα, όμως τουλάχιστον αυτό συνέβαλε στο να παραμείνει ζωντανό μέρος του ομίλου ώστε να μην είναι σε πλήρη αναστολή εργασιών, αλλά σε μερική.
Περάσατε δύσκολα;
Έχοντας την εμπειρία της κρίσης του 2013, από την οποία εξήλθαμε αλώβητοι, προσπαθούμε ως όμιλος να έχουμε τα ταμειακά αποθέματα ώστε να μπορούμε ν’ αντεπεξέλθουμε σε οποιαδήποτε κρίση. Για άλλη μία φορά επιβεβαιώθηκε η συντηρητική στρατηγική μας με αποτέλεσμα να μην αντιμετωπίσουμε πρόβλημα. Προχωρήσαμε κανονικά σε όλες μας τις υποχρεώσεις προς τους υπαλλήλους μας, τις τράπεζες και τους προμηθευτές μας. Παράλληλα εργαζόμασταν σε θέματα διαχείρισης, administration, οργάνωσης και διαδικασιών ώστε το back office μας να είναι ενεργό. Προσπαθήσαμε να αξιοποιήσουμε τον «νεκρό» χρόνο για να αναδιοργανωθούμε και να βελτιωθούμε ώστε με την επανεκκίνηση της οικονομίας και των δραστηριοτήτων μας και στον τομέα των εργολαβιών και του real estate να μπορούμε να προχωρήσουμε δυναμικά στην ανάπτυξή μας.
Θεωρείτε δηλαδή ότι βγήκατε αλώβητοι και από αυτή την κρίση;
Ο όμιλός μας ασχολείται με αρκετούς τομείς όπως την ανάπτυξη ακινήτων, εργολαβιών, την κατασκευή δημοσίων έργων, έργων υποδομής αλλά και κτηρίων, των λατομικών και άλλων παραγωγικών μονάδων που στηρίζουν τον Οργανισμό αλλά και την κατασκευαστική βιομηχανία στην Κύπρο, αλλά και με project σχετικά με την παραγωγή ενέργειας. Σε ό,τι αφορά στις εργολαβίες, όσο δουλεύεις, πληρώνεσαι. Άρα, όταν επανήλθαμε στις εργασίες μας μετά το lockdown, δεν επηρεαστήκαμε καθόλου. Κανένα έργο δεν ανεστάλη. Στην ανάπτυξη και την αγορά ακινήτων, την περίοδο του lockdown λόγω των περιοριστικών μέτρων έπεσαν οι πωλήσεις όχι γιατί δεν ήθελε ο κόσμος ν’ αγοράσει αλλά γιατί δεν μπορούσε. Μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων προσέξαμε ότι υπήρξαν συσσωρευμένες οικιστικές ανάγκες. Έχουμε κάνει αρκετές πωλήσεις και συνεχίζουμε σε ό,τι αφορά στους ντόπιους αγοραστές. Σε ό,τι αφορά στους ξένους, αρκετοί ήθελαν προτού προχωρήσουν στην αγορά να δουν το ακίνητο. Άρα δεν χάθηκε η ζήτηση. Αναμένουμε την κορύφωση των πωλήσεων προς το τέλος του καλοκαιριού αφού θα μπορούν να έρχονται στο νησί με ασφάλεια.
Τελικά οι τιμές στην αγορά ακινήτων έχουν διαφοροποιηθεί;
Σε ό,τι αφορά στις τιμές, εξαρτώνται από την προσφορά και τη ζήτηση. Επίσης, στα νέα ακίνητα εξαρτάται από το κατασκευαστικό κόστος. Στα νεόδμητα κτήρια το κατασκευαστικό κόστος δεν μειώθηκε καθόλου. Άρα, οι τιμές δεν έχουν αλλάξει.
Πώς θεωρείτε ότι θα έπρεπε να εξελιχθεί το επενδυτικό πρόγραμμα της Κύπρου;
Θεωρώ ότι η απόφαση του ΥΠΕΣ για τη διασύνδεση του Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος με το νόμο για το Anti Money Laundering (AML) εξασφαλίζει την αξιοπιστία στους κοινωνικούς εταίρους και την ασφάλεια από πλευράς αξιοποίησης ή εισαγωγής επενδύσεων εκατομμυρίων στην Κύπρο. Το Επενδυτικό Πρόγραμμα είναι ένας από τους κύριους λόγους για τους οποίους «σωθήκαμε» από την κρίση του 2013. Το κράτος εισέπραξε δισεκατομμύρια ευρώ σε φόρους στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος. Δεν πρέπει κανείς να γυρίσει την πλάτη του σ’ αυτό. Θεωρώ ότι οποιαδήποτε προσπάθεια να πολεμηθεί είναι αυτοκαταστροφή και τάση αυτοκτονίας. Ίσως θα πρέπει να βελτιωθεί σε ό,τι αφορά στο είδος των επενδύσεων και από πού προέρχονται.
