Kύπρος Χρυσοστομίδης: ''Εκφράζω δημόσια την παντοτινή μου ευγνωμοσύνη''

Η αλήθεια είναι πως όταν κάνεις μια συνέντευξη σε ένα πρόσωπο που έχει τόσα πολλά να πει και σπάνια δίνει συνεντεύξεις, δύσκολα μπορείς να περιοριστείς σε ένα και μόνο θέμα. Αντιλαμβανόμενη ωστόσο τη σοβαρότητα της κατάστασης και γνωρίζοντας πόσο σημαντικό είναι να ακούμε την εμπειρία ενός ανθρώπου που έχει περάσει πολλά όσον αφορά την υγεία του, αποφάσισα να επικεντρωθώ σε αυτό. Με απόλυτη ειλικρίνεια, θετική διάθεση και αισιοδοξία, ο Κύπρος Χρυσοστομίδης μάς μιλά για την περιπέτεια της υγείας του, για το πόσο πολύ του στάθηκε η οικογένειά του και ανάμεσα σε άλλα μάς αποκαλύπτει τι του έλειψε κατά την παραμονή του στο νοσοκομείο. Ο ίδιος, ανάμεσα σε άλλα, δεν παραλείπει να μας τονίσει την καίρια σημασία που είχε η στήριξη που δέχθηκε από το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό.

Κατ’ αρχάς θα θέλαμε να μας πείτε πώς σας βρίσκουμε αυτή τη στιγμή και πώς είναι η επόμενη μέρα για έναν άνθρωπο που βγήκε νικητής στη δύσκολη μάχη με τον κορωνοϊό.
Αισθάνομαι ιδιαίτερα τυχερός που βρίσκομαι αυτή την στιγμή στο σπίτι μου απαλλαγμένος από τον κορωνοϊό. Ακολουθώ εντατικό πρόγραμμα φυσικοθεραπείας ιδίως για κινητικότητα και για αποκατάσταση των συνεπειών της ιογενούς ακινησίας. Κατά τη διάρκεια του Απριλίου νοσηλεύτηκα αρχικά στη ΜΕΘ Λευκωσίας και στη συνέχεια στη ΜΕΘ του Νοσοκομείου Αναφοράς στην Αμμόχωστο. Λέτε ότι βγήκα νικητής στη δύσκολη μάχη με τον κορωνοϊό. Όμως, χωρίς τη βοήθεια και τη φροντίδα των γιατρών και του νοσηλευτικού προσωπικού, ίσως η τύχη μου να ήταν διαφορετική. Τους ευχαριστώ εκ βάθους καρδίας και τους εκφράζω δημόσια την παντοτινή μου ευγνωμοσύνη.

Διάβασα ένα tweet που είχατε αναδημοσιεύσει, το οποίο έγραφε: «Εφιάλτης. Γιατροί πεθαίνουν. Θουκυδίδης 430 π.Χ. ‘’Διότι ούτε ιατροί, οι οποίοι αγνοούντες την φύσιν της ασθενείας επεχείρουν διά πρώτην φοράν να την θεραπεύσουν, αλλ’ απέθνησκαν οι ίδιοι αφού περισσότερον ήρχοντο εις επαφήν με αυτήν, ούτε άλλη ανθρωπίνη τέχνη ηδύνατο να βοηθήση’’». Ήσασταν ένα από τις χιλιάδες κρουσμάτων του κορωνοϊού. Αυτό που προσωπικά ζήσατε ήταν όντως ένας εφιάλτης;
Μου αναφέρατε το απόσπασμα του Θουκυδίδη στο οποίο διεκτραγωδεί τη μοίρα των γιατρών στην πανδημία του Πελοποννησιακού Πολέμου, διότι αντιμετώπιζαν μια άγνωστη ασθένεια με τα μέσα της εποχής εκείνης. Οι γιατροί ήταν πάντα στην πρώτη γραμμή της άμυνας εναντίον κυρίως άγνωστων ασθενειών και συχνά τα πρώτα θύματα. Σήμερα, μερικές χιλιετηρίδες μετά, γιατροί και νοσηλευτές εξακολουθούν να πεθαίνουν εν ώρα καθήκοντος, παρά το ότι η ιατρική επιστήμη και η τεχνολογία έχουν κάνει άλματα προς τα εμπρός, αναπτύσσοντας μεθόδους θεραπείας και φροντίδας. Ήμουν πράγματι ένα από τα θύματα του κορωνοϊού και η μακρά περίοδος της θεραπείας μου ήταν ένα συνταρακτικό βίωμα.

