Ανδρονίκη Λασηθιωτάκη
Εκδ. Πεδίο
Σελ. 477
«Η ζωή μου ήταν ένα παιχνίδι για εκείνους τους ανθρώπους. Δεν ήμουν ένα παιδί δεκατεσσάρων χρονών που προσπαθούσε να τα βγάλει πέρα όπως μπορούσε. Ήμουν χαρακτήρας καρτούν, κούκλα σε κουκλοθέατρο, που την χειρίζονταν και την κορόιδευαν για να σπάσουν πλάκα. Τι σημασία είχε που η πλάκα τους δυσκόλευε ακόμα περισσότερο τις ήδη δύσκολες μέρες μου, που με έκανε τον περίγελο των συμμαθητών μου, για να μην μιλήσω για τον υπόλοιπο κόσμο; Τι σημασία είχε που βασάνιζαν ένα παιδί; » (απόσπασμα, σελ.60)
Στις 10 Ιανουαρίου κυκλοφόρησε ταυτόχρονα σε 16 διαφορετικές γλώσσες σε όλο τον κόσμο η αυτοβιογραφία του πρίγκιπα Xάρι. Στα ελληνικά μεταφράστηκε από τρεις μεταφραστές, τους: Γιώργο Μπαρουξή, Χρήστο Μπαρουξή και Βαγγέλη Γιαννίση οι οποίοι έκαναν ένα αγώνα δρόμου που κράτησε κάτι λιγότερο από ένα μήνα για να προλάβουν οι εκδόσεις Πεδίο την παγκόσμια ταυτόχρονη έκδοσή του.
Πρόκειται για μια σκληρόδετη έκδοση 477 πυκνογραμμένων σελίδων, μικρής γραμματοσειράς που έκανε, για μένα, την ανάγνωσή του δύσκολη και κουραστική. Ευχόμουν να είχα τη δυνατότητα να το διαβάσω ηλεκτρονικά με όλες τις ανέσεις που προσφέρει το ηλεκτρονικό βιβλίο. Κάτι μάλλον για το οποίο προνόησε και ο εκδότης και έτσι θα κυκλοφορήσει σύντομα και σε e-book όπως και σε audio book με τη φωνή του Σόλωνα Τσούνη.
Η αυτοβιογραφία του πρίγκιπα Χάρι έχει πουλήσει, σύμφωνα με τον Guardian, σχεδόν μισό εκατομμύριο αντίτυπα στο Ηνωμένο Βασίλειο κατά την πρώτη εβδομάδα της κυκλοφορίας του, πράγμα που το καθιστά το πρώτο μη λογοτεχνικό βιβλίο με τις ταχύτερες πωλήσεις όλων των εποχών. Από την άλλη, αμέσως μετά πολλά βιβλιοπωλεία, στο Λονδίνο τουλάχιστον, έβαλαν το βιβλίο μισοτιμής.
Είναι ένα καλογραμμένο κείμενο που ενίοτε όμως, διαβάζοντας την ελληνική μετάφραση, συναντάς σημεία που σκέφτεσαι πως κάτι πάει λάθος με την απόδοση στα ελληνικά. Ας ξεκινήσουμε από τον τίτλο, ο αγγλικός τίτλος ' Spare ' μεταφράστηκε «Ρεζέρβα», μια λέξη που έχει τις ρίζες της στη γαλλική, réservoir, και χρησιμοποιείται κυρίως στην Ελλάδα ενώ πολύ σπάνια στον τόπο μας. Θα μπορούσε κάλλιστα να μεταφραστεί σε Εφεδρικό ή Ανταλακτικό ή ακόμα και σε Αναπληρωματικός. Παρόλo που η πλούσια ελληνική γλώσσα προσφέρει τουλάχιστον τρείς επιλογές οι μεταφραστές επίλεξαν τη γαλλική. Ίσως να τους φάνηκε πιο εύηχη ή πιο πιασάρικη, τι να πω. Συνεχίζοντας την ανάγνωση, πάντα του ελληνικού κειμένου, συναντάμε συχνά λέξεις ή εκφράσεις που μας σταματούν για να διερωτηθούμε πως ο μεταφραστής έφθασε τελικά να μας δίνει μια τέτοια απόδοση που, κακά τα ψέματα μας θυμίζει Google Translate. Τα παραδείγματα που μπορεί να βρεί κάποιος δεν είναι λίγα. Όπως (σελ.10) το «πρωταρχικό αίτιο» από το ' root cause΄ της βρετανικής έκδοσης δηλ. του «γενεσιουργού αιτίου». Κάπου αλλού (σελ.315) «επαινέσει» αντί «τιμήσει» ή «αξιοποιήσει» που εκφραστικά θα ήταν σωστότερα στην προκειμένη περίπτωση. Πολλές αστοχίες παρατηρούμε και στην απόδοση βρεττανικών ονομάτων ή τοπονυμιών κτλ. Όπως για παράδειγμα στο βιβλίο αναφέρεται «Ουίντσορ» κι όχι «Ουίνσδορ» ίσως χάριν ευφωνίας. Βλέπουμε λοιπόν πως η βιαστική μετάφραση που έγινε για χάριν της παγκόσμιας ταυτόχρονης κυκλοφορίας είχε δυστυχώς και το τίμημά της.
