Του Πάρη Δημητριάδη
Πέρα από το υπαρκτό ενδεχόμενο ενός ισχυρού ταρακουνήματος που μπορεί να αποδειχθεί μοιραίο, η σεισμική καταιγίδα που το τελευταίο διάστημα ταλαιπωρεί τους κατοίκους των Κυκλάδων και κυρίως της Σαντορίνης προκαλεί ανησυχία και για την απομακρυσμένη πλην όμως όχι απίθανη έκρηξη του ηφαιστείου.
Γεγονός, που στην απευκταία περίπτωση που τελικά λάβει χώρα δεν θα είναι πρώτη φορά στην ιστορία του πασίγνωστου ελληνικού νησιού. Όπως έχουν αποδείξει επανειλημμένα αρχαιολογικές έρευνες και ανασκαφές, στη μακρινή αρχαιότητα και ειδικότερα κάπου στον 17ο αιώνα π.Χ οι κάτοικοι της Σαντορίνης είχαν τραπεί σε άτακτη φυγή μετά από ισχυρούς σεισμούς και έκρηξη του ηφαιστείου. Ήταν τότε που ο ακμαίος και ανθηρός αρχαίος οικισμός του Ακρωτηρίου καλύφθηκε από την ηφαιστειακή λάβα και σβήστηκε από τον χάρτη.
Σύμφωνα με πληροφορίες που δίνει το ελληνικό Υπουργείο Τουρισμού, η ζωή στο αρχαίο Ακρωτήρι της Σαντορίνης τελείωσε αιφνιδιαστικά το τελευταίο τέταρτο του 17ου π.Χ. αιώνα, με την ηφαιστειακή τέφρα να καλύπτει ολόκληρο το νησί, όπως είχε γίνει στην αρχαία Πομπηία. Μόνο σύμπτωση δεν είναι είναι άλλωστε που στις μέρες μας το Ακρωτήρι είναι ένας εκπληκτικά διαμορφωμένος αρχαιολογικός χώρος και θεωρείται από τους σημαντικότερους προϊστορικούς οικισμούς σε όλη την Ευρώπη.
Ο πανάρχαιος οικισμός του Ακρωτηρίου σχετίζεται με τον Μινωικό πολιτισμό, καθώς και στους δυο ανακαλύφθηκαν ευρήματα γραμμικής γραφής Α αλλά και ομοιότητες σε χειροτεχνίες και τοιχογραφίες. Η πρώτη κατοίκηση του νησιού της Σαντορίνης χρονολογείται γ΄ύρω στο 5000 π. Χ
Πόλη πολυπληθής και ακμάζουσα
Σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα, ο μοιραίος οικισμός ήταν σημαντική πόλη λιμάνι κατά τη Μέση και Ύστερη εποχή του Χαλκού, που υπολογίζεται κάπου ανάμεσα στον 20ο και τον 17ο π.Χ. Πιστεύεται ότι ήταν μια πολυπληθής κιόλας πόλη με πρωτοποριακή κοινωνική οργάνωση, δημόσιους δρόμους, αποχετευτικό σύστημα και πολυώροφα κτίσματα. 5.000 αγγεία ποικίλων τύπων και μεγεθών, εργαλεία, ειδώλια, τελετουργικά αντικείμενα και έπιπλα που ήρθαν στο φως κατά τη διάρκεια των ανασκαφών μαρτυρούν τη μεγάλη ανάπτυξη του οικισμού.
Οι θαυμαστές τοιχογραφίες που διακοσμούσαν σχεδόν όλα τα κτιριακά συγκροτήματα του οικισμού αποτελούν αρχαιολογικούς θησαυρούς, και μας δίνουν πολύτιμες πληροφορίες για την αρχαία αυτή κοινωνία και την καθημερινότητα των κατοίκων της. Μέσω των τοιχογραφιών φανερώνονται ανάμεσα σε πολλά άλλα και οι εμπορικές σχέσεις που η Σαντορίνη είχε τότε με τη Μινωική Κρήτη, τα Δωδεκάνησα, την Κύπρο, την ηπειρωτική Ελλάδα, την Αίγυπτο και τη Συρία.
Μιλώντας σε ποτκαστ της LiFO και στην Αγιάτη Μπενάρδου, ο καθηγητής προϊστορικής Αρχαιολογίας Ανδρέας Βλαχόπουλος τονίζει ότι το Ακρωτήρι της Σαντορίνης βρισκόταν στην προνομιακή νότια ακτή του νησιού απέναντι από τη μινωική τότε Κρήτη. Ήταν το νοτιότερο σημείο της Σαντορίνης και ίχε απέναντί του την Κνωσό, ένας γεωγραφικός ρόλος, τονίζει ο καθηγητής, που πρέπει να θεωρείται εξίσου σημαντικός με τον ιστορικό.