Κατά τα λεγόμενα του Θουκυδίδη, όταν δεν ξέρουμε με τι παλεύουμε, είναι ανέφικτο να το αντιμετωπίσουμε. Πιστεύετε πως ισχύει κάτι τέτοιο και για την πανδημία που ξέσπασε;

Το τραγικό είναι πως η πανδημία μάς έπιασε στον ύπνο και συντάραξε ολόκληρο τον κόσμο, ο οποίος εναγωνίως προσπαθεί να την αντιμετωπίσει. Είναι γεγονός ότι δεν ξέρουμε ακόμη με τι παλεύουμε. Όμως, νομίζω ότι η παγκόσμια κινητοποίηση καθιστά εφικτή την αντιμετώπιση του ιού με τα μέσα που διαθέτουμε. Δηλαδή, δεν παλεύουμε επί ματαίω. Η παγκόσμια συνεργασία σύντομα θα αποδώσει καρπούς.

Παλέψατε «πρόσωπο με πρόσωπο» με τον κορωνοϊό. Ποιο ήταν το πρώτο σύμπτωμα που εκδηλώθηκε και σας έβαλε στη σκέψη ότι ίσως να είστε θετικός σε αυτόν και πόσες μέρες σάς πήρε να το επιβεβαιώσετε;
Χωρίς προειδοποίηση, ξαφνικά δεν μπορούσα να περπατήσω ούτε να κινηθώ, αλλά ομολογώ πως δεν υποψιάστηκα ότι με είχε κτυπήσει ο κορωνοϊός. Με τη συμβουλή του γιατρού μου υποβλήθηκα στο τεστ, το οποίο βγήκε θετικό. Ήταν κεραυνός εν αιθρία, ιδίως διότι μέχρι εκείνη τη στιγμή τελούσα υπό περιορισμό, δεδομένου ότι ανήκω σε ευπαθή ομάδα.

Στις αρχές της εμφάνισής του, ο κορωνοϊός προβαλλόταν -λανθασμένα- ως μια θανατηφόρα νόσος. Υπήρξαν στιγμές που φοβηθήκατε για τη ζωή σας; Ποια ήταν η πορεία της νόσου σε εσάς και πότε άρχισαν να επιδεινώνονται τα συμπτώματα;
Ασφαλώς. Ο κορωνοϊός είναι μια δυνητικά θανατηφόρα νόσος. Καθώς ίσως ξέρετε, οι ασθενείς του κορωνοϊού βρίσκονται σε απομόνωση και δεν δέχονται επισκέψεις από συγγενείς. Στη δική μου περίπτωση, ήμουν σε πλήρη απομόνωση για ένα ολόκληρο μήνα στο νοσοκομείο από τις 31 Μαρτίου μέχρι τις 30 Απριλίου. Και μάλιστα, για αρκετές από αυτές τις μέρες χωρίς καν την τηλεφωνική επικοινωνία με την οικογένειά μου και χωρίς τη δυνατότητα αυτοεξυπηρέτησης (λόγω απώλειας της κίνησης), εξαρτώμενος πάντα από την ιατρική και νοσηλευτική φροντίδα. Πράγματι στις ώρες μοναξιάς σκεφτόμουν και τον θάνατο και σκεφτόμουν πόσα πράγματα δεν είχα προλάβει να κάνω στη ζωή μου. Όλες οι μέρες ήταν οι ίδιες και με ανακούφιση και με χαρά ανέμενα τις επισκέψεις των γιατρών και νοσηλευτών που με αγάπη με ενθάρρυναν και με γέμιζαν με αισιοδοξία. Η χειρότερη μέρα ήταν όταν ακινητοποιήθηκα, μια φοβερή εμπειρία.

