Στη θέση του οδηγού

Στη θέση του οδηγού

Muriel Spark

Μετάφραση: Χίλντα Παπαδημητρίου,

Εκδόσεις Κλειδάριθμος

Σελ. 132

Το Στη θέση του οδηγού είναι μια έξοχη χειραγώγηση των προσδοκιών μας, ένα ποτήρι μολτ ουίσκι εν μέσω πυρετού, ένα παραισθησιογόνο ταξίδι στην ηθική αμφιβολία. (από την εισαγωγή του Άντριου Ο’Χάγκαν)

Οι γυναίκες κοιτάζουν τα ρούχα της. Και αυτές είναι ντυμένες με φωτεινά χρώματα, κατάλληλα για το Καλοκαίρι στον Νότο, αλλά ακόμα κι εδώ, σε αυτό το περιβάλλον διακοπών, η Λίζ φαίνεται πιο πολύχρωμη. Αυτό οφείλεται πιθανότατα στον συνδιασμό των χρωμάτων - στο κόκκινο του πανωφοριού της και στο πορφυρό του φορέματος - και όχι στα χρώματα καθαυτά, ο συνδυασμός τραβάει την προσοχή πάνω της τη στιγμή που παίρνει το διαβατήριό της μέσα στην πλαστική του θήκη από τον υπάλληλο, ο οποίος εν τω μεταξύ μοιάζει σαν να κουβαλάει όλες τις παραξενιές του κόσμου στους λεπτούς ώμους του. (σελ. 69/70)

H Spark κρατά καλά το τιμόνι από τη θέση του οδηγού και μέσα σε λίγες μόνο σελίδες μας ταξιδεύει πίσω στο ’70 καθηλώνοντάς μας με μια νουβέλα που κατατάσσεται στα βιβλία ψυχολογικού θρίλερ, θα έλεγα, και σε καμία περίπτωση αστυνομικού μυθιστορήματος.

Το βιβλίο ξεκινά με τον πρόλογο που, δεν είναι κάτι άλλο εκτός από ένα εκτενές βιογραφικό κείμενο για τη συγγραφέα, το οποίο εμπλουτίζει τις γνώσεις μας, με πολλές λεπτομέρειες, τόσο για την ίδια τη συγγραφέα όσο και για το έργο της που, είναι πολύ χρήσιμες για την κατανόηση του συγκεκριμένου έργου που ακολουθεί. Μας κάνει μάλιστα να ανυπομονούμε να το διαβάσουμε. Τον πρόλογο ακολουθεί επίσης μια εκτενής εισαγωγή από τον Άντριου Ο’Χάγκαν που επίσης, θα έλεγα, προσθέτει πολλούς πόντους στην αξία της έκδοσης αυτής, γιατί χωρίς αυτήν σίγουρα θα χάναμε πολλά από όσα θα εισπράξουμε στη συνέχεια, από την ανάγνωση του έργου της Spark.

Προτού λοιπόν αρχίσουμε την ανάγνωση του Στη θέση του οδηγού  ξέρουμε πολύ καλά πως πρόκειται, η Λίζ, η πρωταγωνίστρια της ιστορίας να δολοφονηθεί. Δεν ξέρουμε βέβαια από ποιον, ούτε το πως και το γιατί και δεν μπορούμε να φανταστούμε καν πως θα εξελιχθεί, μια ιστορία που ξεκινά σε μια μπουτίκ με την ηρωίδα της να ψάχνει το φόρεμα που χρειάζεται, μέχρι τις τελευταίες σελίδες. Περιπλανιώμαστε στις σελίδες του βιβλίου προσπαθώντας να ανακαλύψουμε στοιχεία και να βγάλουμε συμπεράσματα, μέσα από λεπτομέρειες που δίνονται με διακριτικότητα αλλά και καταιγιστικά ενώ παράλληλα, μέσα από μια γοργή ροή εξέλιξης γεγονότων, ξεδιπλώνονται οι καλά δομημένοι χαρακτήρες που πλαισιώνουν την πρωταγωνίστρια της ιστορίας.

Η Λίζ είναι ένας σουρεάλ εκρηκτικός χαρακτήρας που ίσως κάποια στιγμή, διαβάζοντας το βιβλίο, μας κάνει να  σκεφτούμε πως είναι αδύναμος αλλά αυτό σίγουρα ανατρέπεται αμέσως αφού αναδύεται με εξαιρετικό δυναμισμό, από τις πρώτες κι όλας σελίδες, για να μας πείσει πως στην εξέλιξη της ιστορίας χειρίζεται όλους τους υπόλοιπους με απίστευτη μεθοδικότητα και μαεστρία για τα επιτύχει τον σκοπό της, να βρεί το θύμα της ή και θύτη της. Πράγμα που απαιτεί απίστευτη δύναμη ψυχής, ίσως λίγο ως πολύ διαταραγμένης, αλλά και αυτογνωσία. Η Λίζ, εν ολίγοις, δεν είναι άτομο που αφήνεται στην μοίρα του αλλά, οδηγεί καλά το τιμόνι της ύπαρξης του ακόμα και τον τρόπο, τον τόπο και το χρόνο του φευγιού του από τη ζωή. Μας ξαφνιάζει συχνά μέσα στις λίγες σελίδες που κρατά η ιστορία, ακόμα και ενώ φθάνουμε στο τέλος και νομίζουμε πως έχουμε επιτέλους βρει τον δολοφόνο της, τον τύπο της, όλα ανατρέπονται για να συνειδητοποιήσουμε πόσο απρόβλετη είναι η συγγραφέας.

