Με σπουδές στην Ιστορία - Αρχαιολογία και Φιλοσοφία, με μεταπτυχιακή ειδίκευση στην πολιτιστική κληρονομιά και στο περιβάλλον, με δίπλωμα ως ξεναγός και με θαυμαστό βιογραφικό σε εργασιακή αλλά και εθελοντική εμπειρία και προσφορά, προτού καν συμπληρώσει τα 30 της έτη, δεν προξενεί εντύπωση που η Αντιγόνη Μιχαήλ εργοδοτήθηκε πριν από λίγο καιρό στην Europa Nostra, αναλαμβάνοντας την εξίσου κολακευτική και απαιτητική ιδιότητα της υπεύθυνης διαχειρίστριας του προγράμματος για τα 7 πιο απειλούμενα μνημεία σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Αντιγόνη, το τελευταίο διάστημα εργοδοτείσαι full-time στην Europa Nostra. Συγχαρητήρια! Πώς είναι ως εμπειρία μέχρι στιγμής;
Η Europa Nostra υπήρξε ανέκαθεν για μένα ένα υπόδειγμα μιας ομάδας ανθρώπων που κοινό τους σημείο ήταν το πάθος τους για την πολιτιστική και τη φυσική κληρονομιά. Ένα πάθος που διέγραφε και εξαφάνιζε κάθε είδους διαφορές, όπως οι πολιτισμικές, οι πολιτιστικές, οι θρησκευτικές και οι πολιτικές. Έβαζαν αυτό τον κοινό τους σκοπό, υπεράνω όλων.
Στην ιδιαίτερη μου πατρίδα, στην Κύπρο, η Europa Nostra είναι ο οργανισμός που κατάφερε μέσω της πολιτιστικής κληρονομιάς να φέρει κατά καιρούς κοντά όλες τις διαφορετικές κοινότητες, με δράσεις όπως η αναγνώριση των Ευρωπαϊκών Βραβείων Πολιτιστικής Κληρονομιάς καθώς και το πρόγραμμα των «7 υπό απειλή».
Ως αρχαιολόγος που έχω ασχοληθεί με την επαναπροσέγγιση στην Κύπρο, μέσω της πολιτιστικής κληρονομιάς, το τελευταίο διάστημα βιώνω σίγουρα μια από τις σημαντικότερες στιγμές της μέχρι τώρα πορείας μου. Η ευθύνη πλέον δεν αφορά μόνο στην Κύπρο αλλά σε ολόκληρη την Ευρώπη. Μια τέτοια ομάδα ανθρώπων δεν περιορίζει φυσικά μόνο στην προστασία της πολιτιστικής και της φυσικής κληρονομιάς αλλά χαρακτηρίζεται και από τις αξίες που φέρνουν μαζί τους, όπως είναι η ειρήνη, η κοινωνική συνοχή και η ενσωμάτωση.
Ποια είναι συγκεκριμένα αυτά τα 7 πιο απειλούμενα μνημεία;
Τα 7 υπό απειλή μνημεία είναι ένα πρόγραμμα που ξεκίνησε το 2013 και φέτος συμπληρώνει δέκα χρόνια ζωής! Η Europa Nostra, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, αναγνωρίζουν κάθε χρόνο 7 μνημεία ή θέσεις στην ήπειρο της Ευρώπης, που πρέπει να διατηρηθούν για τις επόμενες γενιές για τη μεγάλη σημασία που έχουν τόσο για την τοπική κοινότητα όσο για την ευρωπαϊκή οικογένεια συνολικά.
Αρχικά, μέλη της κοινωνίας των πολιτών, προτείνουν τα μνημεία ή τις θέσεις πολιτιστικής και φυσικής αξίας. Έπειτα μια ομάδα από επιστήμονες και ειδικούς επιλέγουν τις θέσεις και τα μνημεία που χρήζουν της μεγαλύτερης προσοχής. Παράλληλα, έχουμε και τις σημαντικότερες υπό απειλή θέσεις πολιτιστικής κληρονομιάς. Το 2016, για παράδειγμα, είχε οριστεί η λιμνοθάλασσα της Βενετίας λόγω της οικολογικής ρύπανσης του βυθού από τα κρουαζιερόπλοια και τα μεγάλα πλοία με εμπορευματοκιβώτια. Το 2022, μετά τις 24 Φεβρουαρίου, είχε οριστεί ότι υπό την μεγαλύτερη απειλή βρέθηκε ολόκληρη η χώρα και η πολιτιστική κληρονομιά της Ουκρανίας, λόγω του πολέμου.
