Αφροδίτη Δερματά
Σήμερα το πρωί ήρθε στο email μου από τον πατέρα μου ένα δώρο ανεκτίμητης αξίας. Ένα ηχητικό ντοκουμέντο, με τη φωνή του παππού μου του Δημήτρη, να περιγράφει τη ζωή του στο μέτωπο κατά την διάρκεια του πολέμου του 1940. Ο παππούς εξιστορεί όλα όσα έζησε στην Αλβανία με απόλυτη διαύγεια και τέτοια απλότητα σαν να περιγράφει την υπόθεση μιας ταινίας που έχει δει. Η ηχογράφηση έγινε στις αρχές της δεκαετίας του 1980 και όπως είναι λογικό έχει υποστεί διάφορες φθορές και αλλοιώσεις με το πέρασμα των χρόνων.
Πατώντας το play τα αυτιά μου υποδέχτηκαν την γνώριμη φωνή του μετά από περίπου 20 χρόνια προκαλώντας μου έντονη συγκίνηση. Ξεκινάει λοιπόν την αφήγηση περιγράφοντας την διάβαση μέσα από ένα μεγάλο ποτάμι -πλάτους εκατό περίπου μέτρων- στην Ήπειρο, μέσα στον χειμώνα σε ένα τοπίο γεμάτο χιόνια. Ο αρχηγός προκειμένου να εμψυχώσει τους στρατιώτες και να δώσει το καλό παράδειγμα έπεσε πρώτος στο παγωμένο ποτάμι, αφήνοντας τον ιπποκόμο του να το διασχίσει πάνω στο άλογο! Οι στρατιώτες ακολούθησαν και κρατημένοι από σχοινί για να μην τούς παρασύρει το ρεύμα, έφθασαν στην άλλη άκρη τού ποταμού. Ο παππούς μου βγαίνοντας από το ποτάμι προσπαθούσε πάση θυσία να στεγνώσει τα ρούχα του. Μπορούσε λέει να αντέξει όλες τις κακουχίες αλλά δεν είχε χειρότερο από το να τον βρει ή νύχτα με βρεγμένα ρούχα.
Λίγες μέρες μετά το πέρασμα του ποταμού ο παππούς αρρώστησε και σήκωσε πυρετό. Περπατούσε μερόνυχτα μέσα στο κρύο νηστικός -9 μέρες χωρίς φαγητό - και με πυρετό. Δεν έφταναν όλα αυτά έχασε και το άλογο του. Αποφάσισε λοιπόν να απομακρυνθεί από τους υπόλοιπους για να πάει να το βρει. Βρισκόταν στην περιοχή τής Χειμάρρας. Περπατώντας μέσα στο δάσος έφτασε σε ένα παλιό Βυζαντινό μοναστήρι. Εκεί για καλή του τύχη είχε φθάσει λίγο πριν η ομάδα τροφοδότησης. Του έβγαλαν να φάει σταφίδες και τού έδωσαν να πιεί κονιάκ. Αμέσως συνήλθε και ξεκίνησε πάλι την αναζήτηση.
Μόλις έφθασε εκατό μέτρα μακριά άκουσε την βοή των πολεμικών αεροσκαφών. Ο ήχος πλησίαζε όλο και περισσότερο και σε πολύ λίγο άρχισαν οι βομβαρδισμοί. Το μοναστήρι καταστράφηκε ολοσχερώς και δεν γλίτωσε κανείς από τους στρατιώτες. Ο παππούς ξαπλωμένος στις ρίζες ενός δέντρου προσπαθούσε με τα χέρια του να καλύψει το κεφάλι του από τις πέτρες και τα χώματα που εκτοξεύονταν ολόγυρα.
Τρεις μέρες διήρκησε ο βομβαρδισμός των Ιταλών στην Χειμάρρα, και οι ανθρώπινες ζωές που χάθηκαν ήταν πολλές. Αρχές Απρίλη ο Ελληνικός Στρατός άρχισε να υποχωρεί από την Αλβανία, για να μην περικυκλωθεί από τους προελαύνοντες Γερμανούς. Τους έδωσαν εντολή να γυρίσουν όλοι πίσω. Ο παππούς μου έφτασε από την Αλβανία στην Πάτρα με τα πόδια. Περπατούσαν περίπου δυο εβδομάδες, εντούτοις χωρίς να πεινάνε διότι σταματούσαν στα χωριά και οι χωρικοί τους φίλευαν με χαρά ότι είχαν. Ο Δημήτρης Δερματάς λοιπόν, περπάτησε ξυπόλητος στα χιόνια, έμεινε μέρες νηστικός, έχασε φίλους και συγγενείς και κατάφερε παρ' όλες τις κακουχίες να γυρίσει σπίτι του. Κατάφερε να δει και εγγόνια και πέθανε στα 85 του από εγκεφαλικό. Στην ηχογράφηση κάποια στιγμή εκεί που περιγράφει τις δυσκολίες που πέρασαν λέει στον θείο μου που του έπαιρνε την συνέντευξη «Εσείς παιδιά μου δεν θα αντέχατε».
Που να αντέξουμε με τη σταφίδα και το κονιάκ εμείς τα παιδιά του brunch, του steak και του sushi βρε παππού; Που να αντέξουμε το κρύο και τη ζέστη εμείς τα παιδιά του aircodition και του καλοριφέρ; Όχι ότι μας κατηγορώ ευτυχώς οι εποχές τα έφεραν έτσι ώστε να μη μας λείπει τίποτα...το μόνο που μας λείπει είναι λίγο παραπάνω ΨΥΧΗ…
ΥΓ. Με αφορμή την επέτειο του ΟΧΙ.
