Ο ταχυδρόμος του Νερούδα

Ο ταχυδρόμος του Νερούδα

Αντόνιο Σκάρμετα 

Μετάφραση: Αγγελική Βασιλάκου

Εκδ. Κλειδάριθμος

Σελ.: 158

Έχω για τη ζωή μιαν αντίληψη δραματική και ρομαντική. Ό,τι δεν αγγίζει βαθιά την ευαισθησία μου δεν με ενδιαφέρει. Όσον αφορά την ποίηση, στην πραγματικότητα καταλαβαίνω πολύ λίγα πράγματα. Γι' αυτό συνεχίζω με τις αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας. Ίσως απ' αυτά τα φυτά, τη μοναξιά, τη σκληρή ζωή, βγαίνουν οι μυστικές, αληθινά βαθιές «Ποιητικές Πραμάτειες» που κανείς δεν μπορεί να διαβάσει, γιατί κανείς δεν τις έγραψε. Η ποίηση διδάσκεται βήμα-βήμα ανάμεσα στα πράγματα και στις υπάρξεις, χωρίς να τα χωρίσουμε, αλλά ενώνοντάς τα με την ανιδιοτελή απλωσιά της αγάπης. (Ο Νερούδα για το έργο του)

Η επανέκδοση του βιβλίου Ο ταχυδρόμος του Νερούδα, από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος, έδωσε μεγάλη χαρά, όχι μόνο σε μένα αλλά, σε όλους τους σινεφίλ που λάτρεψαν την προτεινόμενη για πέντε Όσκαρ, ποιητική ταινία του 1994 Il postino (Ο ταχυδρόμος) του Μάικλ Ράντφορντ με τη σπαρακτική ερμηνεία του Μάσιμο Τροίζι, η οποία ήταν βασισμένη στο βιβλίο του Αντόνιο Σκάρμετα Ardiente paciencia,1985 (Φλεγόμενη υπομονή).

Όσοι έχουμε δει πρώτα την ταινία και μετά διαβάσαμε το βιβλίο, που έτσι έχει γίνει με τους πλείστους από μας, αφού το βιβλίο κυκλοφόρησε στα ελληνικά για πρώτη φορά 1998 από τις εκδόσεις Ωκεανίδα, ξέρουμε πολύ καλά πως το σενάριο της ταινίας είναι πολύ κοντά στο βιβλίο χωρίς να συναντάμε σοβαρές παρεκκλίσεις. Μάλιστα, στην ταινία, έχει γίνει κατορθωτό να μεταφερθεί και αποδοθεί με χαρισματικό τρόπο τόσο ο λυρισμός όσο και ο ερωτισμός που διαχέεται στο κείμενο του Σκάρμετα. Η μόνη ουσιαστική διαφορά είναι ότι το μυθιστόρημα εκτυλίσσεται στην Ίσλα Νέγρα, στη Χιλή του 1969, ενώ η ταινία στην Ιταλία του 1952, στο Κάπρι όπου όντως ο Νερούδα πέρασε κάποιους μήνες από την τετραετή του εξορία λόγω της κομμουνιστικής του δράσης.

Ο συγγραφέας, όπως μας εξιστορεί ο ίδιος, βρέθηκε στο καταφύγιο του ποιητή, με σκοπό να του αποσπάσει μια συνέντευξη για την εφημερίδα όπου εργαζόταν τότε. Μια αφορμή ήταν δηλαδή αυτή η συνέντευξή αφού, ως απώτερο σκοπό είχε τη σκιαγράφηση της ερωτικής ζωής του Νερούδα, κατ’ ακρίβεια την «ερωτική γεωγραφία του ποιητή», όπως τη ζήτησε το αφεντικό του Σκάρμετα. Κατά τη διάρκεια της διαμονής του στην Ίσλα Νέγρα ξεροστάλιαζε γύρω από το σπίτι του ποιητή παρατηρώντας και τους άλλους περιπλανόμενους εκεί. Κάπως έτσι γνώρισε του ήρωες που ενέπνευσαν το μυθιστόρημά του. «Ο ταχυδρόμος του Νερούδα» είναι ένα μικρό μυθιστόρημα, μόλις 158 σελίδων, το οποίο του πήρε δεκατέσσερα ολόκληρα χρόνια για να το ολοκληρώσει.

Είμαστε λοιπόν στη Χιλή λίγο πριν το πραξικόπημα του Πινοσέτ. Ο διπλωμάτης Νερούδα τάσσεται στο πλευρό του Σαλβατόρ Αλίεντε και έτσι με την άνοδο του δεύτερου στην εξουσία, το 1970 τον βρίσκει να έχει αναλάβει τα καθήκοντα του πρέσβη στη Γαλλία ενώ, το 1971 βραβεύεται με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Κατά τη διάρκεια της εξέλιξης αυτών των γεγονότων τα οποία κρατούν το μυθιστόρημα σ’ ένα ενδιαφέρον χρονολογικό και ιστορικό υπόβαθρο, χωρίς να το κάνουν βαρύ και κουραστικό, εξελίσσεται μια τρυφερή και καθόλα δυνατή φιλία ανάμεσα σε δυο εντελώς παράταιρους ανθρώπους, στον ταχυδρόμο Μάριο Χιμένες, άνεργο και γιο ψαρά, και στον Πάμπλο Νερούδα, διπλωμάτη και διακεκριμένο ποιητή του έρωτα και του λαού, ενώ παράλληλα αναδύεται ένας μεγάλος έρωτας μεταξύ του Μάριο και της νεαρής Μπεατρίς.

