Ανδρονίκη Λασηθιωτάκη
Εικονογράφος: Lars Horneman
Μετάφραση: Γεωργία Τσάκωνα
Εκδόσεις Ηλίβατον
Αύγουστος τέλος! Πάει το Καλοκαίρι και σιγά-σιγά μαζευόμαστε να μπούμε, ξεκούραστοι και ανανεωμένοι εύχομαι, ένας-ένας σε ρυθμούς φθινοπωρινούς. Αυτή την τελευταία Δευτέρα του Αυγούστου, εδώ στο blog φιλοξενείται η εκπαιδευτικός και συγγραφέας Νικολέτα Καπίλα με ένα εξαιρετικό graphic novel.
Ένα πλοίο ξεκίνησε από τη Σουηδία με προορισμό τη Συρία, μα δεν έφτασε ποτέ. Ένα άλλο πλοίο ξεκίνησε από τη Συρία με προορισμό μια χώρα της Ευρώπης, μα δεν έφτασε ποτέ πουθενά. Τα δύο πλοία συναντήθηκαν στον βυθό, στα ανοιχτά της Κύπρου.
Το πρώτο πλοίο, το έλεγαν «Ζηνοβία», όπως τη ξακουστή, πανέξυπνη και θαρραλέα βασίλισσα της Συρίας κι ήταν φορτωμένο με κάθε λογής εμπορεύματα, από φορτηγά και κλιματιστικά μέχρι αβγά. Το δεύτερο πλοίο ήταν φορτωμένο με δεκάδες ψυχές, ανθρώπους κάθε ηλικίας, παιδιά στην αγκαλιά της μάνας τους, παιδιά ασυνόδευτα, νέους και γέρους, με καταγωγή τη χώρα της Ζηνοβίας. Ανάμεσά τους κι ένα κορίτσι, που το έλεγαν Αμίνα.
Στο βραβευμένο και μεταφρασμένο σε 18 γλώσσες graphic novel «Ζηνοβία» (εκδόσεις Ηλίβατον), ο Δανός συγγραφέας Morten Dürr καταγράφει την σπαρακτική ιστορία της Αμίνα και στο πρόσωπό της αφηγείται την ιστορία των παιδιών (κι όλων των ανθρώπων) που μπαίνουν σε ένα σαπιοκάραβο για να ξεφύγουν από τον πόλεμο που μαστίζει τη χώρα τους. Με μια λιτή αφήγηση στην οποία όλα δένονται μεταξύ τους, παρακολουθούμε με κομμένη την ανάσα να ξεδιπλώνεται η ιστορία ενός ασυνόδευτου προσφυγόπουλου που βρίσκεται στοιβαγμένο σε μια βάρκα μαζί με άλλους πρόσφυγες, άγνωστους μεταξύ τους, αναζητώντας μια καλύτερη ζωή σε μια άλλη γη.
Μια ιστορία που δεν χαϊδεύει τα αυτιά.
Μια ιστορία που συμβαίνει καθημερινά. Τόσο κοντά μας. Δίπλα μας.
Όταν οι γονείς της Αμίνα χάνονται στον πόλεμο, το κορίτσι εγκαταλείπει τη βομβαρδισμένη πατρίδα της μαζί με τον θείο της. Μετά από πολλές δυσκολίες, καταλήγουν σε μια παραλία όπου ο θείος της συνομιλεί με κάποιους «ψαράδες». Η Αμίνα μπαίνει σε μια βάρκα και ο θείος τελικά μένει πίσω, καθώς τα χρήματα δεν αρκούν και για τους δυο. Κι όταν η βάρκα αναποδογυρίζεται λόγω θαλασσοταραχής, η Αμίνα καταλήγει στα σκοτεινά νερά της Μεσογείου.
Αμέσως έρχεται στο μυαλό της το κρυφτό, το αγαπημένο παιχνίδι που έπαιζε με τη μητέρα της. «Κανείς δεν θα με βρει εδώ», σκέφτεται καθώς βυθίζεται. Στο σημείο αυτό αρχίζει το flash back με τις εναλλαγές στη χρωματική παλέτα του εικονογράφου Lars Horneman. Με καφέ χρώμα και αποχρώσεις του κίτρινου αποδίδεται το παρελθόν και η ζωή στη Συρία, ενώ με αποχρώσεις του πράσινου και του μπλε το παρόν της Αμίνα στην αγριεμένη θάλασσα. Οι συνδέσεις γίνονται ολοένα και πιο έντονες. Το αλμυρό νερό της θάλασσας, οι ντολμάδες, τα μπισκότα, τα νομίσματα της Ζηνοβίας, τα χάρτινα νομίσματα της Αμίνα, οι τρομακτικές ριπές των πολεμικών αεροπλάνων, η εκκωφαντική ησυχία του βυθού, η βασίλισσα Ζηνοβία, το ναυάγιο «Ζηνοβία», όλα είναι αριστοτεχνικά δεμένα μεταξύ τους με το αφηγηματικό νήμα του συγγραφέα που καταφέρνει να συγκινήσει, να προβληματίσει, να συγκλονίσει τον αναγνώστη του.