Το ψηλότερο κτήριο στη Λευκωσία έχει ανεγερθεί από τη Cyfield, το «360». Πρόκειται για ένα έργο-στολίδι. Είναι τελικά το σημείο αναφοράς για την πρωτεύουσα;
Με εκατό τριάντα πέντε μέτρα ύψος, είκοσι πέντε χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα εμβαδόν πάνω από τη γη, τρεις υπόγειους χώρους στάθμευσης και τριάντα τέσσερεις ορόφους, μόνο και μόνο από το μέγεθός του, είναι εμβληματικό. Είναι ένα κτήριο που το βλέπεις πλέον από παντού, όλοι το γνωρίζουν και είναι πλέον σημείο αναφοράς της πρωτεύουσας. Μπορούμε να πούμε για το 360 ότι υφίσταται πλέον ο όρος, «iconic address». Επιπλέον αποτελεί μία τρανταχτή ένδειξη ότι στην Κύπρο μπορούμε να κάνουμε μεγάλα έργα και μεγάλες επενδύσεις. Ούτε το όνομα είναι τυχαίο, σωστά; Σωστά, δεν είναι τυχαίο, αφού το πήρε από τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό του. Έχουν συγκεντρωθεί στον πυρήνα του κτηρίου όλα τα κλιμακοστάσια και τα ασανσέρ τοποθετώντας περιμετρικά όλα τα διαμερίσματα. Με αυτό τον τρόπο δεν υπάρχει εξωτερική τοιχοποιία, έχοντας απρόσκοπτη θέα προς όλες τις κατευθύνσεις του κτηρίου και προσφέροντας πανοραμική θέα 360 μοιρών όλης της Λευκωσίας και των περιχώρων.
Ποιο ήταν το concept;
Στόχος της δημιουργίας αυτού του κτηρίου ήταν να καλύψουμε την ανάγκη κατοίκησης σε ένα σύγχρονο κτήριο, με όλες τις ανέσεις που παρέχει το κέντρο της πόλης, προσφέροντας ένα σύγχρονο τρόπο ζωής στους ιδιοκτήτες του. Το 360 προσφέρει υπηρεσίες συντήρησης και καθαρισμού, dry cleaning service, spa, γυμναστήριο, και πολλά άλλα. Για να μπορέσει ένα κτήριο να τα παρέχει όλα αυτά χρειάζεται να έχει μεγάλο μέγεθος. Έτσι αξιοποιήσαμε τα μέτρα που έλαβαν ο Δήμος Λευκωσίας και το Υπουργείο Εσωτερικών και ξεκινήσαμε την κατασκευή του με εκατό είκοσι διαμερίσματα.
Πόσα από τα διαμερίσματα έχουν μέχρι στιγμής αγοραστεί;
Tα δύο τρίτα των διαμερισμάτων του 360 έχουν πωληθεί. Αξίζει να σημειωθεί ότι περισσότερα από τα μισά διαμερίσματα έχουν ήδη παραδοθεί στους ενοίκους. Οι πρώτοι ένοικοι μετακόμισαν στο κτήριο τον Δεκέμβριο του 2019. Αυτή τη στιγμή έχουμε γύρω στους ογδόντα ενοίκους και αναμένουμε σύντομα να καταφθάσουν ορισμένοι που «παγιδεύτηκαν» στο εξωτερικό.
Ποιο είναι το προφίλ των αγοραστών;
Μοιράζεται ισότιμα σε τρεις κατηγορίες. Οι Κύπριοι, οι οποίοι αγόρασαν στο κτήριο για ιδιοκατοίκηση, ξένοι οι οποίοι διαμένουν και εργάζονται μόνιμα στη Λευκωσία και το υπόλοιπο ένα τρίτο έχει πωληθεί σε επενδυτές οι οποίοι ελκύονται από τις πολύ ψηλές αποδόσεις στα ενοίκια και την ασφάλεια της επένδυσής τους.
Ήταν ένα όνειρο η υλοποίηση του 360;
Το 360 ήταν το όραμα του πατέρα μου, ο οποίος ήταν ο εμπνευστής και ο συντονιστής της υλοποίησης αυτού του έργου. Πάντα ήθελε να δημιουργήσει ένα έργο στη Λευκωσία που θα έδινε έναν άλλο χαρακτήρα στην πόλη. Είμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι που καταφέραμε να το υλοποιήσουμε. Η ανάπτυξη έγινε την κατάλληλη στιγμή όταν ο τομέας των ακινήτων στην Κύπρο πήγαινε πολύ καλά.