Ποιός όμως έγραψε τη βιογραφία του Χάρι; Ο ίδιος; Σαφέστατα όχι. Ο ghostwriter της αυτοβιογραφίας του Χάρι είναι ο βραβευμένος με Πούλιτζερ Τζ.Ρ. Μόρινγκερ, ο οποίος, σύμφωνα με το ' Page Six ' αμοίφθηκε με ένα εκατομμύριο δολλάρια για τη συγγραφή του ' Spare΄ ' . Η αυτοβιογραφία του πρίγκιπα Χάρι δεν είναι η πρώτη που γράφει ο εν λόγω συγγραφέας. Υπήρξε ghostwriter και του κορυφαίου τενίστα Αντρέ Αγκάσι όπως φυσικά έχει γράψει και τη δική του με τίτλο ' The tender bear ' η οποία μεταφέρθηκε και στη μεγάλη οθόνη το 2021, σε παραγωγή του Τζορτζ Κλούνεϊ.
Στο βιβλίο αυτό δεν διαβάζουμε κάτι καινούργιο. Αυτό που διαβάζουμε είναι ότι έχουμε ακούσει, ακόμα και στα κυπριακά κεντρικά δελτία ειδήσεων, ή διαβάσει, στον τύπο, για τον ίδιο και την οικογένειά του μέσα από τη δικιά του όμως σκοπιά και ενίοτε με χιούμορ και αυτοσαρκασμό. Μας παρουσιάζει μέσα από τη δικιά του αλήθεια τα γεγονότα της ζωής του που τον σημάδεψαν από την ηλικία των 12 που έχασε τη μητέρα του μέχρι πρόσφατα που έχασε τη γιαγιά του. Κυρίως παρατηρούμε πως διακυμάνθηκαν τα συναισθήματά του μέσα από την εξέλιξη των γεγονότων της ζωής του...Κι αυτό είναι ίσως κάτι που μπορούμε να διαβάσουμε για πρώτη φορά εδώ, αφού αυτό δεν ήταν κάτι που μπορούσαν να μας δώσουν οι δημοσιογράφοι.
Όλοι, διαβάζοντας το βιβλίο, θα συμφωνήσουμε πως όντως ο Χάρι έχει υποφέρει από τον βρετανικό τύπο. Το μεγάλο ερώτημα είναι πως αυτός ο άνθρωπος φθάνει στο σημείο να θέλει να κυκλοφορήσει τη βιογραφία του και να βγάλει ο ίδιος στη φόρα, μ' αυτό το βιβλίο, όλα όσα έχουν παράλειψει οι άλλοι. Με ποιο σθένος τολμά να προχωρήσει, μ' ένα τέτοιο βήμα, ένα τόσο ταλαιπωρημένο άτομο από τη δημοσιότητα και τα ΜΜΕ αλλά και από μια τοξική οικογένεια που είχε πάνω απ' όλα το πρωτόκολλο κι όχι την ψυχική υγεία των μελών της και εδικά ενός παιδιόυ 12 χρονών που μόλις είχε χάσει τη μητέρα του.
Σκοπός του πρίγκιπα Χάρι ίσως να είναι, το βιβλίο του να λειτουργήσει σαν εργαλείο που θα δώσει τις απαντήσεις ή εξηγήσεις στα δημοσιεύματα εκείνα που δεν απάντησε ποτέ. Ίσως πάλι κάποιος να σκεφτεί πως πιθανόν να είναι κι ένα είδος εκβιασμού προς τον πατέρα του ή και τον αδελφό του ώστε, να επανέλθει με κάποιον τρόπο πίσω στο παλάτι και στα προνόμιά του. Γι’ αυτό, πολύ πιθανόν, και να τηρεί μέτρο στην έκθεσή τους, τόσο όσο χρειάζεται να πονέσουν κι όχι τόσο όσο να τους σκοτώσει. Υπάρχει και μια τρίτη εκδοχή, ο λόγος που τον έκανε να προχωρήσει στην έκδοση αυτού του βιβλίου είναι καθαρά το οικονομικό. Να βγάλει άμεσα χρήματα. Τόσοι και τόσοι έβγαλαν χρήματα από τη ζωή του γιατί όχι κι ο ίδιος; Σεβαστό. Μπορεί να ισχύουν και τα τρία πιο πάνω. Μπορεί όμως και κανένα, απλά ήθελε να το κάνει. Να πει τη δικιά του αλήθεια.