Η συγραφέας μας δίνει ένα έργο γραμμικής εξέλιξης με αραιές μικρές παρεμβολές μελλοντικών συμβάντων. Είναι γραμμένο με τέτοιο τρόπο που μοιάζει να είναι αρκετά σαν σενάριο. Διαβάζοντάς το συναντάμε πολλές σκηνοθετικές πληροφορίες τόσο για τους ήρωες του όσο και για τα πλάνα στα οποία κινούνται. Για τους ήχους, το φωτισμό ακόμα και τις μυρωδιές. Ήταν μεγάλη της επιθυμία να μεταφερθεί το έργο αυτό στη μεγάλη οθόνη, πράγμα που έγινε, με το αποτέλεσμα να την απογοητεύει.

Η Σπαρκ θεωρούσε τον Σιμενόν «αληθινά υπέροχο συγγραφέα». Σε ένα σύντομο άρθρο που έγραψε για τον πολυγραφότατο Βέλγο μετρ του αστυνομικού επαινεί την ακρίβειά του και τον ντοστογεφσκικό τρόπο με τον οποίο δομεί τους χαρακτήρες του, την ικανότητά του να γράφει για τον τύπο του ανθρώπου που «είναι γνωστός και αναγνωρίσιμος όλο και περισσότερο όσο προχωράει ο [εικοστός] αιώνας μας – τον δράστη της άσκοπης πράξης, του εγκλήματος χωρίς κίνητρο». [...] η Σπάρκ πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα από τον Σιμενόν, επί της ουσίας τον αντιστρέφει, και παράγει μια αφήγηση στην οποία όλοι αυτοί θα μπορούσαν να αμφισβητηθούν. [...] Όταν λένε ότι η Σπαρκ είναι μεταμοντέρνα μυθιστοριογράφος, μάλλον αυτό εννοούν: παίρνει κορεσμένες λογοτεχνικές συνταγές και τις διαλύει εκ των έσω. (σελ.16 από την εισαγωγή)

Το βιβλίο θα μπορούσε να διαβαστεί και αποσπασματικά, με διαλείμματα από τους αναγνώστες που η υπομονή τους σπάει κόκαλο. Από όλους τους υπόλοιπους διαβάζεται μέσα σε ένα απόγευμα. Είναι ένα κλασικό βιβλίο που θεωρώ πως πρέπει να διαβαστεί από τον κάθε αναγνώστη που θέλει να έχει μια καλή άποψη για τη σύγχρονη λογοτεχνία.

Τα λόγια από το οπισθόφυλλο: Η Λιζ έχει εξαντληθεί µετά από συνεχή δουλειά δεκάξι χρόνων στο ίδιο γραφείο. Έτσι αφήνει τα πάντα πίσω της, µεταµορφώνεται σε µια γελαστή, κακόγουστα ντυµένη ξελογιάστρα και φεύγει αεροπορικώς στο εξωτερικό για τις καλύτερες διακοπές της ζωής της. Αλλά η αναζήτηση περιπετειών, σεξ και καινούριων εµπειριών παίρνει µια σκοτεινή τροπή και µετατρέπεται σε ένα ταξίδι αυτοκαταστροφής. Σε µια ανώνυµη πόλη του νότου, η Λιζ θα συναντήσει τελικά τη µοίρα της. Μια συγκλονιστική ιστορία που καταδύεται στην άβυσσο της γυναικείας ψυχοσύνθεσης. Ένα καθηλωτικό, ψυχολογικό θρίλερ που κανείς δεν µπορεί να φανταστεί ποιος είναι ο δολοφόνος και κυρίως το κίνητρό του. Όταν η αποκάλυψη έρχεται, ο αναγνώστης υποκλίνεται στην πένα της Μιούριελ Σπαρκ.

• Υποψήφιο για το Lost Man Booker Prize 1970
• Μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο με τίτλο «Μεσάνυχτα κι ένα λέπτό» (Indentikit)  με πρωταγωνίστρια την Ελίζαμπεθ Τέιλορ
• Έχει μεταφραστεί σε 12 γλώσσες

Έγραψαν για βιβλίο : «Το ακανθώδες και δόλιο αριστούργηµά της».
–New Yorker

«To Στη θέση του οδηγού είναι ένα από τα αγαπηµένα βιβλία µου».
–Ian Rankin 

Για τη συγγραφέα: Η Μιούριελ Σπαρκ ήταν Σκωτσέζα µυθιστοριογράφος, συγγραφέας µικρών ιστοριών, ποιήτρια και δοκιµιογράφος, η οποία γεννήθηκε το 1918 και έφυγε από το ζωή το 2006, ενώ το 1993 της απονεµήθηκε ο τίτλος της «Λαίδης». Το πρώτο της µυθιστόρηµα εκδόθηκε το 1957. Βρέθηκε δύο φορές στη λίστα υποψηφιοτήτων για το Booker Prize. Το 1998 της απονεµήθηκε το Golden PEN Award. Το 2008, οι The Times κατέταξαν τη Spark στο Νο. 8 στη λίστα µε τους 50 κορυφαίους Βρετανούς συγγραφείς µετά το 1945. Το 2010, η Spark ήταν υποψήφια µετά θάνατον για το Lost Man Booker Prize του 1970, για το βιβλίο Στη θέση του οδηγού.  

Αναζητήστε το βιβλίο στο βιβλιοπωλείο Parga εδώ.

lasithiotakisa@sppmedia.com