Ανδρονίκη Λασηθιωτάκη
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
Σελ. 89
Τι μαντινάδα να σου πω, ψιμυδευτή μου βιόλα,
που 'ναι τα κάλλη σου πολλά και δεν τα βάνει όλα.»
(από Τα παινέματα της ομορφιάς, σ.15)
Όταν ταξίδεψα για πρώτη φορά από Πειραιά για Ηράκλειο ήταν στις αρχές του 1990. Ταξίδεψα με καράβι. Η εμπειρία για μένα ήταν μοναδική και μαγική μαζί. Οι συνταξιδιώτες μου ήταν ως επί το πλείστον κόσμος που επέστρεφε στην Κρήτη, Κρητικοί. Στο κατάστρωμα, θυμάμαι και δεν θα το ξεχάσω ποτέ, γυρνούσε κι ένας παππούς με τη χαρακτηριστική όψη ενός Κρητικού παππού. Γλυκά ανοιχτόχρωμα μάτια, χαραγμένο από τον χρόνο πρόσωπο, περιποιημένο στριφτό μουστάκι, γένια και ένα καλοσυνάτο, ευγενικό χαμόγελο. Φόραγε το καλοσιδερωμένο του μαύρο πουκάμισο και είχε στον ώμο του μια υφαντή βούργια. Κρατούσε στο χέρι του κάτι μικρά δεφτέρια, έμοιαζαν με χειροποίητα δεμένα μικρά τετραδιάκια. Πλησίαζε τον κόσμο και του τα πρότεινε λέγοντας: «Μαντινάδες! Πουλώ μαντινάδες». Άλλοι τις αγόραζαν κι άλλοι όχι. Σεργιανίζοντας τις επόμενες μέρες στην πλατεία του Ηρακλείου, στα «Λιοντάρια», πρόσεξα τότε κι άλλους παππούδες που έκαναν την ίδια δουλειά. Πούλαγαν τις μαντινάδες τους.
Κάθε φορά λοιπόν που επισκέπτομαι την Κρήτη, ψάχνω να ακούσω κάποιον παππού να φωνάζει πως πουλά μαντινάδες. Μάταια! Πλέον δεν υπάρχουν αυτοί οι παππούδες που έγραφαν τους γεμάτους ευαισθησία κι αγάπη στίχους τους κι έβγαιναν στο παζάρι να τους πουλήσουν.
Φέτος βρέθηκα για άλλη μια φορά στην πλατεία των «Λιονταριών», όπου επισκέφθηκα το Βιβλιοπωλείο των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης. Το μάτι μου πήρε το βιβλίο το οποίο συστήνω σήμερα.
Πρόκειται για ένα μικρό βιβλίο με μαντινάδες του Αριστείδη Χαιρέτη, ο οποίος συγκαταλέγεται ανάμεσα στους γνωστότερους σύγχρονους μη λόγιους τεχνίτες της μαντινάδας. Την επιλογή των μαντινάδων της έκδοσης έκανε ο Μήτσος Σταυρακάκης, ο οποίος έγραψε και το πολύ διαφωτιστικό σημείωμα, ως επίλογο, για τον ποιητή που συμπεριλαμβάνεται στην έκδοση.
«Στ' όνειρο βλέπω τσι χαρές που ξυπνητός στερούμαι μα δεν μπορώ και μια ζωή για σένα να κοιμούμαι».
Ο Πέτρος Δήτσας γράφει στον πρόλογο, «Η πηγαία, με πολλά θαυμάσια πετάγματα, ποίηση αυτών των μαντινάδων, ενώ προβάλλει ανάγλυφα τον πλούτο της παραδοσιακής τέχνης που καλλιεργεί, μας αποκαλύπτει ταυτόχρονα την αισθαντικότητα ενός πολύ προσωπικού λαϊκού δημιουργού που -προσηλωμένος στις επιταγές μιας αυθεντικής έκφρασης και δεκτικός σε μερικές (πάντα μη λόγιες) επιδράσεις – ξεφεύγει αρκετά συχνά από κάποιον από τους αυστηρούς παραδοσιακούς κανόνες της μαντινάδας. Τέτοιες υπερβάσεις του παραδοσιακού πλαισίου αποτελούν πιθανώς μια γενικότερη σύγχρονη τάση, που θα άξιζε να μελετηθεί σφαιρικά και απροκατάληπτα».
«Στ' όνειρο βλέπω τσι χαρές που ξυπνητός στερούμαι
μα δεν μπορώ και μια ζωή για σένα να κοιμούμαι». ( από τις Σατυρικές και Ευτράπελες, σ. 79)
Στο βιβλίο συμπεριλαμβάνονται διακόσιες περίπου μαντινάδες, οι οποίες επιλεγήκαν μέσα από περισσότερες από έξι χιλιάδες, του Αριστείδη Χαιρέτη. Κριτήριο στην επιλογή τους, όπως αναφέρει ο Μήτσος Σταυρακάκης, ήταν η ποιότητά τους και η λογοτεχνική τους πληρότητα αναφορικά με την ιδιότυπη ιδιοσυγκρασία του δημιουργού τους. Ο Αριστείδης Χαιρέτης, όπως μας πληροφορεί επίσης ο Σταυρακάκης, είναι ένας αυθεντικός, ιδιόρρυθμος ποιητής, μερικές φορές εντελώς απρόβλεπτος.
Η συλλογή των μαντινάδων χωρίζεται σε εφτά ενότητες, ανάλογα με τη θεματολογία τους. Στα Παινέματα της ομορφιάς, Του Σεβντά, Γνωμικές για τον έρωντα, Γνωμικές μαντινάδες, Του χωρισμού, Παράπονα της τύχης, Σατιρικές και ευτράπελες. Στο βιβλίο συμπεριλαμβάνεται επίσης γλωσσάρι που βοηθά στην κατανόηση της διαλέκτου.
Μπορεί να φαντάζει ένα ιδιαίτερο βιβλίο που μπορεί να αφορά μόνο συλλέκτες, μελετητές, λογοτέχνες, γλωσσολόγους και όλους εκείνους που ασχολούνται με τη σύγχρονη λαϊκή ποιητική δημιουργία της Κρήτης. Σας διαβεβαιώ όμως πως είναι ένα απολαυστικό και ενδιαφέρον βιβλίο για κάθε αναγνώστη που αγαπά την ποίηση και την Κρήτη.
Για τον συγγραφέα: Ο Αριστείδης Χαιρέτης, ένας από τους γνωστότερους σύγχρονους μη λόγιους τεχνίτες της μαντινάδας, γεννήθηκε στ’ Ανώγεια το 1946. Είναι παντρεμένος με τη Δέσποινα κι έχει δυο γιους, τον Στέφανο και τον Βασίλη. Το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του ήταν βοσκός. Σήμερα διατηρεί το μικρό καφενείο στο γυμνάσιο των Ανωγείων.
Αναζητήστε το βιβλίο στο Βιβλιοπωλείο Parga εδώ.