Πότε ολοκληρώνεται στο σύνολό του;
Εσωτερικά έχει σχεδόν ολοκληρωθεί εκτός από μερικές τελευταίες λεπτομέρειες σε κάποια από τα διαμερίσματα. Εξωτερικά, υπολογίζουμε να ολοκληρωθεί όλη η εξωτερική επένδυση από alucobond σε περίπου ένα μήνα.
Ο όμιλός σας έχει μία τεράστια εξέλιξη και επέκταση. Υπάρχει ρίσκο πίσω από αυτό;
Η εταιρεία ιδρύθηκε από τον πατέρα μου το 1990. Στη Λευκωσία ανέκαθεν ήμασταν από τους σημαντικούς παίκτες της κτηματικής αγοράς. Από το 2000, με την εξαγορά της εργοληπτικής εταιρείας «Νέμεσις» από τη Cyfield θεωρούμαστε από τους κύριους παράγοντες στον τομέα των εργολαβιών και των δημοσίων συμβάσεων. Χαρακτηριστικά, έχουμε διεκπεραιώσει το εβδομήντα τοις εκατό του αποχετευτικού συστήματος της Λευκωσίας με προϋπολογισμό διακόσια εκατομμύρια ευρώ. Μετά την κρίση του 2013, όταν η βιομηχανία της ανάπτυξης ακινήτων έπασχε λόγω των μεγάλων δανεισμών και των μη εξυπηρετούμενων δανείων, η Cyfield βγήκε αλώβητη από την κρίση και μπόρεσε να καλύψει κάποια κενά στην αγορά. Εκεί φάνηκε η δύναμη του ομίλου. Πάντοτε ήμασταν παρόντες και συνεχίζουμε να αναπτυσσόμαστε.
Έχετε όντως αναλάβει ως όμιλος την κατασκευή μερικών από τα μεγαλύτερα οικοδομικά και δημόσια αναπτυξιακά έργα του νησιού.
Έχουμε αναλάβει το νέο γήπεδο της Λεμεσού με προϋπολογισμό τριάντα δύο εκατ. ευρώ, τον αυτοκινητόδρομο Λεμεσού – Σαϊττά με προϋπολογισμό είκοσι επτά εκατ. ευρώ, την κατασκευή του περιμετρικού αυτοκινητόδρομου Λευκωσίας έναντι εξήντα δύο εκατ. ευρώ, την ανακατασκευή της λεωφόρου Μισιαούλη και Καβάζογλου, καθώς και τη συντήρηση ενός μεγάλου αριθμού οδών στον Ύψωνα.
Ποια είναι τελικά η μεγαλύτερη πρόκληση για εσάς και ποια θεωρείται ως η ναυαρχίδα;
Σίγουρα, έργα όπως είναι ο περιμετρικός αυτοκινητόδρομος της Λευκωσίας, το γήπεδο αλλά και ο αυτοκινητόδρομος Λεμεσού - Σαϊτά, είναι τεράστια. Όμως, είμαστε εργολάβοι που πάντα αυτό κάναμε. Δεν μας φοβίζουν τα έργα. Η εταιρεία έχει τη δυναμική και μπορεί να αντεπεξέλθει επαρκώς σε όλα τα έργα που αναλαμβάνει, γι’ αυτό ολοκληρώνονται όπως πρέπει με την απαιτούμενη ποιότητα και εντός των προσυμφωνημένων χρονοδιαγραμμάτων. Το 360 είναι η ναυαρχίδα όσον αφορά στην ανάπτυξη γης καθώς είναι το μεγαλύτερο έργο που ολοκληρώσαμε σ’ αυτόν τον τομέα. Παρόλα αυτά, η μεγαλύτερη πρόκληση για εμάς αυτή τη στιγμή είναι ο ηλεκτροπαραγωγικός σταθμός στο Βασιλικό που θα καλύπτει το ένα τρίτο των αναγκών της ηλεκτρικής ενέργειας της Κύπρου. Είναι ένα περίπλοκο έργο όσον αφορά στον σχεδιασμό και τη μηχανική του και σίγουρα είναι κάτι νέο για εμάς, το οποίο θ’ αναδείξει την εταιρεία σε ένα άλλο επίπεδο. Αναμένεται ότι θα ολοκληρωθεί το 2022.
Είσαστε άνθρωπος που σας αρέσουν οι προκλήσεις;
Σίγουρα, η κουλτούρα και ο χαρακτήρας της εταιρείας γεννήθηκαν από τον πατέρα μου. Ο ηγέτης είναι αυτός. Εγώ και οι αδερφές μου είμαστε απλώς οι συνεχιστές του οράματος και του έργου του. Οι προκλήσεις είναι στο DNA μας. Από την παιδική μας ηλικία καθώς η εταιρεία μεγάλωνε ασταμάτητα και με τον πατέρα μας δίπλα να μας διδάσκει, στην ουσία «εκπαιδευτήκαμε» στο να μας αρέσουν οι προκλήσεις. Άρα συνεχίζουμε δυναμικά, για να αναδείξουμε τον όμιλο σε παγκόσμιο ή περιφερειακό επίπεδο.