Η Αμίνα θυμάται τη Ζηνοβία που ήταν «η πιο δυνατή και η πιο γενναία γυναίκα του κόσμου» όπως της έλεγε η μητέρα της κάθε φορά που της θύμιζε να μην τα παρατά. Αλλά η Αμίνα ολοένα και βυθίζεται. «Βρείτε με» λέει ψιθυριστά.
Ο Dürr σε συνεργασία με τον Horneman, δημιουργούν ένα αριστούργημα, ένα καθηλωτικό βιβλίο που μόλις το διαβάσεις θες να το ξαναδιαβάσεις
Ο Dürr σε συνεργασία με τον Horneman, δημιουργούν ένα αριστούργημα, ένα καθηλωτικό βιβλίο που μόλις το διαβάσεις θες να το ξαναδιαβάσεις και να δεις ξανά και ξανά τι γίνεται (και πώς γίνεται), να παρατηρήσεις πιο προσεκτικά τις εικόνες, να σιγουρευτείς για το τέλος, να το κρατήσεις σιωπηλός στην αγκαλιά σου κι ύστερα να τρέξεις να το μοιραστείς με όλους.
Σύμφωνα με μια κριτική για το βιβλίο στο Comics Beat (31/10/2018) «Αυτό το καλοδουλεμένο και τόσο συγκλονιστικό graphic novel από τη Δανία μάλλον θα σας κάνει να θυμώσετε ή τουλάχιστον θα έπρεπε να θυμώσετε...» Ο Απόστολος Πάππος στο elniplex.com (22/02/2024) γράφει πως «ιστορίες σαν τη Ζηνοβία αποτελούν πολύτιμους σχολιασμούς αυτού του κολασμένου σύμπαντος που εκρήγνυται στη Συρία, εν προκειμένω, με τα θραύσματά του να φτάνουν παντού» ενώ η Ζωή Κοσκινίδου στην «Κόκκινη Αλεπού» (25/01/2024) σημειώνει ότι το βιβλίο «είναι ένας πικρός, λυπητερός ύμνος για όλα εκείνα τα παιδιά και τους ανθρώπους που έχασαν τη ζωή τους στην προσπάθειά τους να βρουν έναν τόπο και να ζήσουν ειρηνικά».
Είναι ένα βιβλίο που δίνει τροφή για σκέψη και συζητήσεις σχετικά με τον πόλεμο, την ειρήνη, τον ρατσισμό, την αποδοχή. Είναι ένα βιβλίο που, τουλάχιστον εμάς τους Κύπριους, μας αφορά λίγο περισσότερο διότι ως λαός βρεθήκαμε στη θέση των προσφύγων και οι γονείς μας ή οι παππούδες μας βίωσαν από πρώτο χέρι αυτή την τρομακτική εμπειρία.
Κι αν μας βολεύει να είμαστε βυθισμένοι στη «δυτική ανεμελιά μας» (όπως πολύ εύστοχα προσδιορίζει την έκφραση «στον κόσμο μας» ο Απόστολος Πάππος) ας μην ξεχνάμε ότι θα μπορούσε να είμαστε βυθισμένοι κάπου αλλου καθώς «I could be you, you could be me, two raindrops in the same sea». (Arabesque, Coldplay).
Αναφορές:
Comics Beat, από το επίμετρο του βιβλίου «Ζηνοβία», εκδόσεις Ηλύβατον.
Πάππος Απόστολος, Ζηνοβία, του Μόρτεν Ντουρ (εικ.: Λαρς Χόρνεμαν), www.elniplex.com
Κοσκινίδου Ζωή, Το βιβλίο της εβδομάδας: Ζηνοβία, www.kokkinialepou.gr
Αναζητήστε το στα Βιβλιοπωλεία Parga εδώ.
lasithiotakisa@sppmedia.com
