Ανδρονίκη Λασηθιωτάκη
Undo, Βάσος Νικολάου (ο λαθρεπιβάτης)
Εκδόσεις Ευγνώμων
Σελ.189
[...] Αναζήτηση ή αρμονία; [...] Χρειάζονται και τα δύο, κατέληξε. Όπως χρειάζονται και τα δύο φύλα προκειμένου ο κόσμος να μην μένει στάσιμος. Μα να στερεώνεται κιόλας ό,τι καινούργιο κατακτιέται. Έτσι και στη γραφή, σκέφτηκε, χρειάζονται όλοι. Κι εκείνοι που αναζητούν κι εκείνοι που στερεώνουν. Κι εκείνοι που λαξεύουν τον βράχο κι εκείνοι που στέκουν προκειμένου να λειάνουν και να στρογγυλέψουν τις αιχμηρές του άκρες. (σελ.151,152)
Undo, αν ψάξει κάποιος την ερμηνεία της λέξης αυτής στα ελληνικά θα δει πως μεταφράζεται ως ξεκάνω, καταστρέφω, ξεκουμπώνω, ανοίγω, ξετυλίγω όπως και διορθώνω, επανορθώνω, παίρνω πίσω, αναιρώ, ακυρώνω. Πλούσια η ελληνική γλώσσα για να μπορείς να επιλέξεις την κατάλληλη για ό,τι ακριβώς θες να πεις χωρίς να εξαρτιέσαι ή δεσμεύεσαι από τα συμφραζόμενα. Καθαρές δουλειές. Στην προκειμένη περίπτωση, στην περίπτωση του Νικολάου, χρειάζεται να διαβάσουμε ένα βιβλίο 189 σελίδων για να συλλάβουμε τη σωστή ερμηνεία. Είναι κάτι βέβαια που έχει μεγάλο ενδιαφέρον αν είσαι ο τύπος του αναγνώστη που γι αυτόν έχει μεγάλη σημασία να καταλάβει τη σύνδεση του τίτλου του βιβλίου με την ιστορία ή με το νόημά της κτλ. Έχω βέβαια την απάντηση. Έχω επιλέξει τη σωστή λέξη για μένα. Μόνο για μένα όμως γιατί ο καθένας πολύ πιθανόν να αντιληφθεί εντελώς διαφορετικά τα πράγματα σ' αυτές τις 189 σελίδες και να επιλέξει μιαν άλλη λέξη, μιαν άλλη ερμηνεία. Έτσι δεν αποκαλύπτω την επιλογή μου.
Πολυλόγησα όμως για τον τίτλο και τη μετάφρασή του. Ας πάμε παρακάτω. Μάλλον, ας πάμε από την αρχή, πριν την έκδοση του βιβλίου. Τι λέω...Ναι, εξηγούμαι αμέσως. Το Undo είναι ένα βιβλίο το οποίο γνώρισα από τα γεννοφάσκια του. Το διάβασα πολλές φορές. Δεν ξέρω πόσες, όχι! Διάβασα όπως καταλαβαίνετε όλες τις εκδοχές του. Είδα όλους τους προβληματισμούς του συγγραφέα, άλλους τους κατανόησα κι άλλους όχι. Μυστήριο πράγμα οι συγγραφείς και οι καλλιτέχνες γενικότερα. Κανένα παράξενο σ' αυτό. Δηλαδή, που δεν κατάφερα να αντιληφθώ κάποιους από τους προβληματισμούς του. Έτσι ήθελε να τους βάλει κάτω στο χαρτί κι έτσι τους έβαλε. Καμιά φορά σαν κακομαθημένο πεισματάρικο παιδί. Μα το έργο είναι δικό του. Αυτός αποφασίζει, αυτός έχει την ευθύνη. Σαφέστατα τελικά έχουμε ένα ανώτερο κείμενο από το πρώτο. Σαν καλός μαθητής, συγγραφέας ή καλλιτέχνης καλύτερα, παιδεύτηκε με τις λέξεις του, τις σκέψεις του, τα κολλήματά του, έκοψε κι έραψε, άκουσε και παράκουσε μα συγχρόνως ωρίμασε και μας έδωσε ένα εξαιρετικό έργο για μένα.