Νοσηλευτήκατε αρχικά στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας και έπειτα στο Γενικό Νοσοκομείο Αμμοχώστου. Πώς ήταν η εμπειρία σας εκεί και για πόσο διάστημα κράτησε;
Στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας έμεινα μερικές μέρες, ενώ στο Νοσοκομείο Αμμοχώστου έμεινα σχεδόν ένα μήνα. Ήδη ανέφερα ότι αισθάνομαι ευγνωμοσύνη για την φροντίδα του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού εκεί. Οι γιατροί ήταν εξαίρετοι επιστήμονες που τους χαρακτήριζε όλους πραγματική έγνοια για τους ασθενείς. Το ίδιο και οι νοσηλευτές. Μια συγκεκριμένη, όμως, εμπειρία που θα μου μείνει αξέχαστη από το Νοσοκομείο Αμμοχώστου, ήταν η ακόλουθη: Μόλις διακομίσθηκα στην Αμμόχωστο με ασθενοφόρο από τη ΜΕΘ του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας, ήμουν σε πολύ άσχημη κατάσταση. Δεν μπορούσα να κινηθώ καθόλου. Με έβαλαν σε ένα δωμάτιο όπου υπήρχε ακόμη ένας ασθενής με κορωνοϊό. Ήταν ένας νεαρός Ολλανδός ναύτης, ο οποίος είχε μεταφερθεί με ελικόπτερο από το πλοίο του με τη μεσολάβηση των υπηρεσιών Έρευνας και Διάσωσης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Βρισκόταν στο στάδιο της αποθεραπείας του. Λοιπόν, αυτός ο παντελώς άγνωστος σε μένα άνθρωπος, μου έδειξε πολύ μεγάλη καλοσύνη. Με βοηθούσε για όσες μέρες συγκατοικούσαμε στο ίδιο δωμάτιο με το φαγητό μου, μου έδινε το τηλέφωνό μου, φώναζε τις νοσηλεύτριες όποτε τις χρειαζόμουν, γενικά η βοήθειά του ήταν τεράστια. Αν κάποιος που διαβάζει αυτή τη συνέντευξη γνωρίζει πού βρίσκεται αυτός ο νεαρός Ολλανδός, του οποίου η παρουσία ήταν για μένα σωτήρια, θα ήθελα πάρα πολύ να τον ξαναδώ και να τον ευχαριστήσω από τα βάθη της καρδιάς μου.

Μιλώντας με μια νοσηλεύτρια από το Νοσοκομείο Αναφοράς της Αμμοχώστου, μου τόνισε πως κατά την περίοδο έξαρσης του κορωνοϊού, μια από τις πιο δύσκολες καταστάσεις που είχαν να αντιμετωπίσουν ασθενείς και ιατρικό-νοσηλευτικό προσωπικό, ήταν οι απρόσωπες σχέσεις που κυριαρχούσαν. Ως ασθενής το νιώσατε αυτό; Υπήρξαν στιγμές που για τον οποιονδήποτε λόγο αισθανθήκατε αμήχανα;
Δεν συμφωνώ ότι υπήρχαν απρόσωπες σχέσεις. Απεναντίας, στο Νοσοκομείο Αναφοράς δεν χρειάστηκαν πάνω από μια- δύο μέρες μέχρις ότου γίνουν οι γνωριμίες και από εκείνη την ώρα δημιουργήθηκε μια σχέση, μια φιλία μεταξύ μας. Δεν ξεχνώ την Αμαλία, τον Χρίστο, τον Κυριάκο, την Παναγιώτα, τον Κωνσταντίνο, την Κατερίνα, τη Μαρία, τη Μαρία, τον Ανδρέα, τον Πάμπο και όλη την οικογένεια των γιατρών και νοσηλευτών. Από την άλλη, ο κάθε ασθενής έπρεπε να δώσει τον δικό του αγώνα εντελώς μόνος, μακριά από τα αγαπημένα του πρόσωπα. Τις πρώτες μέρες παραμονής μου στο νοσοκομείο δεν μπορούσα καν να χρησιμοποιήσω το τηλέφωνο. Αυτό ίσως ήταν το πιο οδυνηρό στοιχείο: η απομόνωση, ο «εγκλωβισμός» και η συναίσθηση ότι αυτή τη φοβερή νόσο πρέπει να την αντιμετωπίσεις εντελώς μόνος, χωρίς τη στήριξη της οικογένειάς σου. Κάτι σαν να βρίσκεσαι στον πόλεμο και είναι θέμα ζωής και θανάτου, μακριά από τους δικούς σου.