Για το 2023 έχει ετοιμαστεί μια λίστα με 11 υποψήφια μνημεία για να μπουν στο πρόγραμμα των «7 υπό απειλή». Πρόκειται για το Κονάκι του Γιδά, που βρίσκεται στην Ελλάδα, κοντά στη Θεσσαλονίκη, τον Σιδηροδρομικό Σταθμό Kortrijk στο Βέλγιο, το κτήμα και βασιλικό μουσείο Mariemont στο Βέλγιο, το Μνημειακό Κοιμητήριο Παρτιζάνων στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, το φρούριο Τchakvnij στη Γεωργία, το συγκρότημα του οίκου των αδελφών μοναχών που ήταν ο πρώην μοραβικός οικισμός Kleinwelka στη Γερμανία, το μουσείο Herman Otto στην Ουγγαρία, το πάρκο Memento στη Βουδαπέστη της Ουγγαρίας, το πολιτιστικό τοπίο Pastrovska Gara στο Μαυροβούνιο, το πολιτιστικό τοπίο Sveti Stefan και πάλι στο Μαυροβούνιο και τέλος οι νερόμυλοι του Bistrica στη Σερβία.
To Κονάκι του Γιδά στην Ελλάδα που εντάχθηκε στα υπό απειλή μνημεία της Ευρώπης
Υπάρχει κάποιο ή κάποια από αυτά τα υποψήφια μνημεία που ξεχωρίζεις εσύ προσωπικά κι αν ναι, γιατί;
Βλέποντας κανείς τα προτεινόμενα υπό απειλή μνημεία και θέσεις, θα καταλάβει ότι πολλές είναι οι αιτίες που μπορεί να προκαλέσουν την καταστροφή ενός μνημείου ή μιας θέσης πολιτιστικής αξίας.
Ωστόσο, επηρεασμένη από το κυπριακό περιβάλλον από το οποίο προέρχομαι, οι πολιτικοί λόγοι για την καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς είναι αυτοί που προσωπικά με αφορούν περισσότερο. Μέσα από τη δουλειά της προώθησης της διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς, στοχεύουμε στην κοινωνική αλλαγή, αφού μόνο με συνεργασία μπορεί να επιτευχθεί η δημιουργία ενός ασφαλούς περιβάλλοντος. Πρώτιστα για τους ανθρώπους και ακολούθως για την πολιτιστική κληρονομιά της κάθε περιοχής.
Ένα τέτοιο παράδειγμα από τις φετινές αιτήσεις είναι το μνημειακό κοιμητήριο των Παρτιζάνων, στην πόλη Μοστάρ, στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη. Το μνημειακό κοιμητήριο, έχει υποστεί βανδαλισμούς με φασιστικά μηνύματα, και μου θύμισε ένα παρόμοιο περιστατικό σε θρησκευτικά μνημεία στην Κύπρο, και συγκεκριμένα στο χωριό της Επισκοπής στη Λεμεσό. Ακόμα και το χρώμα του spray ήταν το ίδιο. Οπότε για μένα η σύγκριση ήταν αναπόφευκτη.
Μάλλον το πιο ενδιαφέρον στοιχείο για το κυπριακό κοινό είναι ότι η πράσινη γραμμή εντός του ιστορικού κέντρου της Λευκωσίας είχε ενταχθεί στο πρόγραμμα «7 υπό απειλή» το 2013.
Στην Κύπρο ποια θα έλεγες πως είναι η μεγαλύτερη πρόκληση γύρω από τη διατήρηση και την προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς;
Στην Κύπρο, πέραν από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει κάθε κράτος σε σχέση με τον πολιτισμό και την πολιτιστική κληρονομιά, το κυριότερο πρόβλημα και πρόκληση είναι το γεγονός ότι βρισκόμαστε σε μια εμπόλεμη ζώνη. Παγωμένη μεν, εμπόλεμη δε. Αυτό προκαλεί άβολες στιγμές που πρέπει να παρθούν κοινές αποφάσεις για το μέλλον, που είναι η διατήρηση του χώρου, σε ένα μη σταθερό παρόν και με ένα παρελθόν που η αφήγησή του, από φορέα σε φορέα, διαφέρει. Δυστυχώς, η πολιτιστική και η φυσική κληρονομιά δεν μπορεί να περιμένει τους «σωστούς» πολιτικούς χρόνους. Η πρόκληση επομένως και η απειλή για την Κύπρο είναι ξεκάθαρη.
