Αφροδίτη Δερματά
«Το κορίτσι με τα μαύρα» είναι μια από τις πιο αγαπημένες μου ελληνικές ταινίες. Ένα μικρό αριστούργημα, γυρισμένο στην Ύδρα το 1956 σε σκηνοθεσία Μιχάλη Κακογιάννη το οποίο σκιαγραφεί απόλυτα την ελληνική κοινωνία εκείνης της εποχής. Η υπόθεση έχει ως εξής: Η Μαρίνα, που υποδύεται η τρομερή και υπεραγαπημένη Έλλη Λαμπέτη, ζει στην Ύδρα με την μητέρα της Φρόσω που υποδύεται η εκπληκτική Ελένη Ζαφειρίου, και τον αδερφό της Μήτσο που υποδύεται ο Ανέστης Βλάχος. Η μητέρα της Μαρίνας, ούσα χήρα, ερωτεύεται και διατηρεί σχέση με τον νεότερό της Πανάγο (Στέφανος Στρατηγός) και γι' αυτό έχει δώσει δικαιώματα στο νησί, κάτι που εξοργίζει τον γιό της Μήτσο, ο οποίος θεωρεί ότι, σύμφωνα με τα ήθη της εποχής, οφείλει να υπερασπιστεί την τιμή της οικογένειας και το κάνει ξυλοκοπώντας τη μητέρα του δημόσια.
Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι μια χήρα γυναίκα εν έτει 1956 -ειδικά αν ζούσε στην επαρχία- δεν είχε το δικαίωμα να βγάλει τα μαύρα από πάνω της, να φλερτάρει, να ερωτευτεί, να βγει έξω από το σπίτι της ασυνόδευτη, να διασκεδάσει, να έχει άποψη. Μην πηγαίνουμε τόσο πίσω όμως, στην εποχή μας, μέχρι την δεκαετία του 80 δεν νοείτο μια γυναίκα να πάρει διαζύγιο. Στιγματιζόταν και αυτή αλλά και τα παιδιά της. «Παιδί χωρισμένων γονιών» έλεγαν στο χωριό υποτιμητικά και εμείς το κοιτούσαμε λες και είχε κάποια ανίατη κολλητική ασθένεια. Έτσι μια γυναίκα για να είναι σωστή και να μην την σχολιάζουν, έπρεπε να υπομένει τον άντρα της ακόμα και αν ήταν αλκοολικός, την ξυλοφόρτωνε, την κεράτωνε ή γενικά δεν πληρούσε τις προδιαγραφές για μια σωστή και ισότιμη σχέση.
Αν πάλι πάμε ακόμα πιο πίσω στην Αρχαία Αθήνα τα πράγματα είναι σαφώς χειρότερα. Η ζωή των γυναικών άρχιζε και τελείωνε μέσα σε ένα σπίτι και δεν επιτρεπόταν να κυκλοφορήσουν δημόσια χωρίς πέπλο και χωρίς συνοδεία δούλων. Οι γυναίκες ήταν κάτι σαν κατοικίδια τα οποία όμως είχαν πολλές υποχρεώσεις. Άνηκαν αρχικά στον πατέρα τους και έπειτα στον σύζυγο τους τον οποίο παντρεύονταν συνήθως με προξενιό. Δεν κατείχαν ούτε μπορούσαν να κληρονομήσουν κάποια γη και δεν ψήφιζαν. Απαγορευόταν να συναναστρέφονταν με άλλους άντρες πέρα από τον σύζυγό τους και η ζωή τους ήταν αφιερωμένη αποκλειστικά στην ανατροφή των παιδιών και την αποπεράτωση των οικιακών εργασιών. Οι παντρεμένες απαιτούταν να είναι πιστές στους συζύγους τους σε διαφορετική περίπτωση καταδικάζονταν σε μοιχεία και στην καλύτερη περίπτωση τους απαγορευόταν να πάρουν μέρος στις θρησκευτικές τελετές-το μοναδικό τους κοινωνικό δικαίωμα-. Στην χειρότερη περίπτωση οι σύζυγοι είχαν το δικαίωμα να τις δολοφονήσουν ΝΟΜΙΜΩΣ. Εντούτοις οι σύζυγοι μπορούσαν να διατηρούν εξωσυζυγικές σχέσεις και φυσικά αυτό ήταν απόλυτα αποδεκτό από την κοινωνία.
«Ο άντρας είναι από τη φύση καλύτερος από τη γυναίκα. Ο άντρας διευθύνει και η γυναίκα υπακούει σ’ αυτόν». Η αριστοτελική αυτή φράση αντανακλά ολόκληρη τη δομή της αρχαίας αθηναϊκής κοινωνίας και οικογένειας και ο απόηχος της – δυστυχώς- φτάνει μέχρι και σήμερα. Πρόσφατα ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες κατήγγειλε ότι η «ισότητα» μεταξύ ανδρών και γυναικών παγκοσμίως είναι ένας ολοένα και πιο μακρινός στόχος, ο οποίος θα επιτευχθεί στην καλύτερη περίπτωση «σε 300 χρόνια».