Το βιβλίο είναι αφιερωμένο από τον Χάρι στη Μέγκ, στα παιδιά τους και φυσικά στη μητέρα του. Είναι χωρισμένο σε τρία μέρη. Μετά από μια σύντομη εισαγωγή ακολουθεί το πρώτο μέρος το οποίο αναφέρεται στην περίοδο από τo θάνατο της μητέρας του μέχρι και την κατάταξή του στο στρατό, μέχρι που μπορούσε να παρουσιαστεί ως ανθυπολοχαγός Γουέιλς της Έφιππης Βασιλικής Φρουράς. Το δεύτερο μέρος αναφέρεται στην περίοδο της θητείας του στο στρατό και στον πόλεμο στο Αφγανιστάν. Τέλος, το τρίτο μέρος αναφέρεται στη γνωριμία του με τη Μεγκ και όλα όσα επακολούθησαν μέχρι τον πρόσφατο θάνατο της γιαγιάς του.
Καθ' όλη την διάρκεια της αφήγησης βλέπουμε ένα ψυχολογικά ευάλωτο άτομο που έχει τραυματιστεί βαθιά στην παιδική του ηλικία, ενώ αδυνατούσε να διαχειριστεί το πένθος του αφού μέχρι και τουλάχιστον δέκα χρόνια μετά το θάνατο της μητέρας του δεν μπορούσε να τον αποδεχτεί. Περίμενε ακόμα να αποδειχθεί πως ο θάνατός της ήταν ένα ψέμα. Ήταν ένα σχέδιο της ίδιας ώστε, να αποδράσει από ό,τι την έπνιγε ασφυκτικά. Δεν μπορούσε επίσης σε καμία περίπτωση να διαχειριστεί όλους τους δημοσιογράφους, τους παπαράτσι ή τέλος πάντων όσους ήθελαν να θησαυρίσουν βγάζοντας στη δημοσιότητα την προσωπική του ζωή και μάλιστα συχνά παραποιημένη. Βλέπουμε ένα άτομο με μετατραυματικό στρες και κρίσεις πανικού το οποίο προσπαθεί απεγνωσμένα να ισορροπίσει στη ζωή. Ένα παιδί τραυματισμένο που δεν μεγαλώνει ποτέ... και η αλήθεια, όπως φαίνεται στο βιβλίο, είναι πως προσπαθεί να βρει απαντήσεις σ' αυτό. Προσπαθεί να βρεί τον εαυτό του, να σταθεί στα πόδια του.
Πολλοί διαβάζοντάς το βιβλίο ίσως να τον χαρακτηρίσουν αχάριστο αφού θεωρείται πως είναι ένα άτομο από κούνια προνομιούχο. Ακόμα και στα πιο δύσκολα είναι ευδιάκριτη η πολυτέλεια της εναλλακτικής λύσης, η ασφάλεια που προσφέρει η βασιλική καταβολή του...Κι όμως αυτός ποτέ δεν αφέθηκε να είναι γαλήνιος, ποτέ χαρούμενος. Ποτέ δεν φαίνεται να είχε νιώσει την αγάπη και τη θαλπωρή, ποτέ δεν βρέθηκε κάποιος να συμπληρώσει το κενό που άφησε η απώλεια της μητέρας του. Αυτός, πάντα φαίνεται να ένιωθε σαν το εφεδρικό μέλος, σαν κάποιος υποδεέστερος. Πως θα ήταν άραγε σήμερα ο Χάρι αν δεν μεγάλωνε κάτω από αυτό τον κλοιό που παρουσιάζει;
Από την άλλη κάποιοι άλλοι θα θυμώσουν με όσα αφέθηκε να περάσει μόνος του σαν να μην υπήρχε οικογένεια. Υπήρχε μόνο ο θεσμός, ο θεσμός της μοναρχίας και το Πρωτόκολλο που ήταν πάνω από όλα. Πάνω από τα συναισθήματα, από τις υπολήψεις, την αξιοπρέπεια του καθενός.
Η αφήγηση αφορά αυστηρά όσα απασχολούν τον πρίγκιπα Χάρι, ό,τι άλλο συνέβαινε στην Μεγάλη Βρετανία όλα αυτά τα 26 χρόνια δεν έχει θέση σ ' αυτό το βιβλίο. Κανένα πολιτικό παρασκήνιο δεν αναφέρεται. Ανέβαιναν και κατέβαιναν κυβερνήσεις, άλλαζαν πρωθυπουργοί με τον Ρούπερτ Μέρντοχ να λύνει και να δένει στα μίντια κι όμως τίποτα από όλα αυτά δεν αναφέρεται. Παρόλα αυτά, μαθαίνουμε για τη διαχρονική, πραγματική σχέση της βασιλικής οικογενείας με τo βρετανικό τύπο αλλά και για τις τηλεφωνικές υποκλοπές κι αυτό, γιατί έχει άμεση σχέση μαζί του αφού τον επηρέασε και συνεχίζει ακόμα.
Αν έχετε απορία για το πως μεγάλωσε το 12χρονο αγόρι, που στις 6 Σεπτεμβρίου το 1997 περπατούσε σκυφτό στους δρόμους του Λονδίνου πίσω από το φέρετρο της μητέρας του, είναι όλα σ ' αυτό το βιβλίο.
Αναζητήστε το βιβλίο στα βιβλιοπωλεία PARGA εδώ.
Ανδρονίκη Λασηθιωτάκη
lasithiotakisa@sppmedia.com