Αντίστοιχα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση;
Στην Ευρώπη ως σύνολο, και πάλι εκκρεμούν δύσκολες πολιτικές αποφάσεις. Σε ορισμένες χώρες, λόγω του βεβαρημένου ιστορικού παρελθόντος, όπως η περίοδος των παγκοσμίων πολέμων και της Σοβιετικής Ένωσης ενώ τον τελευταίο χρόνο όλα τα βλέμματα είναι φυσικά στραμμένα στην Ουκρανία. Μια πολύ σημαντική πρόκληση που αντιμετωπίζουμε ως Ευρώπη είναι βεβαίως και η κλιματική αλλαγή και το πώς θα τη διαχειριστούμε τα αμέσως επόμενα χρόνια σε όλους τους τομείς των κοινωνιών που ζούμε.
Είναι καλή η συνεργασία μεταξύ των διαφορετικών χωρών;
Το κλίμα συνεργασίας είναι ενθαρρυντικό, αφού ο στόχος είναι κοινός και σε κάθε χώρα ξεχωριστά για τη διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς είναι που εργάζονται οι άνθρωποι. Στο πρόγραμμα «7 υπό απειλή» κάνουμε συνεδρίες με ειδικούς, επαγγελματίες του τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς και εθελοντές από όλη την Ευρώπη, και πάντοτε βλέπουμε πως θα πετύχουμε τον σκοπό μας όλοι μαζί. Μια από τις εθελόντριες και επιστήμονες μου είχε πει μια φορά για το έργο του προγράμματος πολύ σωστά πως «εδώ, δημιουργούμε την ειρήνη».
Υπάρχουν χώρες - πρότυπα στη δουλειά που κάνουν γύρω από ζητήματα πολιτιστικής κληρονομιάς;
Για την απάντηση αυτού του ερωτήματος, θα μπορούσε κανείς να ανατρέξει στο Eurostat και στις επενδύσεις των χωρών στον τομέα του πολιτισμού και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Νομίζω, πως, σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχει περιθώριο βελτίωσης και περαιτέρω επένδυσης.
Αν θα σου ζητούσα να μου δώσεις έναν ευρύ και ταυτόχρονα επαρκή και συμπεριληπτικό ορισμό του τι σημαίνει πολιτιστική κληρονομιά, τι θα μου έλεγες;
Το υλικό ή άυλο αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας στο παρελθόν, που οι γενιές του παρόντος αποφασίζουν με τα δικά τους κριτήρια ότι θέλουν να το διατηρήσουν με στόχο να το δουν αλλά και να το βιώσουν οι επόμενες γενιές.
Σημαντικό κομμάτι της δουλειάς σου υπήρξε η προώθηση της ειρήνης μέσω της πολιτιστικής κληρονομιάς. Πώς συσχετίζονται;
Πιστεύω ότι η προώθηση ειρήνης σχετίζεται άμεσα με την πολιτιστική κληρονομιά, αφού και τα δύο έχουν να κάνουν με τις ανθρώπινες κοινωνίες και τον τρόπο που αυτές διαχειρίζονται το παρελθόν και το παρόν τους με στόχο ένα καλύτερο μέλλον. Μέσα από την πολιτιστική κληρονομιά μπορούμε να καταλάβουμε όσα διαχρονικά μας ενώνουν ως ανθρώπινες κοινωνίες. Επίσης, η πολιτιστική κληρονομιά και ευρύτερα ο πολιτισμός είναι φανερό πλέον ότι μπορούν να αποτελέσουν ένα ισχυρό μέσο διπλωματίας, που θα μπορούσαν να μας ενώσουν όλους κάτω από μια μεγάλη ομπρέλα όπως είναι για παράδειγμα η Ευρώπη.
Ως αρχαιολόγος, είχα εντοπίσει ήδη από τις σπουδές μου τη σημασία της πολιτιστικής κληρονομιάς για την ανάπτυξη της ειρήνης. Από τότε που ήμουν φοιτήτρια, είχα καταλάβει ότι κάθε είδους εθνικισμός ή ιμπεριαλισμός, είχε αντίκτυπο τόσο στη διαχείριση των αρχαιολογικών καταλοίπων της χώρας μου όσο και στο αφήγημα της Ιστορίας. Αυτό, συνέβαινε και σε άλλες χώρες τόσο σε ευρωπαϊκό, όσο και σε διεθνές επίπεδο.