Ο Μάριο, ντροπαλός, ευαίσθητος και συνεσταλμένος, ένας εκ γενετής καλλιτέχνης ο οποίος δεν είχε ποτέ την ευκαιρία να καλλιεργήσει το ταλέντο του, ο κοινός πρωταγωνιστής και των δυο σχέσεων. Μια γραφική φιγούρα πέρα για πέρα ρομαντική, ίσως και με μια κουλτούρα που δεν θα περίμενε ποτέ κανείς να συναντήσει στο πρόσωπo ενός νεαρού ατόμου που η μόνη του μόρφωση ήταν η στοιχειώδης γραφή και ανάγνωση. Αυτή η μόρφωσή του όμως, και αφετέρου το γεγονός ότι ήταν κάτοχος ποδηλάτου, ήταν αρκετά ώστε να διοριστεί ως ο προσωπικός ταχυδρόμος του Χιλιανού ποιητή, αφού κανείς άλλος στην περιοχή δε λάμβανε αλληλογραφία. Από την άλλη ο Νερούδα, βρήκε στο πρόσωπο του νεαρού Μάριο έναν απρόσμενο φίλο που περνά ατελείωτες ώρες μαζί του συζητώντας για θέματα όπως το νόημα και η μουσικότητα των λέξεων, οι μεταφορές και η ποίηση, η πολιτική, οι γυναίκες, ο έρωτας και το γράψιμο. Η ποίηση του ξυπνά έναν παράφορο έρωτα για την όμορφη νεαρή Μπεατρίς ενώ την ίδια στιγμή η επιθυμία να γράψει με πάθος τον ξεσηκώνει. Θέλει να γράψει σαν αληθινός ποιητής, για να εκφράσει τον έρωτά του στην πανέμορφη νεαρή κοπέλα. Ζητά από τον φίλο του πια, ποιητή Νερούδα, να τον μυήσει στην ποίηση και τότε είναι που αντιλαμβάνεται πως η ποίηση δεν είναι κάτι που διδάσκεται, δε χρειάζεται απαραίτητα γνώσεις φιλολογικές, απλώς χρειάζεται να την αγαπήσεις. Η ποίηση είναι παντού, είναι στα κύματα που κτυπούν τα βράχια και στη θάλασσα που υποχωρεί ενώ τραβιέται πάνω στην άμμο, είναι στον άνεμο που περνά μέσα από το καμπαναριό, στον ήχο της καμπάνας που κτυπά, στο κρώξιμο των γλάρων, στο βόμβο ενός μελισσιού, στα αλυχτίσματα των σκύλων και στα καλαηδίσματα των πουλιών.

Μα ο ταχυδρόμος είχε την ετοιμότητα να πει:
«Θέλω κι εγώ να γίνω ποιητής!»
«Άνθρωπέ μου, στη Χιλή όλοι ποιητές είναι! Όχι, είναι πιο αυθεντικό να είσαι ταχυδρόμος. Τουλάχιστον περπατάς πολύ και δεν παχαίνεις. Εμείς οι ποιητές στη Χιλή είμαστε όλοι χοντροί».

Ο Νερούδα ξανάπιασε την πετούγια της αυλόπορτας κι ετοιμαζόταν να απομακρυνθεί, όταν ο Μάριο, παρακολουθώντας την πτήση ενός αόρατου πουλιού, είπε:

«Ναι, αλλά αν ήμουν ποιητής θα μπορούσα να πω αυτό που θέλω».
«Και τι θέλεις να πεις;»
«Μα, αυτό είναι το πρόβλημα. Επειδή δεν είμαι ποιητής, δεν μπορώ να το πω».

Η λυρική αφήγηση του Σκάρμετα, σ' αυτό το βιβλίο, είναι καθηλωτική. Οι συζητήσεις μόνο, μεταξύ του Νερούδα και του Μάριο, είναι αρκετές ώστε να αξίζει να το διαβάσει κανείς. Εικονοπαραστατική, αισθητηριακή διήγηση γεμάτη ευαισθησία, λεπτότητα, πάθος και αγνότητα μαζί. Έχει ρυθμό, μουσικότητα και σιωπή που μαγεύει. Οι μεστοί του χαρακτήρες συγκινούν βαθιά και ενίοτε, το χιούμορ ή και η ειρωνία τους, απλώνουν ένα χαμόγελο στο πρόσωπό μας σαν πεταλούδα. Ο συγγραφέας με μαεστρία καταφέρνει να μας χαρίσει ένα μυθιστόρημα με μεγάλο συναισθηματικό εκτόπισμα, γλαφυρές περιγραφές, συμπεριφορές και διαλόγους που τροφοδοτούν φιλοσοφικές προεκτάσεις.

