Ανδρονίκη Λασηθιωτάκη
Αγάπη Παράνομη
Κωνσταντίνος Θεοτόκης
Εκδόσεις Καστανιώτη
Σελ. 122
Το συγκλονιστικό, ηθογραφικό, εκτενές διήγημα Αγάπη Παράνομη του Κωνσταντίνου Θεοτόκη (1872-1923) είναι γραμμένο το 1906. Κυκλοφόρησε όμως για πρώτη φορά το 1977 σε επιμέλεια Φίλιππου Βλάχου. Όπως μας πληροφορεί ο ίδιος, ο επιμελητής, το διήγημα αυτό δεν συμπεριλήφθηκε στη συλλογή διηγημάτων Κορφιάτικες Ιστορίες το 1935, παρόλο που ανήκει σ' αυτές, γιατί η Ειρήνη Δεντρινού, η οποία ήταν στενή φίλη και συνεργάτιδα του συγγραφέα, και η «Εταιρεία προς ενίσχυσιν των επτανησιακών μελετών» δε νοιάστηκαν για το ανέκδοτο έργο του Κ. Θεοτόκη παρά μόνο για το έργο που είχε ήδη δημοσιευτεί στα λογοτεχνικά περιοδικά της εποχής.
Διαδραματίζεται στην Κέρκυρα, σε μια εποχή που η κοινωνική αποδοχή του ατόμου έπαιζε καθοριστίκο παράγοντα για την επιβίωση του μέσα στο σύνολο. Μιλάμε για μια αρχαϊκή κοινωνία όπου ουσιαστικά δεν υπάρχουν εξωγενείς μηχανισμοί επιβολής της ρύθμισης της λειτουργίας των κανόνων και η μόνη ασφαλιστική δικλείδα είναι η κοινωνική απόρριψη. Η καταπάτηση κάθε κανόνα, και ιδιαίτερα των θεμάτων της τιμής, εκφραζόταν με το αίσθημα της ντροπής και είχε σαν συνέπεια, φυσικά, την κοινωνική αποδοκιμασία και κατακραυγή.
Η ευρωπαϊκή κουλτούρα που είχε ο συγγραφέας και έχοντας την ανάγκη να καταπατάξει τις αναχρονιστικές αντιλήψεις του τόπου του, κυρίως αυτές περί τιμής που ήταν υπεύθυνες για χίλιες δυο φρικαλεότητες, τις κτυπά ανελέητα με τη γραφή του. Η συλλογή Κορφιάτικες Ιστορίες είναι μια καταγγελία, όσων απορρίπτει, εναντίον ξεπερασμένων ιδεών και αντιλήψεων που επικρατούσαν στην ελληνική επαρχία, εκφράζοντας μια πιο ελαστική αντίληψη περί ηθικής που συμβάδιζε με την αστική ελληνική κοινωνία η οποία μεταμορφωνόταν με γοργούς ρυθμούς σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Η νατουραλιστική λογοτεχνική παράδοση της εποχής του, διευκολύνει το έργο του. Σ’ ένα νατουραλιστικό περιβάλλον ο άνθρωπος παρασύρεται από βιαία αισθήματα, με βασικότερο αυτό του ερωτικού πάθους, που τον ωθούν σε αποτρόπαιες πράξεις χωρίς να μπορεί να τα χαλιναγωγήσει.
Στο διήγημα Αγάπη Παράνομη, ο συγγραφέας, με αφηγηματική λιτότητα παρουσιάζει την εσωτερική πάλη των χαρακτήρων του με τα πάθη και τους πόθους τους, τη λογική, τα πρέπει, τις αντοχές και τις ενοχές τους. Είναι ένα σκιαγράφημα συναισθημάτων στο οποίο, οι ήρωές του, ούτε μια στιγμή δεν υποτιμούν τη σοβαρότητα των πράξεων τους. Έχουν επίγνωση της αχαλίνωτης δύναμης που τους παρασέρνει σε μια πραγματικότητα που δε δύναται να φέρουν αντιστάσεις. Γίνονται έρμαιο των πράξεων, των τύψεων και των φόβων τους μη έχοντας κανένα αποκούμπι, μη τολμώντας να μαρτυρήσουν την αλήθεια ούτε στον ίδιο τον εαυτό τους.