Ξεκίνησα λοιπόν να εμπλέκομαι ενεργά με την πολιτική και με την ανάμειξη σε ευρωπαϊκά και τοπικά δίκτυα που ασχολούνται με την ανάπτυξη ειρήνης. Όπως ίσως μπορείτε να μαντέψετε, συνήθως ήμουν η μοναδική αρχαιολόγος σε τέτοιου τύπου συναντήσεις. Κι αυτό όμως είχε την πλάκα του. Στην επαγγελματική μου πορεία, προσπαθώ να είμαι πάντα ανοιχτή για το όραμά μου για ειρήνη και κοινωνική συνοχή. Συνήθως, οι εργοδότες και οι συνεργάτες μου μοιράζονται το ίδιο όραμα.
Η δουλειά μου με την ανάπτυξη ειρήνης σχετίζεται κυρίως με την εμπλοκή του κοινού στην πολιτιστική κληρονομιά και την παρουσίαση μιας φιλειρηνικής αφήγησης που ωστόσο αντιμετωπίζει το παρελθόν με αντικειμενικότητα. Αυτό πραγματώνεται μέσα από ξεναγήσεις, συμμετοχές σε συνέδρια και συνεργασίες με καλλιτέχνες που σκέφτονται παρόμοια.
Με την Europa Nostra βοηθάμε στην ανάπτυξη της ειρήνης και μέσα από προγράμματα όπως τα «Ευρωπαϊκά Βραβεία Πολιτιστικής Κληρονομιάς» καθώς και το πρόγραμμα που διαχειρίζομαι, τα «7 Υπό απειλή». Η Europa Nostra έχει στηρίξει αρκετά τους επαγγελματίες της πολιτιστικής κληρονομιάς και την πολιτιστική κληρονομιά της Ουκρανίας μέσα από ένα πρόγραμμα ειδικών υποτροφιών, σε συνεργασία με τους οργανισμούς Global Heritage Fund, ALIPH, Heritage Emergency Response Initiative (HERI). Ο δεύτερος γύρος συλλογής χρημάτων από το κοινό ξεκίνησε τον Δεκέμβριο και μπορεί το κοινό μπορεί να κάνει εισφορές μέσα από την ιστοσελίδα μας.
Με την πράσινη ανάπτυξη πώς σχετίζεται η δουλειά σας;
Η πράσινη ανάπτυξη αποτελεί έναν από τους κύριους στόχους της ευρωπαϊκής οικογένειας και σχετίζεται άμεσα με την πολιτιστική κληρονομιά. Σε σχέση με τον επάγγελμά μου, η πολιτιστική κληρονομιά αποτελεί μέλος της λύσης για την αειφορία και την πράσινη ανάπτυξη. Πρώτος λόγος επειδή η πολιτιστική κληρονομιά μπορεί να μας χαρίσει την αισθητική που μας κάνει να νιώθουμε άνετα. Δεύτερος και κυριότερος, γιατί μέσα από την πολιτιστική κληρονομιά μπορούμε να αντλήσουμε πρακτικές γνώσεις που οι πρόγονοί μας ανέπτυξαν με την εμπειρία χιλιάδων χρόνων «από γενιά σε γενιά». Ένα πολύ καλό παράδειγμα είναι η παραδοσιακή κυπριακή οικία, η αρχιτεκτονική, τα υλικά που χρησιμοποιούνταν, ακόμα και τα φυτά. Όλα είναι φιλικά προς το περιβάλλον και δημιουργούν ένα «μικρο-κλίμα» που αντιμετωπίζει την ζέστη του κυπριακού περιβάλλοντος.
Στην Europa Nostra έχει δημιουργηθεί ένα εγχειρίδιο με παραδείγματα και προτάσεις από όλη την Ευρώπη για το πως η πολιτιστική κληρονομιά μπορεί να αποτελέσει μέρος της πράσινης ανάπτυξης. Το εγχειρίδιο ονομάζεται «European Cultural Heritage Green Paper». Επίσης για όλους όσοι θα ήθελαν να μάθουν περισσότερα για τη σχέση της πολιτιστικής κληρονομιάς και της πράσινης ανάπτυξης μπορούν να διαβάσουν και την πρόσφατη δημοσίευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στην οποία συμμετείχε και η Κύπρος το «Strengthening cultural heritage resilience for climate change».