Τι σας έλειψε περισσότερο όσο βρισκόσασταν «εγκλωβισμένος» σε ένα δωμάτιο νοσοκομείου;
Μου έλειψε η παρουσία της οικογένειάς μου: της συζύγου μου, των θυγατέρων μου και των εγγονιών μου. Προς το τέλος της παραμονής μου στο νοσοκομείο, όταν πια ήμουν λίγο καλύτερα, τους μιλούσα στο τηλέφωνο και μου έδιναν θάρρος.

Ποια ήταν η χειρότερη στιγμή από όσα βιώσατε με την υγεία σας το τελευταίο διάστημα;
Ήταν η ώρα που ο ιός με ακινητοποίησε εντελώς.

Γνωρίζετε από πού και πώς κολλήσατε τη νόσο;
Προσπαθήσαμε αλλά δεν κατορθώσαμε να εντοπίσουμε την εστία μόλυνσης και πώς μεταδόθηκε ο ιός σε μένα. Το μόνο που με ενδιαφέρει τώρα είναι να αντλήσω ένα μάθημα ζωής. Από αυτή τη δοκιμασία, κρατώ μόνο τα θετικά πράγματα, την αξία της αλληλεγγύης, της αγάπης και της έγνοιας για τον συνάνθρωπό μας.

Εκτός από εσάς, νόσησε κάποιο άλλο άτομο του οικογενειακού σας κύκλου; Είχατε επαφές μαζί τους πριν μάθετε ότι είστε θετικός στον COVID-19;
Ναι, μετά τη δική μου νόσο και την εισαγωγή μου στο νοσοκομείο, διαπιστώθηκε σε μια βδομάδα θετική και η σύζυγός μου, προφανώς τής μετέδωσα τον ιό. Ευτυχώς, όμως, ήταν εντελώς ασυμπτωματική και δεν χρειάστηκε ειδική θεραπεία.

Τι συναισθήματα δημιουργήθηκαν στην οικογένειά σας, όταν έμαθαν πως είστε θετικός στη νόσο; Υπήρξε κάποιο πρόσωπο που έδειξε μεγαλύτερη αδυναμία και κάποιο περισσότερο θάρρος;
Όλοι ανησύχησαν, ιδίως η σύζυγός μου, η οποία αμέσως μπήκε σε καραντίνα. Ολόκληρη η οικογένειά μου, όμως, κράτησε την ψυχραιμία της.

Κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής, υπήρξε κάποιο στιγμιότυπο που θα θυμάστε για πάντα;
Ναι. Καθώς ίσως να ξέρετε, για να θεωρείται κάποιος ότι έχει αποθεραπευθεί από τον κορωνοϊό πρέπει να γίνουν δύο συνεχόμενα τεστ και να βγουν και τα δύο αρνητικά. Τότε δικαιούται να πάρει και εξιτήριο. Όταν πια η κατάστασή μου άρχισε να βελτιώνεται, έκανα το πρώτο τεστ και βγήκε αρνητικό. Ήταν ένα ελπιδοφόρο σημάδι, που με γέμισε με αισιοδοξία. Όμως, βιάστηκα να χαρώ. Το τεστ της επόμενης μέρας δυστυχώς βγήκε θετικό. Ήταν για μένα μια φοβερή στιγμή, που δυστυχώς σήμαινε παράταση της μοναξιάς μου. Έπρεπε να περιμένω ακόμη πέντε μέρες, για να επαναλάβω τα δύο συνεχόμενα τεστ. Έφθασε η μέρα. Το πρώτο τεστ βγήκε αρνητικό. Σε είκοσι τέσσερεις ώρες επανέλαβα το δεύτερο τεστ και ήταν και αυτό αρνητικό. Επιτέλους, έφθασε η ώρα της αναχώρησής μου από το νοσοκομείο. Η χαρά μου ήταν απερίγραπτη, η συγκίνησή μου μεγάλη. Και τότε ήταν που οδηγήθηκα με ασθενοφόρο στο σπίτι μου στη Λευκωσία.

Παρατηρώντας τα όσα γίνονται, αισθανθήκατε πως μέσα από όλο αυτό καταπατείται η ιδιωτικότητα των ασθενών και τα προσωπικά τους δικαιώματα;
Χαίρομαι γιατί μπαίνουμε σε ευρύτερα θέματα. Ποτέ δεν αισθάνθηκα παραβίαση των προσωπικών μου δεδομένων, ούτε κανείς άλλος ασθενής πρέπει να αισθάνεται έτσι. Το ευλογημένο ΓΕΣΥ που εισήχθη από τον τέως υπουργό Υγείας κ. Γιώργο Παμπορίδη ισχύει για όλο τον κόσμο με ακριβώς τον ίδιο τρόπο, και είναι φανερό ότι το γενικό συμφέρον υπερισχύει του ατομικού. Πρέπει να εξάρω τις προσπάθειες του νυν υπουργού Υγείας κ. Κωνσταντίνου Ιωάννου και του υπουργείου του, που προγραμμάτισαν και εφάρμοσαν ένα εξαιρετικό σύστημα προστασίας όλων των πολιτών και αν υπήρξε μερική ταλαιπωρία με τον αναγκαστικό εγκλεισμό, τούτο δικαιολογείται από το ευρύτερο δημόσιο συμφέρον. Με αυτό το πνεύμα βίωσα τον εγκλεισμό μου και την απομόνωσή μου στο νοσοκομείο και αντιμετώπισα τη μερική έστω δημοσιοποίηση των προσωπικών μου δεδομένων. Το δημόσιο συμφέρον και η συλλογική αντιμετώπιση της πανδημίας ήταν η βάση της επιτυχίας της Κύπρου.

Πώς ήταν η καθημερινότητά σας μετά το εξιτήριο και πώς είναι η ψυχολογία σας σήμερα;
Σήμερα βρίσκομαι, επιτέλους, στο σπίτι μου. Άρχισα δειλά- δειλά να παρακολουθώ και τις εργασίες του γραφείου μας που χειρίζονται άξιοι συνεργάτες μας. Αισθάνομαι μεγάλη ανακούφιση αλλά και την ανάγκη να εκφράσω τις δημόσιες ευχαριστίες μου σε όσους με βοήθησαν σε αυτή τη σκληρή δοκιμασία. Απαλλαγή από τον κορωνοϊό, ναι, σημαίνει και απαλλαγή από όλες τις κακές αναμνήσεις από την περίοδο της σκληρής ταλαιπωρίας στα νοσοκομεία. Σιγά-σιγά ανακτώ τις δυνάμεις μου, ψυχικές και σωματικές. Ό,τι δεν σε σκοτώνει σε κάνει πιο δυνατό.

Ως πολιτικός θεωρείτε πως η κυβέρνηση έλαβε έγκαιρα και κατάλληλα μέτρα;
Απολύτως. Και μάλιστα τής αξίζουν θερμά συγχαρητήρια γιατί είχε σωστό σχεδιασμό και εφάρμοσε πλήρως πρόγραμμα έκτακτης ανάγκης. Δεν μπορώ να σκεφτώ κάτι άλλο που έπρεπε να κάνει η κυβέρνηση και δεν έκανε.

