Επιθυμίες και ηδονή
Βασικό παράγοντα για την ευτυχία του κάθε ανθρώπου ο Επίκουρος κρίνει την καταπολέμηση των επιθυμιών, είτε ικανοποιώντας αυτές που δεν μπορούμε να αποφύγουμε είτε εξαλείφοντας αυτές των οποίων η ικανοποίηση δεν θα επιφέρει κανένα απολύτως κέρδος, πέρα από την καλλιέργεια της ματαιοδοξίας μας. Για τον Επίκουρο, επιθυμία και ηδονή είναι δύο σχέσεις που βρίσκονται σε αλληλεξάρτηση, καθώς τόσο η στιγμή της ικανοποίησης μιας επιθυμίας όσο και η κατάσταση πληρότητας που θα επιτύχουμε αφού την ικανοποιήσουμε προκαλούν ηδονή (κινητική και καταστηματική ηδονή αντίστοιχα, αλλά γι’ αυτό θα μιλήσουμε μια άλλη φορά). Ο άνθρωπος, λοιπόν, μπορεί να επιτύχει σε ένα μεγάλο βαθμό την ευτυχία, την ευδαιμονία, εάν δεν ταλαιπωρείται διαρκώς από λογής επιθυμίες/ανάγκες, τις οποίες να πρέπει να ικανοποιήσει, αισθανόμενος διαρκώς ελλιπής.
Tα είδη των επιθυμιών
Για να μπορέσουμε, όμως, να γίνουμε κύριοι των επιθυμιών μας θα πρέπει πρώτα να κατατάξουμε κάθε μια από αυτές στις τρεις κατηγορίες τους, όπως τις ορίζει ο Επίκουρος. Κατά τον εμβληματικό αυτό φιλόσοφο, οι επιθυμίες μας διακρίνονται (α) στις φυσικές και αναγκαίες, (β) στις φυσικές και μη αναγκαίες και (γ) στις μη φυσικές και μη αναγκαίες. Φυσικές και αναγκαίες επιθυμίες, καταρχάς, είναι όσες επιθυμίες μπορούν να ικανοποιήσουν τις ζωτικές μας ανάγκες (φαγητό, νερό κ.λπ.), αυτές δηλαδή που είναι απόλυτα αναγκαίες για την επιβίωσή μας και οι οποίες όταν ικανοποιούνται προκαλούν εύλογη ηδονή. Στις φυσικές και μη αναγκαίες κατατάσσονται όσες ακριβώς επιθυμίες δεν είναι αναγκαίες για την επιβίωσή μας, αλλά η ικανοποίησή τους επιτείνει τον βαθμό της ηδονής που προσφέρει η ικανοποίησή τους, όπως για παράδειγμα ένα πολύ καλό φαγητό, ένα αναψυκτικό κ.λπ. Εννοείται πως ένα αναψυκτικό λόγου χάρη δεν είναι τόσο ζωτικής σημασίας όσο το νερό, σε αρκετές περιπτώσεις, όμως, αυξάνει κατακόρυφα την ηδονή κατά την ώρα ικανοποίησης της επιθυμίας μας για δίψα που το καθιστά φυσική ανάγκη. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Επίκουρος θεωρούσε την ηδονή μια απόλυτα φυσιολογική και έμφυτη τάση του ανθρώπου. Στην τρίτη κατηγορία, στις μη φυσικές και μη αναγκαίες επιθυμίες, ο Επίκουρος κατέτασσε όσες επιθυμίες μας γεννιούνται μέσα από τις «κενές ιδέες» μας, δηλαδή μέσα από την ανάγκη μας για δόξα, για χρήματα, για πλουτισμό, όσα δηλαδή σήμερα συμπυκνώνουμε στο νόημα της ματαιοδοξίας, ως στάσης ζωής.
Η προσπάθεια
Για την ικανοποίηση των δύο πρώτων κατηγοριών επιθυμιών ο άνθρωπος δεν χρειάζεται να καταβάλει πολύ μεγάλη προσπάθεια, καθώς η φύση έχει αρκετό πλούτο ώστε να μας παρέχει το καθετί που θα μπορούσε να μας προκαλέσει ηδονή, ικανοποιώντας κάθε μας επιθυμία. Για την τρίτη κατηγορία, όμως, ο κόπος και οι προσπάθειες τις οποίες μπορεί να καταβάλει κάποιος, δεν έχουν κανένα απολύτως όριο, όπως ακριβώς και η αδηφάγος ματαιοδοξία μας. Αξιολογήστε, λοιπόν, τις επιθυμίες σας και συνειδητοποιήστε ποια από αυτές ανήκει πραγματικά στις πρώτες δύο κατηγορίες και ποια ικανοποιεί τη φιλόδοξή σας φύση. Μην ξεχνάτε ότι, τότε μόνο χρειαζόμαστε την ηδονή, όταν η στέρησή της μάς προκαλεί πόνο.