Σε αγεφύρωτα πολιτισμικά χάσματα πιστεύεις;
Νομίζω ότι η απάντηση για μένα είναι προφανής. Ο πολιτισμός ο ίδιος αποτελεί τη γέφυρα μεταξύ των ανθρώπων από όλες τις χώρες.
Ως Ευρώπη νιώθεις ότι βαδίζουμε σε καλύτερες μέρες σε ζητήματα προστασίας και ανάδειξης;
Σίγουρα! Τα τελευταία 10 χρόνια και ειδικά μετά το 2018 που ήταν το Ευρωπαϊκό Έτος για την Πολιτιστική Κληρονομιά, οι επενδύσεις στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς έχουν αυξηθεί. Επίσης, εκτός από αρχαιολόγους και αρχιτέκτονες, έχουν ενταχθεί πλέον στον τομέα ειδικοί κι από άλλα επαγγέλματα όπως δικηγόροι, πολιτικοί επιστήμονες, περιβαλλοντολόγοι κ.α. Φυσικά, υπάρχει ακόμη μεγάλη διαδρομή να διανυθεί μέχρι ο πολιτισμός να αντιμετωπιστεί ισότιμα με άλλους τομείς, θεωρώ όμως ότι είμαστε σε καλό δρόμο.
Αντιγόνη στο πρόσφατο παρελθόν υπήρξες European Heritage Youth Ambassador. Θα έλεγες ότι υπάρχει μεγαλύτερο ή μικρότερο ενδιαφέρον από τις νεότερες γενιές για το θέμα;
Θεωρώ ότι όπως και σε άλλα ζητήματα, σημασία έχει το πώς θα παρουσιάσουμε τον τομέα με τον οποίο ασχολούμαστε. Οι νέοι σήμερα έχουν πολλά ενδιαφέροντα και έχουν αποδείξει ότι ενδιαφέρονται για τα κοινά, μέσα από την εμπλοκή τους σε θέματα όπως η κλιματική αλλαγή, τα θέματα φύλου και τα θέματα κοινωνικής ισότητας. Η πολιτιστική κληρονομιά μπορεί να αποτελέσει μέρος για την επίλυση και ανάδειξη αυτών των θεμάτων.
Σε σχέση με το πρόγραμμα των European Heritage Youth Ambassadors της Europa Nostra, European Student’s Association for Cultural Heritage, European Heritage Tribune, μπαίνουμε ήδη στην τρίτη γενιά νεαρών πρέσβεων για την πολιτιστική κληρονομιά και οι αιτήσεις σε σχέση με προηγούμενα χρόνια έχουν εκτοξευθεί. Αυτό δείχνει και το ενδιαφέρον των νέων στη διατήρηση και στην προώθηση της πολιτιστικής κληρονομιάς αλλά και στη θέλησή τους να κάνουν κάτι γι’ αυτό μέσα από τον εθελοντισμό.
Για το νέο μεγάλο κυπριακό μουσείο, ποια είναι η άποψή σου, πιστεύεις θα αποκτήσουμε επιτέλους ένα μουσείο αντάξιο της Ιστορίας μας;
Αν και η ειδικότητά μου δεν είναι η μουσειολογία δεν υπάρχει αμφιβολία για τη μεγάλη χρησιμότητα των μουσείων. Τι επιλέγουν να βάλουν στις προθήκες και γιατί; Πώς θα παρουσιαστεί η Ιστορία και το αφήγημά της; Φίλοι μου, που δεν είναι αρχαιολόγοι, θα ενδιαφέρονταν να επισκεφτούν μαζί μου το Κυπριακό Μουσείο; Είναι το μουσείο αντιπροσωπευτικό για όλες τις κοινωνικές τάξεις; Και πάνω από όλα, μπορούν όλοι να συμμετέχουν στην εμπειρία του Κυπριακού Μουσείου; Αυτά είναι τα ερωτήματα που θα με απασχολήσουν γύρω από τη δημιουργία του νέου μουσείου.