Ο οικισμός ισοπεδώθηκε από σεισμό τον 17ο αι. π.Χ. και ξαναχτίστηκε, φθάνοντας στην απόλυτη ακμή του μέχρι την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης γύρω στα 1500 π.Χ., οπότε καλύφθηκε από την τέφρα της έκρηξης.
Ηφαιστειακή γη Σαντορίνης για τη Διώρυγα του Σουέζ
Οι ανασκαφές που έγιναν στην Σαντορίνη, επισημαίνει ο κ. Βλαχόπουλος, οφείλονται κυρίως στο γεωλογικό ενδιαφέρον που παρουσίαζε το νησί από το 1860 όταν άρχισαν οι κατασκευές της Διώρυγας του Σουέζ, καθότι χρειάστηκε θηραϊκή γη που είναι άριστο στεγανοποιητικό υλικό! Με άλλα λόγια, η ηφαιστειακή επιφάνεια της Σαντορίνης που δημιουργήθηκε μετά τη μεγάλη προϊστορική έκρηξη είναι ένας από τους λόγους της τεράστιας δημοφιλίας της.
Πιστεύεται ότι η αρχαία αυτή πόλη κατοικήθηκε πολλούς αιώνες πριν την έκρηξη του ηφαιστείου που δημιούργησε τη διάσημη καλντέρα της Σαντορίνης που σήμερα είναι η μεγαλύτερη τουριστική ατραξιόν.
Μιλάμε ουσιαστικά για οικισμό της νεολιθικής περιόδου που πέρασε από πολλά και διάφορα στάδια ως μια από τις σημαντικότερες αρχαίες πόλεις του Αιγαίου. αστικά κέντρα του Αιγαίου. Ένα μεγάλο μέρος της διατηρήθηκε μέσα στην ηφαιστειακή τέφρα, γι’ αυτό το Ακρωτήρι πήρε την ονομασία «η Πομπηία της Ελλάδας».
Τα μεγαλοπρεπή κτήρια του Ακρωτηρίου αποτελούν μοναδικά δείγματα αρχαίας αρχιτεκτονικής με πετρώματα από τα τοπικά λατομεία να αποτελούν το κύριο οικοδομικό υλικό. Όπως μάλιστα γράφει το Υπουργείο Τουρισμού, οι τοίχοι των σπιτιών είχαν αντισεισμική ενίσχυση με ξυλεία από την Κρήτη. Κάτι που γενικά θεωρείται κοινός τόπος ανάμεσα σε αρχαιολόγους είναι ότι η τεχνογνωσία και αλλά και η καλαισθησία ήταν ιδιαιτέρως ανεπτυγμένες στην Πομπηία της Ελλάδος.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Βλαχόπουλο, φαίνεται ότι η μεγάλη ακμή του οικισμού ήρθε όταν η προγενέστερη πόλη του Ακρωτηρίου ισοπεδώθηκε από προηγούμενους σεισμούς και οι άνθρωποι την έφτιαξαν ξανά από την αρχή όντας βαθιά επηρεασμένοι από τη μινωική Κρήτη. Μιλάμε άλλωστε για μια ναυτική κοινωνία, που αλώνιζε στο Αιγαίο.
Η ξακουστή Καλντέρα της Σαντορίνης, παγκοσμίως γνωστή για την καθηλωτική ομορφιά της, αυτές τις μέρες βρ΄έθηκε στο επίκεντρο των συζητ΄ήσεων λόγω της έντονης σεισμικής δραστηριότητας που ταλαιπωρεί το νησί
Η ηφαιστειακή τέφρα διατήρησε πολλές από τις τοιχογραφίες που βρίσκονται στο εσωτερικό των σπιτιών που βρέθηκαν στο Ακρωτήρι.
Συχνή παρανόηση
Ένα πραγματικά συναρπαστικό στοιχείο για το αρχαίο Ακρωτήρι που ίσως πολλοί δεν γνωρίζουν είναι ότι αυτό που επί της ουσίας εντοπίζουν οι αρχαιολογικές ανασκαφές στις μέρες μας είναι τα απομεινάρια των μοιραίων σεισμών και όχι της ηφαιστειακής έκρηξης.
Όπως τονίζει στο ποτκαστ ο Ανδρέας Βλαχόπουλος, ο αρχαιολόγος που θα αναζητήσει και θα ανασύρει τις τοιχογραφίες σήμερα στην πραγματικότητα εντοπίζει ένα προιόν μοιραίων σεισμών και όχι της ηφαιστειακής έκρηξης. Τα απομεινάρια με άλλα λόγια που άφησε πίσω της η ζεστή αχνιστή ηφαιστειακή τέφρα και τα οποία διασώθηκαν για χιλιετηρίδες είναι τα απομεινάρια των σεισμών και όχι της κοινωνίας όπως ήταν δομημένη πριν από αυτούς.