Στις πρώτες κυρίως σελίδες, του βιβλίου, υπάρχουν κενά. Διαβάζοντάς το συναντούσα μικρές παραγράφους με αποσιωπητικά, έλειπαν λέξεις ή και φράσεις. Είχα παντελή άγνοια για τον λόγο που μπορεί να συνέβαινε αυτό. Από την άλλη, αυτό, δεν δημιουργούσε ιδιαίτερα θέματα στην κατανόηση του κειμένου. Η πληροφορία, για το λόγο, δίνεται στο τέλος του βιβλίου, στo κεφάλαιο: Σημείωση του Επιμελητη. Αν ο συγγραφέας δεν έγραφε σε χαρτί και με μελάνι που να ήταν ανθεκτικά στον χρόνο, πολύ πιθανόν να μην ήταν κατορθωτό να διασωθεί το διήγημα αυτό. Κατά την περίοδο της Κατοχής στην Ελλάδα, τα έργα θάβονταν στο χώμα, μέσα στη γη. Οι λόγοι ευνόητοι. Όταν ξεθάβονταν όμως, πολλά είχαν χαλάσει, δεν ήταν δυνατόν να διαβαστούν ούτε υπήρχε τρόπος να διασωθούν και άλλα ήταν δυσανάγνωστα. Το διήγημα Αγάπη Παράνομη ήταν ένα από αυτά που, ευτυχώς έχουμε τη τύχη να έχει επιμεληθεί και αποκατασταθεί από κάποιον που ήξερε να κάνει τη δουλειά του με απόλυτο σεβασμό προς το χειρόγραφο κείμενο και τον συγγραφέα του.
Είναι γραμμένο στη γλώσσα της εποχής και του τόπου, μην φανταστείτε όμως σε καμία περίπτωση πως θα συναντήσετε τις δυσκολίες κατανόησης της γλώσσας που ίσως έχει κάποιος διαβάζοντας Παπαδιαμάντη. Αν και είναι ευκολοκατανόητο και η ιδιαίτερη αυτή γλώσσα, που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας, προσθέτει μόνο αίγλη και χρώμα, υπάρχει στις τελευταίες σελίδες Γλωσσάρι.
[...]Στο σπίτι του Ασπρέα είχαν βγάλει τα κρεβάτια, είχαν ασπρίσει, είχαν στρώσει ένα μεγάλο τραπέζι, είχαν φέρει γλυκίσματα, καρύδια, σύκα, αμύγδαλα, κρασιά, ρακί, ρώμι, που ήταν όλα τώρα απάνου στο τραπέζι, τα φαγούσιμα σε χωριστά μερίδια ένα για κάθε συμπέθερο δικόν του γαμπρού ή της νύφης.[...] Σελ. 17
[...]Το στήθι της ήταν σκεπασμένο με χρυσά στολίδια, στηθοβέλονα, άλυσους, άστρα, σταυρούς, κουμπιά, τόσο που λίγο εφαινότουν το λευκότατο πανί της μπροστούρας της, που ξελαιμισμένη και τεντωμένη στον κόρφο της ακολουθούσε τες όμορφες γραμμές του κορμιού της κι άφηνε γυμνόν τον άσπρο λαιμό της, που τον επλούμιζαν γύρες ψιλού χρυσαφιού και χοντρά κόκκινα κοράλια.[...] Σελ. 27
Πρόκειται για ένα κείμενο που, λόγω της ίδιας της δομής του αλλά και του ηθογραφικού του χαρακτήρα, δεν μπορούσε παρά να αναδυθεί αριστοτεχνικά και με επιτυχία στη μικρή οθόνη. Η σειρά αποτελείται από έξι επεισόδια, σε σκηνοθεσία του Νίκου Κουτελιδάκη και σενάριο της Ελένης Ζιώγα. Μπορείτε να παρακολουθήσετε τη σειρά στην ertflix εδώ .
Τα λόγια από το οπισθόφυλλο του βιβλίου: Η Αγάπη παράνομη γράφτηκε στις αρχές του 20ού αιώνα και εκτυλίσσεται στον Δαφνύλα της Κέρκυρας, με κεντρικούς ήρωες τα μέλη της αγροτικής οικογένειας Θεριανού. Όλα αρχίζουν όταν ο Στάθης Θεριανός προτείνει στη γυναίκα του, Διαμάντω, να παντρέψουν τον γιο τους, Γιώργη, με τη Χρυσαυγή, κόρη της οικογένειας Ασπρέα. Παρά τις επιφυλάξεις της Διαμάντως, το συνοικέσιο ευοδώνεται. Τη μέρα όμως που οι δύο οικογένειες συναντιούνται στο σπίτι του Ασπρέα για τα «γνωρίσματα», αποκαλύπτονται τα βαθύτερα αίτια των προθέσεων του Στάθη. Μια θρυαλλίδα σιγοκαίει τα σωθικά του, ο πόθος του για τη Χρυσαυγή ‒ ένας κρυφός έρωτας που θα εξελιχθεί σε ακραίο πάθος. Ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης έγραψε το εκτενές αυτό διήγημα το 1906, αλλά παρέμεινε ανέκδοτο μέχρι το 1977, οπότε αποκαταστάθηκε και εκδόθηκε με την επιμέλεια του Φίλιππου Βλάχου. Η νέα έκδοση, συμπληρωμένη πλέον με την εργοβιογραφία του συγγραφέα, αναδεικνύει και πάλι ένα κείμενο που συγκλονίζει, ένα έργο αμείωτης δραματικής έντασης, μια περίτεχνη ανατομία των ανθρώπινων παθών.
Πολύτιμες πληροφορίες για το έργο του Κ. Θεοτόκη βρήκα εδώ.
lasithiotakisa@sppmedia.com
Ψάξτε για το βιβλίο στο βιβλιοπωλείο Parga εδώ