Αυτή την φράση, όσο και να θέλουμε να την ξεριζώσουμε από μέσα μας μας, αποδεικνύεται πολύ δ΄ύσκολο. Έχει αποτυπωθεί στο DNA μας. Έχει περάσει από γενιά σε γενιά. Έχει καταγραφεί στα κύτταρα μας. Ο Καρλ Γιουνγκ έλεγε ότι το συλλογικό ασυνείδητο είναι μια περιοχή κοινή σε όλους τους ανθρώπους και περιλαμβάνει μνήμες από αρχαίες εμπειρίες του είδους μας, οι οποίες εκπροσωπούνται μέσα από συμβολισμούς, όνειρα και μύθους. Αυτά τα συμβολικά περιεχόμενα του συλλογικού ασυνειδήτου ονομάζονται αρχέτυπα. Αν λοιπόν καταφέρουμε να κατανοήσουμε τον αρχετυπικό χάρτη ίσως να μπορέσουμε να αποβάλλουμε τις ανδροκρατούμενες αντιλήψεις και να δούμε πέρα από τις ασυνείδητες προκαταλήψεις που επηρεάζουν τη ζωή μας. Πολλές φορές εμείς οι ίδιες οι γυναίκες με κουβέντες και σκέψεις μας, υπονομεύουμε την δυναμική του φύλου μας. Και είναι γεγονός ότι η δυναμική μας τρομάζει το ανδρικό φύλο. Αυτό που χρειαζόμαστε λοιπόν είναι: Αλληλοϋποστήριξη και Αλληλοθαυμασμό.
Σκεπτόμενη τις υπέροχες φίλες μου θυμάμαι ένα τραγούδι του Χαριτωδιπλωμένου που έλεγε "Ψηλές, κοντες, ξανθιές, μελαχρινές, αδύνατες χοντρές όλες καλές". Το καλές όμως μου φαίνεται λίγο και μίζερο σαν επίθετο. Υποδηλώνει κάτι το μέτριο το υποφερτό. Οι φίλες μου, έχουν όλα αυτά τα χαρακτηριστικά και κάτι ακόμα. Είναι υπερήρωες. Τις κοιτάζω και τις θαυμάζω, την κάθε μια ξεχωριστά και μαζί με αυτές καμιά φορά όταν είμαι στα καλά μου θαυμάζω και εμένα. Χειραφετημένες, δυναμικές, δραστήριες, ανεξάρτητες, όμορφες εντός και εκτός...απλά φοβερές! Σήμερα θέλω να πω ένα μεγάλο μπράβο σε όλες τις γυναίκες :
-΄ Που έχουν τον τσαμπουκά και το θάρρος να ξεβολεύονται.
- Που καταφέρνουν να επιβιώνουν σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία
- Που επαναστατούν, που δεν βολεύονται σε καταστάσεις
- Που μορφώνονται, που έχουν άποψη
- Που καταφέρνουν να κάνουν δεκάδες ρόλους. Που καταφέρνουν να είναι εργαζόμενες, μάνες, ερωμένες, νοσοκόμες και πολλά άλλα.
- Που όταν είδαν ότι ο γάμος τους έχει τελειώσει, απλά είχαν την τόλμη να είναι ειλικρινείς με τα συναισθήματα τους, να βάλουν τελεία και να πληρώσουν το τίμημα.
- Που κάνουν καριέρα και παράλληλα μεγαλώνουν παιδιά
- Που βρίσκουν τρόπους να μεγαλώνουν τα παιδιά τους μόνες τους την ίδια ώρα που οι μπαμπάδες έχουν ρόλο κομπάρσου.
- Που έχουν το θάρρος να ερωτεύονται
- Που έχουν το θάρρος να ζητάνε αύξηση
- Που ορίζουν το σώμα τους, το μυαλό και την ψυχή τους
- Που δεν τις νοιάζει τι θα πει ο κόσμος
- Που κατάφεραν να ανοίξουν το αλεξίπτωτο του μυαλού, να ξεπεράσουν τα όρια τους και να ψάξουν απροκάλυπτα τι τις κάνει ευτυχισμένες.
Σε μια κοινωνία που βιάζει, δολοφονεί, κακοποιεί σεξουαλικά, ασκεί βία, υποτιμά και χλευάζει την γυναίκα, το μόνο μας όπλο είναι να αλληλοϋποστηρίξουμε η μια την άλλη. Μόνο έτσι θα βγάλουμε τα μαύρα από πάνω μας. Αυτά τα μαύρα που μας έχουν υποχρεώσει να φοράμε εδώ και αιώνες.
“Οι γυναίκες είναι ικανές από το μηδέν να κάμουν το παν.” Φιοντόρ Ντοστογιεφσκι
Παρακάτω ένα τραγουδάκι που θριματίζει την πατριαρχία.Εμπνευσμένο από καταστάσεις της διπλανής πόρτας, πρόκειται για μία εξάλεπτη απαγγελία / καταγγελία για την πατριαρχία που διαιωνίζεται μέσα από τα πρέπει της κοινωνίας μας και είμαι σίγουρη ότι αν το ακούσεις κάτι θα σου θυμίσει...