Το Undo λοιπόν είναι το πιο άρτιο, το πιο ώριμο έργο του Βάσου Νικολάου. Είναι ένα πολυδιάστατο έργο που διακρίνεται από μια πρωτόγνωρη πολυπλοκότητα που δεν υπήρχε σε καμιά προηγούμενή του δουλεία. Ωστόσο, έχει πολλά κοινά χαρακτηριστικά και με τα προηγούμενά του έργα όπως η νοσταλγία των παιδικών χρόνων, ο έρωτας, ο έντονος αισθησιασμός, οι τέχνες, η φιλοσοφία, ο προβληματισμός, ο συνεχής διάλογος με τον εαυτό του, με τον ήρωά του, η απλότητα ή και η αφέλεια.
Για πρώτη φορά χρησιμοποιεί την τριτοπρόσωπη αφήγηση ενώ στις προηγούμενες του δουλειές χρησιμοποιούσε την πρωτοπρόσωπη. Υπάρχει ωστόσο πολύ έντονη η αίσθηση πως όλο αυτό που εξιστορεί είναι δικό του, αφορά τον ίδιο. Αφηγητής και ήρωας ενίοτε είναι ένα και το αυτό χωρίς καμιά αμφιβολία. Υπάρχει απόλυτη ταύτιση. Η τριτοπρόσωπη αφήγηση κρατά σε απόσταση ασφαλείας τον συγγραφέα από τον ίδιό του τον ήρωα. Η τεχνική αυτή, αν μπορώ να αναφερθώ σε τεχνική, θεωρώ πως είναι ένας τρόπος ώστε να αποστασιοποιείται ο ίδιος ο συγγραφέας αφηγητής από τον εαυτό του-ήρωά του, και να λύνει έτσι τη γλώσσα του. Πιο δύσκολα μιλάς για τον ίδιο τον εαυτό σου, δύσκολα τσαλακώνεσαι, ενώ πολύ εύκολα εξιστορείς τα συναισθήματα, τις σκέψεις κάποιου άλλου. Όπως δηλώνει και ο ίδιος ο συγγραφέας είναι ένα έργο βασισμένο σε αληθινά συναισθήματα. Πόσο εύκολο είναι αλήθεια να διηγηθούμε τα δικά μας συναισθήματά; Καθόλου θα απαντήσω αμέσως.
Ένα δεύτερο σημαντικό και αξιοσημείωτο στοιχείο του έργου αυτού είναι η βασική ιδέα της δομής της εξιστόρησης των συναισθημάτων. Η επιλογή του ταξιδιού πίσω στο χρόνο ώστε να μπορέσει ο συγγραφέας να αναπτύξει τα συναισθήματά του, τις σκέψεις του όσο αφορά διάφορα θέματα όπως η τέχνη, τα βιβλία, η συγγραφή, η αγάπη και να φιλοσοφήσει σε βάθος πάνω σ' αυτά είναι αληθινά ευρηματική. Ναι, ξέρω πως έχουμε παρακολουθήσει πολλές ταινίες, έχουμε διαβάσει κι άλλα πολλά βιβλία που να αναφέρονται σε ταξίδια στο χρόνο. Ποτέ όμως, από όσα παρακολούθησα ή διάβασα εγώ, δεν ήταν μέσα από αυτό το πρίσμα που κοιτά ο Νικολάου. Το πρίσμα των συναισθημάτων. Ο ήρωάς του βρίσκεται συνεχώς εν κινήσει στους δρόμους της πόλης του, στο χρόνο, στις σκέψεις του. Περιπλανιέται μέσα στο χωροχρόνο, στον εσωτερικό του ψυχικό κόσμο με ένα συνεχή και εξελισσόμενο προβληματισμό για ό,τι συμβαίνει, έχοντας γνώση του παρελθόντος που ζει για δεύτερη φορά με διαφορετικό τρόπο όπως έχει και γνώση του μέλλοντος που άφησε. Οδηγείται σε ένα φιλοσοφικό λαβύρινθο από τον οποίο προσπαθεί να βγει ξετυλίγοντας ένα νήμα γεμάτο κόμπους, κολλήματα, εμμονές.