Στο κείμενο αυτό, η ποίηση είναι φρέσκια, ζωντανή, γεννιέται μπροστά στα μάτια μας και εναρμονίζει το κάθε τι γύρω μας ενώ, μας παρασέρνει μαζί της σε ένα ταξίδι έρωτα και γαλήνης. Τη μια ξεσηκώνει κι ανάβει τα αίματα ωστόσο την άλλη λειτουργεί κατευναστικά, γαληνεύει και ηρεμεί τα πάθη. Είναι ένα λογοτεχνικό έργο ωδή στην ποίηση και στον έρωτα που φωνάζει, πως η ποίηση είναι γέννημα του έρωτα αλλά κι ο έρωτας γέννημα της ποίησης, πως είναι αναμφίβολα απαραίτητα συστατικά, ποίηση και έρωτας, για την ισορροπία στη ζωή.

Ας κρατήσουμε τα λόγια του Μάριο Χιμένες: «Η ποίηση δεν ανήκει σ’ αυτόν που τη γράφει αλλά σ’ αυτόν που τη χρειάζεται!» Έτσι, όταν νιώσουμε, έστω και λίγο, πως τη χρειαζόμαστε ας τη βγάλουμε από το συρτάρι, για να φουντώσει αυτό το λίγο και να γίνει πολύ!

Τα λόγια από το οπισθόφυλλο:Ο Μάριο Χιμένες, ένας νεαρός Χιλιανός ψαράς είναι απελπισμένα ερωτευμένος με την όμορφη κι αισθησιακή Μπεατρίς Γκονζάλες. Εγκαταλείπει τη δουλειά του και γίνεται ο ταχυδρόμος της Ίσλα Νέγρα, ενός νησιού όπου το μόνο άτομο που λαμβάνει και στέλνει αλληλογραφία είναι ο μεγάλος ποιητής Πάμπλο Νερούδα. Μακριά από τον πολιτισμό, η σχέση της ανθρώπινης φιλίας και της ποιητικής συνενοχής αναδύεται σταδιακά, με φόντο μια χώρα που πλησιάζει το τραγικό και δραματικό πεπρωμένο της.

Η βαθιά φιλία δυο φαινομενικά ετερόκλητων ανδρών αποτυπώνεται σε ένα ανατρεπτικό βιβλίο για την ομορφιά, τον έρωτα και την ελευθερία. Στις σελίδες του, οι άνθρωποι συναντιούνται, ενώνονται και δημιουργούν πραγματικά και μεταφορικά ποίηση.

Η κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου, με τίτλο Il postino, ήταν υποψήφια για 5 Όσκαρ, μεταξύ αυτών και το Όσκαρ καλύτερης ταινίας.

Το βιβλίο μεταφράστηκε σε 28 γλώσσες, συμβάλλοντας στην παγκόσμια καθιέρωση του συγγραφέα.

Από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος κυκλοφορεί επίσης το βιβλίο του Οι μέρες του ουράνιου τόξου, που ενέπνευσε το σενάριο της ταινίας ταινία No σε σκηνοθεσία Pablo Larraín.

Ο Antonio Skármeta παρουσίαζε μια εκπομπή για λογοτεχνία και τέχνη μετά την πτώση του Πινοσέτ στη Χιλή (1989), η οποία συχνά ξεπερνούσε το ένα εκατομμύριο θεατές.

Έγραψαν για βιβλίο :«Ένα τραγούδι στην Ποίηση και στον Έρωτα, στις αντιφάσεις τους και στα απρόοπτα της ζωής».
-Miguel Garcia-Posada, Babelia-El País

«Ένα λογοτεχνικό διαμάντι»
-The New Yorker 

Ο Αντόνιο Σκάρμετα γεννήθηκε το 1940 στη Χιλή και θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της Λατινικής Αμερικής. Σπούδασε Φιλοσοφία και Λογοτεχνία στη Χιλή και τη Νέα Υόρκη και δίδαξε λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Χιλής μέχρι το 1973. Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από 20 γλώσσες.  Το έργο του έχει τιμηθεί με τα βραβεία Prix Medicis, Grinzane Cavour, Elsa Morante, Boccaccio Internacional, Medalla Goethe και το Εθνικό Βραβείο Παιδικής Λογοτεχνίας της Unesco. Διετέλεσε πρέσβης της Χιλής στη Γερμανία και σήμερα ζει στη χώρα του, αφοσιωμένος αποκλειστικά στη λογοτεχνία. Το μυθιστόρημα Οι μέρες του ουράνιου τόξου τιμήθηκε το 2011 με το Βραβείο Ιβηροαμερικανικής Πεζογραφίας Premio Planeta – Casa de América.

Αναζητήστε το βιβλίο στο Βιβλιοπωλείο Parga εδώ.

lasithiotakisa@sppmedia.com