Αντιγόνη, η μαρωνίτικη καταγωγή από την πλευρά της μητέρας σου υπήρξε καθοριστική για να γίνεις το άτομο που είσαι σήμερα;
Και οι δύο μου γονείς, από παιδί έμαθαν σε εμένα και στις τρεις αδερφές μου ότι το σημαντικότερο πράγμα είναι η εκπαίδευση. Ταυτόχρονα και οι δύο είχαν αγάπη για την ιστορία και τους αρχαιολογικούς χώρους. Σίγουρα ωστόσο το γεγονός ότι η μητέρα μου κατάγεται από τον Κορμακίτη και το ότι η μητρική της γλώσσα είναι η αραμαϊκή (κυπριακή αραβική) και ότι ανήκει στη θρησκευτική καθολική κοινότητα των Μαρωνιτών, με έμαθε πολλά σε σχέση με τον πολιτισμό και την προώθηση της ειρήνης.
Από μικρά παιδιά, όσοι ανήκαμε στη μαρωνίτικη κοινότητα, μας επιτρεπόταν να περάσουμε τα οδοφράγματα, ακόμα και πριν το «άνοιγμά» τους. Αν και μου πήρε χρόνια να το συνειδητοποιήσω, αυτή η εμπειρία μου έδωσε την ευκαιρία να αποδομήσω από νωρίς την αντίληψη του «συνόρου» και ευτυχώς δεν ανέπτυξα τον φόβο του «αγνώστου» και του «άλλου».
Επίσης, το γεγονός ότι και οι δύο μου γονείς είναι θρήσκοι, σεβόμενοι όμως πλήρως τη διαφορετική ελευθερία έκφρασης, υπήρξε για μένα μεγάλη πηγή έμπνευσης. Κάθε Κυριακή ξυπνούν και ο καθένας πηγαίνει στη δική του εκκλησία. Ενώ στις θρησκευτικές γιορτές προσπαθούσαμε να είμαστε όλοι μαζί και στις δύο εκκλησίες, για παράδειγμα το Πάσχα πηγαίναμε μια ώρα στην ορθόδοξη εκκλησία και μια στη μαρωνίτικη.
Έχοντας δίδυμη αδερφή είχε ακόμα μεγαλύτερη πλάκα για εμένα, αφού όταν ήμασταν μικρά παιδιά, μας πήγαιναν εναλλάξ στις εκκλησίες τους. Σήμερα πια, σίγουρα δίνω μεγάλο βάρος στη μαρωνίτικη καταγωγή μου και στην κοινότητα, αφού θεωρώ ότι οι Μαρωνίτες στην Κύπρο, και ειδικά όσοι προέρχονται από τον Κορμακίτη, βρίσκονται σε προνομιακή θέση για την προώθηση ειρήνης. Θεωρώ ταυτόχρονα ότι υπάρχει πολλή δουλειά να γίνει σε σχέση με την διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς των θρησκευτικών ομάδων και μειονοτήτων.
Τι θα ζητούσες από τον νέο Πρόεδρο της Δημοκρατίας στην Κύπρο να θέσει ως προτεραιότητα για την πολιτιστική κληρονομιά του νησιού μας;
Αντιλαμβάνομαι ότι σε ένα περιβάλλον με συνεχείς κρίσεις, είναι δύσκολο για μια κυβέρνηση να εντάξει την πολιτιστική κληρονομιά στις προτεραιότητές της. Παρόλα αυτά η πολιτιστική κληρονομιά δεν αποτελεί μόνο ευκαιρία για προσέλκυση τουρισμού αλλά και για πολλά άλλα θέματα όπως η ανάπτυξη ειρήνης, η διπλωματία με άλλα κράτη, η κοινωνική συνοχή και φυσικά η πράσινη ανάπτυξη. Στην Κύπρο, έχουμε πολύ ικανούς επαγγελματίες και ακαδημαϊκούς που ασχολούνται με τους παραπάνω τομείς και που θα μπορούσαν να γίνουν μέρος των συμβουλευτικών ομάδων του Προέδρου της Δημοκρατίας
Επίσης, θα ενθάρρυνα τον Πρόεδρο να στηρίξει ακόμα περισσότερο το έργο των Τεχνικών Επιτροπών για την πολιτιστική κληρονομιά, τον πολιτισμό και το περιβάλλον, επειδή η κυπριακή πολιτιστική και φυσική κληρονομιά δεν σταματά στην πράσινη γραμμή.
Ως Europa Nostra πάντως και όπως έχει συμβεί πολλές φορές στο παρελθόν, θα είμαστε πάντα διαθέσιμοι στις υπηρεσίες της Κυπριακής Δημοκρατίας.