Ό,τι αισθανθεί ο καθένας που θα το διαβάσει είναι σωστό, είναι αληθινό. Η αλήθεια του καθενός είναι αυτή όπως είναι γι αυτόν, για τον εαυτό του. Είναι αυτό που βλέπει όπως το βλέπει, όπως το αισθάνετ
Πολλοί που θα το διαβάσετε θα διερωτηθείτε για πολλά σημεία του έργου, όπως για τις σημειώσεις στο ψυγείο με τα μαγνητάκια και το ρόλο τους στο κείμενο, για τους συγγραφείς που αναφέρονται και τις εγκιβωτισμένες συζητήσεις, μεταξύ των ηρώων του Νικολάου, που τους αφορούν, αλλά και άλλα μικρότερα ή και μεγαλύτερα σημεία, καίρια ή μη, αυτό που πρέπει να ξέρετε είναι πως τίποτα δεν είναι τυχαία εκεί. Είναι εκεί γιατί υπάρχει λόγος, υπάρχει σύνδεση με την ιστορία, είναι εκεί για να τροφοδοτεί τη φαντασία, τη σκέψη την κρίση του καθενός. Κανένα συμπέρασμα σ' αυτό το βιβλίο δεν είναι λάθος. Ό,τι αισθανθεί ο καθένας που θα το διαβάσει είναι σωστό, είναι αληθινό. Η αλήθεια του καθενός είναι αυτή όπως είναι γι αυτόν, για τον εαυτό του. Είναι αυτό που βλέπει όπως το βλέπει, όπως το αισθάνεται, όπως το κατανοεί και το δέχεται. Μην ξεχνάτε πως πρόκειται για μια εξιστόρηση συναισθημάτων, τίποτε λιγότερο, τίποτε περισσότερο!
Στην ιστορία φυσικά και δεν θα αναφερθώ όπως σχεδόν ποτέ δεν αναφέρομαι. Να ξέρετε όμως πως πρόκειται για μια ιστορία εναντίον του κάθε απόλυτα κατασταλαγμένου και παθητικού σ' αυτή τη ζωή, του κάθε απροβλημάτιστου που δέχεται και τηρεί αδιαμαρτύρητα κάθε κανόνα βάζοντας τη ζωή του σε κουτάκια, του καθενός που δεν αναζητά αέρα ελευθερίας και δημιουργίας.
Διαβάστε το! Διαβάζεστε το αργά. Δεν είναι μεγάλο σε έκταση αλλά εσείς διαβάστε το αργά ώστε να καταφέρετε να το στύψετε καλά. Ρουφήξτε κάθε του σταγόνα. Αξίζει!
Αναζητήστε το στο Βιβλιοπωλείο Parga εδώ.
Από το οπισθόφυλλο: Το ξημέρωμα της τελευταίας Κυριακής του Οκτώβρη, ένας ερασιτέχνης ζωγράφος αποφασίζει να μείνει ξάγρυπνος μέχρι τη στιγμή που η ώρα θ’ αλλάξει σε χειμερινή. Τη στιγμή που αλλάζει τους δείκτες καταλαβαίνει ότι μπορεί να ελέγξει τον χρόνο. Να τον στρέψει, δηλαδή, όσο πίσω θέλει. Χωρίς να το πολυσκεφτεί αποφασίζει να γυρίσει τη ζωή του πίσω, σε ένα Undo δεκαετίας. Θα βρεθεί έτσι σ’ ένα αναπάντεχο πισωγύρισμα όπου τα πράματα δεν εξελίσσονται όπως τα υπολόγιζε, δίνοντάς του την ευκαιρία να αναθεωρήσει τον τρόπο με τον οποίο έβλεπε μέχρι σήμερα τη ζωή, την τέχνη, τον ίδιο του τον εαυτό. Μπορεί, άραγε, να επιστρέψει ξανά πίσω;
Για τον συγγραφέα: Ο Βάσος Νικολάου γεννήθηκε το 1984 στη Λευκωσία. Μας συστήθηκε το 2021 με το πρώτο του έργο «Ο Λαθρεπιβάτης», τον τίτλο του οποίου συνέχισε να χρησιμοποιεί ως συγγραφικό ψευδώνυμο. Το 2022 προχώρησε στην έκδοση και του δεύτερου έργου του «Φλόγες σε σπίρτα». Συνεχίζοντας στο ίδιο μοτίβο, να ασχολείται με διαφορετικά είδη γραφής, επανέρχεται με το “Undo”, το πρώτο του έργο γραμμένο σε τριτοπρόσωπη αφήγηση.
Στον λογαριασμό του στο Instagram @olathrepivatis ανεβάζει με μεγάλη συχνότητα υλικό από τη δουλειά του.