Tι σας αρέσει στη Λευκωσία; Θεωρείτε ότι θα εξελιχθεί σε ό,τι αφορά στην οικοδομική ανάπτυξη όπως η Λεμεσός;
Η Λευκωσία ανέκαθεν οδηγείτο από τη ζήτηση της ντόπιας αγοράς. Άρα ποτέ δεν ήταν ευάλωτη σε γεωπολιτικές εξελίξεις και διεθνείς χρηματοοικονομικές ταραχές καθώς αυτά επηρεάζουν κυρίως τους ξένους αγοραστές και σπεκουλαδόρους που αγοράζουν προπαντός στα παράλια. Έτσι και τώρα, η ανάπτυξη της πόλης είναι υγιής και βιώσιμη και δεν θα έχει τις υπερβολές ή τη ραγδαία αύξηση τιμών που είχε η Λεμεσός. Επενδύοντας στη Λευκωσία επενδύουμε στην ασφάλεια, γι’ αυτό μας αρέσει.
Η ανάπλαση της Πλατείας Ελευθερίας βρίσκεται στο τελικό της στάδιο. Ποια είναι η άποψή σας για το έργο;
Είναι ένα έργο που πέρασε πολλές περιπέτειες και δηλώνουμε ευτυχείς και ανακουφισμένοι που τελειώνει καθώς θα βοηθήσει στην ανάπτυξη της όλης περιοχής. Ήταν δύσκολο και αρχιτεκτονικά περίπλοκο έργο, αλλά σίγουρα δεν δικαιολογεί από μόνο του τη μεγάλη καθυστέρηση που παρατηρήθηκε.
Ποια είναι τα επόμενα projects σας;
Σε ό,τι αφορά στην ανάπτυξη γης και ακινήτων, σχεδιάζουμε ένα business park στην είσοδο της Λευκωσίας με ένα διαφορετικό concept γραφείων. Στόχος είναι να γίνει ένα επιχειρηματικό κέντρο που θα μπορεί να φιλοξενήσει μέχρι και τρεις χιλιάδες εργαζομένους. Όπως πάντοτε, η Cyfield πρωτοπορεί. Επιπλέον, συνεχίζουμε παραδοσιακά την κατασκευή κατοικιών σε Λεμεσό και Λευκωσία. Είμαστε μειοδότες στο σημαντικό έργο του Βιολογικού σταθμού της Άχνας που θα ενεργοποιήσει το αποχετευτικό σύστημα ολόκληρης της ελεύθερης Αμμοχώστου, στα αποχετευτικά συστήματα της Παρεκκλησιάς και του Πύργου στη Λεμεσό όπου αναμένεται η κατακύρωση. Στον τομέα της ενέργειας, συνεχίζουμε με τον ηλεκτροπαραγωγικό σταθμό στο Βασιλικό.
Τελικά, πώς τα προλαβαίνετε όλα αυτά;
Έχουμε καλή ομάδα!
Διακοπές θα πάτε φέτος;
Κάτι θα κάνω τον Αύγουστο… Είμαι λίγο της τελευταίας στιγμής. Εάν κρίνω ότι είναι ασφαλές να ταξιδέψουμε ανάλογα με τον προορισμό, μπορεί να κάνω και διακοπές.
Το μέλλον διαγράφεται ελπιδοφόρο; Τι οραματίζεστε;
Το όραμά μας ως ομίλου είναι να συνεχίσουμε δυναμικά να εξυπηρετούμε τον ντόπιο αγοραστή στον τομέα των ακινήτων. Στον τομέα των εργολαβιών, στόχος μας είναι η περιφερειακή ανάπτυξη σε άλλες χώρες. Ήδη κάναμε τα πρώτα μας βήματα στην Αίγυπτο και στις αραβικές χώρες. Στην Ελλάδα δραστηριοποιούμαστε από το 1996 με δημόσια έργα αλλά και αναπτύξεις γης. Θέλουμε να ενισχύσουμε την παρουσία μας στη χώρα. Επιθυμούμε επίσης να μετατραπούμε σε σημαντικούς παράγοντες στον τομέα της ενέργειας της Κύπρου. Το όραμά μας είναι να προσφέρουμε φθηνότερο ηλεκτρικό ρεύμα αλλά και να συμβάλουμε στην ανάπτυξη της οικονομίας. Θέλουμε να το πράττουμε με κοινωνική σύνεση και περιβαλλοντική συνείδηση, προσφέροντας στη χώρα μας.