Στο παρελθόν έχετε εργαστεί ως επιστημονικός βοηθός καθηγητής Ιδιωτικού Διεθνούς Δικαίου στο Πανεπιστήμιο και γενικότερα η παιδεία είναι κάτι που σας ενδιαφέρει. Τι έχετε να πείτε για το άνοιγμα των σχολείων;
Όσο αναγκαία είναι η επανεκκίνηση της οικονομίας, εξίσου αναγκαίο είναι να ξεκινήσουν ξανά οι μηχανές της εκπαίδευσης. Πάντα, όμως, υπό συνθήκες ασφαλείας.

Πείτε μας ένα μήνυμα που θα θέλατε να στείλετε σήμερα.
Τίποτε δεν είναι σίγουρο. Τίποτε δεν είναι μόνιμο. Ποτέ δεν ξέρεις «τι τέξεται η επιούσα». Από στιγμή σε στιγμή, όλα μπορούν να ανατραπούν. Όλοι μας πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για όλα τα ενδεχόμενα.

Ακούμε διαρκώς γύρω μας ανθρώπους να λένε πως μέσα από αυτή την κατάσταση επαναξιολόγησαν τις προτεραιότητές τους. Εσείς κάνατε κάτι τέτοιο; Υπάρχει κάτι που θα κρατήσετε από αυτή την περιπέτεια;
Στο ταξίδι της ζωής όταν βρεθείς σε κρεβάτι νοσοκομείου, με οξυγόνο, και στα πλαϊνά κρεβάτια ξεψυχούν συνάνθρωποί σου, δεν μπορείς παρά να επαναξιολογήσεις τις προτεραιότητές σου. Διαπιστώνεις πως υπάρχουν πολλά πράγματα που δεν πρόλαβες να κάνεις και αναλαμβάνεις ενδόμυχα να τα συνεχίσεις αν επιβιώσεις. Κατάλαβα, στις πιο δύσκολες από όλες τις στιγμές, ότι εκτός από τις σωματικές αντοχές, χρειάζονται και ψυχικές δυνάμεις. Φαίνεται ότι είχα απόθεμα ψυχικού σθένους, που ενισχυόταν από τη σύζυγό μου κυρίως, και την οικογένειά μου, έστω τηλεφωνικά. Γι’ αυτό επέζησα.

Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που συγκρίνουν την πανδημία με τον πόλεμο. Εσείς, έχοντας ζήσει και τα δύο, πιστεύετε πως μπορούν να συγκριθούν;
Ναι, πράγματι. Είναι και οι δύο συγκρίσιμες καταστάσεις. Το 1974 βρέθηκα στον Κορμακίτη, που ήταν ο πρώτος στόχος της τουρκικής αεροπορίας. Ο πόλεμος του κορωνοϊού αποδείχθηκε μια διαφορετική πολεμική αναμέτρηση. Σε αντίθεση, όμως, με τον πόλεμο του 1974, η σκληρή δοκιμασία του κορωνοϊού μετουσιώνεται σε μια πολύτιμη εμπειρία.

Είστε συγγραφέας, αν και προφανώς ασχολείστε κυρίως με πολιτικά ζητήματα. Θα μπαίνατε ποτέ στη διαδικασία να γράψετε για την κατάσταση αυτή που μέσα σε λίγους μήνες άλλαξε τον πλανήτη μας και μας έκανε να αναθεωρήσουμε όσα είχαμε ως δεδομένα;
Η συνέντευξη αυτή, για την οποία σας ευχαριστώ, πράγματι μπορεί να αποτελέσει έναυσμα για φιλοσοφικές εργασίες.

Υπάρχει κάτι που θα θέλατε να προσθέσετε;
Ναι, το σύνθημα είναι «Θα τα καταφέρουμε».